Mustafa Sübhi 1888-ci ildə Samsun şəhərində anadan olmuşdur. Atası Əli Rza bəy yüksək vəzifəli mə'mur idi. Sübhi orta təhsilini o vaxtlar Osmanlı imperiyasına daxil olan Suriyada almışdır. O, litseyi qurtardıqdan sonra İstambul universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olur, burada, Türkiyənin keçmiş paytaxtında inqilabi hərəkata qoşulur. Bu barədə Şərq xalqlarının I qurultayında Sübhi öz əli ilə doldurduğu anketdə yazmışdır. Sübhinin həyatının bu dövrü haqqında ətraflı mə'lumatımız yoxdur. Görünür, 1905-ci il rus inqilabının tə'siri altında Türkiyədə yaradılan çoxlu gizli tələbə dərnəklərindən birində iştirak edirmiş. Sübhi universiteti bitirdikdən sonra 1906-cı ildə təhsilini davam etdirmək üçün xaricə gedir. O, iki il Parisdə qalır, Sorbonda sosiologiya məsələlərini öyrənir. Gərgin əmək nəticəsində "Türkiyədə kənd təsərrüfatı krediti ilə əlaqədar təşkilatların vəziyyəti və gələcəyi" mövzusunda dissertasiya müdafiə edir. Bu əsər, 1911-ci ildə Fransanın kredit təşkilatlarının konqresində yüksək qiymət alır; sonralar onun bir hissəsi Romada aqrar institutunda nəşr edilir. O zamanlar Fransanın paytaxtı–Türkiyə inqilabçı mühacirlərinin mərkəzi idi. Bundan başqa, burjua mülkədarların millətçi "İttihad və tərəqqi" partiyasının mərkəzi komitəsinin iqamətgahı da Fransada yerləşirdi. Bu cəmiyyətin üzvlərini bə'zən contürklər (gənc türklər) adlandırırdılar. 1907-ci ildə Parisdə sultan Əbdülhəmid istibdadına qarşı mübarizə aparan partiya və qrupların qurultayı oldu. Contürklərin bəzi qəzetləri burada nəşr edilirdi. Sübhi türk xadimlərinin xeyli məhdud baxışları ilə kifayətlənə bilmirdi, onda sosializm tə'liminə maraq getdikcə artırdı. Sübhi, Parisdə sosialist ədəbiyyatı ilə kifayət qədər tanış olub, II İnternasionalın beynəlxalq sosialist bürosunun üzvləri ilə əlaqə yaratdı. O, imperializmin, müstəmləkəçilik qəsbkarlığının və müharibələrin qəddar düşməni olan görkəmli mubariz Jan Jores ilə tez-tez görüşürdü. Bu görüşlər gənc Mustafaya böyük tə'sir bağışladı. Sonralar Kominternin I konqresindəki çıxışında Sübhi demişdi ki, "Joresin dostları başladıqları işdən əl çəkməmişlər, onlar indi də burada, Rusiyada türklərin inqilab ocağını təşkil etmişlər". Sübhi Fransada olduğu zaman türk qəzeti "Tanin"də əməkdaşlıq etmişdir. Onun məqalələri əsasən fəhlələrin vəziyyətinə və həmkarlar itşfaqı hərəkatına həsr edilmişdi. Fransız proletariatının həyatı və mübarizəsi ilə tanışlıq gənc Sübhinin sosialist dünyagörüşünün formalaşmasına kömək etmişdi. 1908-ci ildə Türkiyədə contürklərin adı ilə bağlanan zə nəticədə konstitusiyalı monarxiyaya gətirib çıxaran burjua inqilabı baş verdi. Bu zaman Sübhi öz ölkəsində deyildi. Lakin Türkiyə əvvəlki kimi iqtisadi və siyasi cəhətdən tamamilə imperialist dövlətlərdən asılı qaldı, zəhmətkeşlərin, vəziyyəti isə qətiyyən yaxşılaşmadı. Fəhlələr öz mənafeləri uğrunda mübarizəyə başladılar. Bu vaxtlar İstambulda dəmiryolçuların, tütünçülərin, dabbaqların, mətbəələrdə və digər müəssisələrdə çllışan fəhlələrin dəfələrlə tə'tilləri baş verdi. 1911-ci ildə fransızlara və ingilislərə mənsub olan "Reji" tütün kompaniyasının İstambul və İzmirdəki fabriklərində böyük çıxışlar oldu. Paytaxtda tə'til qırx gün, İzmirdə isə iyirmi gün davam etdi: Fəhlələr öz tələblərinə nail olmasalar da, onların mübarizəsi gənc türk proletariatındakı qətiyyəti və birliyi sübut edirdi. Həmin illərdə ilk sosialist təşkilatları yaraimağa başladı. 1909-cu ildə İstambulda və İzmirdə gizli qruplar əmələ gəldi. 1912-ci ildə isə İzmirdə türk sosialistlərinin qurültayı çağırıldı. Burada Osmanlı sosialist partiyasının yaradılması haqqında qərar qəbul edildi. Partiya II İnternasionala daxil oldu. Bu partiya sosialist ədəbiyyatı nəşr etməyə, o cümlədən türk, yunan, bolqar və yəhudi dillərində qəzet buraxmağa başladı, həmkarlar ittifaqları ilə möhkəm əlaqə yaratdı. Onun nümayəndələri məclisə seçkilərdə iştirak edib, bir neçə namizəd irəli sürdü. Partiya əmək qanunvericiliyinin tətbiq olunması barədə qanun layihəsini hazırlayıb məclisə təqdim etdi. Sübhi vətəninə qayıdıb İstambul ali komersiya kənd təsərrüfatı institutunda siyasi iqtisaddan dərs deməyə başladı. O, 1912-ci ildə "Milli konstitusiya tərəfdarları" qrupunu yaratdı və "İfham" ("İzahat") qəzetini nəşr etməyə başladı. Sübhi qəzetin səhifələrində zəhmətkeşlərin ümidini boşa çıxaran contürk hakimlərini ifşa edir, hökumətin hərbi fitnəkarlığına–əmək adamlarına əzab-əziyyət verən balkan müharibələrinə qarşı cəsarətlə öz e'tirazını bildirirdi. Sübhi apardığı mərdanə mübarizənin cəzasını çəkdi: bir il sonra o uydurulmuş ittihamlara görə həbs olunub, 15 il müddətinə Sinopun ucqar rayonuna sürgün edildi. 1914-cü ilin əvvəllərində o, dəniz yolu ilə sürgündən qaçıb, Rusiyaya gəlməyə müvəffəq oldu. Birinci dünya müharibəsi başlananda Sübhi Batumidə ldi. Düşmən hökumətin təbəəsi kimi o, Kaluqaya, sonra minlərlə türk əsiri ilə birlikdə Urala göndərildi. Öz həmvətənləri ilə birlikdə Ural zavodlarında işləyən Sübhi, əsgər geyimli avam, əzgin fəhlə və kəndlilər arasında təbliğat aparır, baş verən hadisələrin mahiyyətini onlara başa salır, vətənindəki zəhmətkeşlərin ağır vəziyyətə düşməsinin səbəblərini izah edirdi. Sübhi və yoddaşları gizli bolşevik təşkilatları ilə əlaqə yaratmağa, onlardan marksist ədəbiyyatı almağa müvəffəq oldular. Bolşeviklərin köməyi Sübhinin fəaliyyətini daha məqsədəuyğun və səmərəli etməklə bərabər, həm də türk inqilabçılarının gələcək mübarizə yolunu işıqlandırdı. Uralda gizli iş aparmağın çox çətin bir şəraitində, çar jandarmlarının daim tə'qib etdiyi bir vaxtda Mustafa Sübhi 1915-ci ildə RSDF(b)P üzvlüyünə qəbul olundu. Gizli inqilabi iş, rus fəhlələri ilə yaxınlığı Sübhinin həyatında həlledici rol oynadı. Sübhi peşəkar leninçi-inqilabçıya, dərin e'tiqadlı beynəlmiləlçiyə çevrildi. Sübhi sonralar göstərirdi ki, məhz Rusiyada, türk hərbi əsirlərinin Uralda rus fəhlələri ilə birgə işləməsi onları əsil inqilabi ruhda tərbiyələndirdi, əməli işdə proletar həmrə'yliyinə alışdırdı. Onların çoxu sonralar kommunist oldular.
Türkiyə Kommunist Partiyası I qurultayının qərarları türk kommunistlərini ruhlandırdı, zəhmətkeşlərin azadlıq və inqilabi mübarizəsinə yeni qüvvə verdi. Türk vətənpərvərləri imperializm ilə mübarizədə görkəmli nailiyyətlər qazandılar. Lakin Türkiyənin burjua-mülkədar hökuməti fəhlə və kəndlilərə qarşı cəza tədbirlərini gücləndirir, fəhlə və kommunist hərəkatını hər vasitə ilə parçalamağa və boğmağa çalışırdılar. Bundan başqa irticaçılar əhalinin geridə qalmış hissələri arasında dini və milli mövhumatı yaymağa cəhd edirdilər. Sübhi, belə bir şəraitdə vətəndə olmağı tamamilə zəruri hesab edirdi. Onun Türkiyəyə getmək istəməsinə Mustafa Kamal paşanın göndərdiyi məktubun müəyyən dərəcədə tə'siri olmuşdur. Bu məktubda kommunist partiyasına təklif olunurdu ki, Böyük Millət Məclisinə nümayəndə göndərsin və "ona real və maddi kömək göstərmək üçün" yeni hökumət ilə daimi əlaqə saxlasın. Bununla belə, Türkiyə Kommunist Partiyasının nüfuzunun artdığından ehtiyat edən Mustafa Kamal paşa yazırdı: "Millətin birliyini və müqavimətini qıra biləcək vaxtsız, lüzumsuz çıxışların qarşısını almaq lazımdır". Faktlar göstərir ki, burjua-mülkədar hökuməti kommunistlərə qarşı zorakılıq siyasəti yürüdürmüş. Aydın idi ki, Sübhini Türkiyədə ağır imtahanlar, əzab-əziyyətlər, tə'qiblər, hətta ölüm gözləyirdi. Ancaq heç bir qüvvə mərd inqilabçını və onun yoldaşlarını öz fikirlərindən döndərə bilmədi. Sübhi müdaxiləçilərə qarşı mübarizədə bilavasitə iştirak etmək üçün türk kommunistlərindən ibarət könüllülər alayının başında Bakıdan çıxdı. Lakin Türkiyəyə çatmaq alaya qismət olmadı. Çünki o vaxt Azərbaycanla Türkiyə arasında yollar kəsilmişdi. Belə olduqda Mustafa Sübhi özünün on dörd nəfər silahdaşı ilə, o cümlədən TKP MK üzvlərindən Hilmi oğlu Xaki, Əthəm Nicat, Nəzmi, İsmail Çitoğlu ilə Ankaraya getməyi qət etdi. Kommunist qruplarının Anadoluda görünəcəyi Ankara hökumətini təşvişə saldı. Şərqi Türkiyə qoşununun komandanı Kazım Qarabəkirə belə əmr verildi: "Sübhinin Ankaraya çatmasına yol verilməməli və şəraitə müvafiq hərəkət etməli". Qəddar irticaçı olan Qarabəkir ağalarının əmrini çox yaxşı başa düşdü. Yol uzunu kommunistlərə hər cür mane olmağa çalışsalar da Sübhi və yoldaşları hərəkəti davam etdirirdilər. 1921-ci il yanvarın 28-də axşam Sübhi və yoldaşları Trabzona çatdılar. Jandarmlar onları çoxdan güdürdü. Kommunistlər tərksilah edildilər. Sübhinin və yoldaşlarının qollarını qandalladılar. Onları döydülər. Sonra da əvvəlcədən hazırlanmış motorlu qayıqlara basıb körpüdən uzaqlaşdırdılar. Bir az keçdikdən sonra içərisi muzdlu qatillərlə dolu ikinci qayıq dənizə çlxdı. Mustafa Sübhi və onun silahdaşlarını süngü ilə öldürüb dənizə atdılar. Bunu körpüyə qayıdan dənizçilər söyləyirdi. Dalğaların sahilə atdığı eybəcər hala salınmış cəsədləri yerli əhali görmüşdü. Görkəmli inqilabçı, türk xalqının iftixarı olan Mustafa Sübhi belə həlak oldu. Lakin Mustafa Sübhini öldürməklə düşmən, onun gördüyü işi, yaratmış olduğu partiyanı məhv sdə bilmədi. Mustafa Sübhinin dediyi kimi "nə həbsxana, nə zindan, nə qan, nə alov xalqa mane ola bilməz, milli-azadlıq və demokratik hərəkatın qarşısını ala bilməz".
Mənbə
Mübarizəyə həsr edilmiş ömür. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı–1967, səh.159–163.
mustafa, sübhi, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, noyabr, 2021, məqaləni, v. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz noyabr 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mustafa Subhi 4 avqust 1882 ve ya 1882 Giresun d 29 yanvar 1921 1 Qara deniz Turkiye kommunisti Mustafa SubhiSexsi melumatlarDogum tarixi 4 avqust 1882 1882 08 04 ve ya 1882Dogum yeri Giresun d Giresun ili TurkiyeVefat tarixi 29 yanvar 1921 1921 01 29 1 Vefat yeri Qara denizPartiya Turkiye Kommunist PartiyasiTehsili Istanbul Universiteti Huquq Fakultesi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Menbe 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxHeyati RedakteMustafa Subhi 1888 ci ilde Samsun seherinde anadan olmusdur Atasi Eli Rza bey yuksek vezifeli me mur idi Subhi orta tehsilini o vaxtlar Osmanli imperiyasina daxil olan Suriyada almisdir O litseyi qurtardiqdan sonra Istambul universitetinin huquq fakultesine daxil olur burada Turkiyenin kecmis paytaxtinda inqilabi herekata qosulur Bu barede Serq xalqlarinin I qurultayinda Subhi oz eli ile doldurdugu anketde yazmisdir Subhinin heyatinin bu dovru haqqinda etrafli me lumatimiz yoxdur Gorunur 1905 ci il rus inqilabinin te siri altinda Turkiyede yaradilan coxlu gizli telebe derneklerinden birinde istirak edirmis Subhi universiteti bitirdikden sonra 1906 ci ilde tehsilini davam etdirmek ucun xarice gedir O iki il Parisde qalir Sorbonda sosiologiya meselelerini oyrenir Gergin emek neticesinde Turkiyede kend teserrufati krediti ile elaqedar teskilatlarin veziyyeti ve geleceyi movzusunda dissertasiya mudafie edir Bu eser 1911 ci ilde Fransanin kredit teskilatlarinin konqresinde yuksek qiymet alir sonralar onun bir hissesi Romada aqrar institutunda nesr edilir O zamanlar Fransanin paytaxti Turkiye inqilabci muhacirlerinin merkezi idi Bundan basqa burjua mulkedarlarin milletci Ittihad ve tereqqi partiyasinin merkezi komitesinin iqametgahi da Fransada yerlesirdi Bu cemiyyetin uzvlerini be zen conturkler genc turkler adlandirirdilar 1907 ci ilde Parisde sultan Ebdulhemid istibdadina qarsi mubarize aparan partiya ve qruplarin qurultayi oldu Conturklerin bezi qezetleri burada nesr edilirdi Subhi turk xadimlerinin xeyli mehdud baxislari ile kifayetlene bilmirdi onda sosializm te limine maraq getdikce artirdi Subhi Parisde sosialist edebiyyati ile kifayet qeder tanis olub II Internasionalin beynelxalq sosialist burosunun uzvleri ile elaqe yaratdi O imperializmin mustemlekecilik qesbkarliginin ve muharibelerin qeddar dusmeni olan gorkemli mubariz Jan Jores ile tez tez gorusurdu Bu gorusler genc Mustafaya boyuk te sir bagisladi Sonralar Kominternin I konqresindeki cixisinda Subhi demisdi ki Joresin dostlari basladiqlari isden el cekmemisler onlar indi de burada Rusiyada turklerin inqilab ocagini teskil etmisler Subhi Fransada oldugu zaman turk qezeti Tanin de emekdasliq etmisdir Onun meqaleleri esasen fehlelerin veziyyetine ve hemkarlar itsfaqi herekatina hesr edilmisdi Fransiz proletariatinin heyati ve mubarizesi ile tanisliq genc Subhinin sosialist dunyagorusunun formalasmasina komek etmisdi 1908 ci ilde Turkiyede conturklerin adi ile baglanan ze neticede konstitusiyali monarxiyaya getirib cixaran burjua inqilabi bas verdi Bu zaman Subhi oz olkesinde deyildi Lakin Turkiye evvelki kimi iqtisadi ve siyasi cehetden tamamile imperialist dovletlerden asili qaldi zehmetkeslerin veziyyeti ise qetiyyen yaxsilasmadi Fehleler oz menafeleri ugrunda mubarizeye basladilar Bu vaxtlar Istambulda demiryolcularin tutunculerin dabbaqlarin metbeelerde ve diger muessiselerde cllisan fehlelerin defelerle te tilleri bas verdi 1911 ci ilde fransizlara ve ingilislere mensub olan Reji tutun kompaniyasinin Istambul ve Izmirdeki fabriklerinde boyuk cixislar oldu Paytaxtda te til qirx gun Izmirde ise iyirmi gun davam etdi Fehleler oz teleblerine nail olmasalar da onlarin mubarizesi genc turk proletariatindaki qetiyyeti ve birliyi subut edirdi Hemin illerde ilk sosialist teskilatlari yaraimaga basladi 1909 cu ilde Istambulda ve Izmirde gizli qruplar emele geldi 1912 ci ilde ise Izmirde turk sosialistlerinin qurultayi cagirildi Burada Osmanli sosialist partiyasinin yaradilmasi haqqinda qerar qebul edildi Partiya II Internasionala daxil oldu Bu partiya sosialist edebiyyati nesr etmeye o cumleden turk yunan bolqar ve yehudi dillerinde qezet buraxmaga basladi hemkarlar ittifaqlari ile mohkem elaqe yaratdi Onun numayendeleri meclise seckilerde istirak edib bir nece namized ireli surdu Partiya emek qanunvericiliyinin tetbiq olunmasi barede qanun layihesini hazirlayib meclise teqdim etdi Subhi vetenine qayidib Istambul ali komersiya kend teserrufati institutunda siyasi iqtisaddan ders demeye basladi O 1912 ci ilde Milli konstitusiya terefdarlari qrupunu yaratdi ve Ifham Izahat qezetini nesr etmeye basladi Subhi qezetin sehifelerinde zehmetkeslerin umidini bosa cixaran conturk hakimlerini ifsa edir hokumetin herbi fitnekarligina emek adamlarina ezab eziyyet veren balkan muharibelerine qarsi cesaretle oz e tirazini bildirirdi Subhi apardigi merdane mubarizenin cezasini cekdi bir il sonra o uydurulmus ittihamlara gore hebs olunub 15 il muddetine Sinopun ucqar rayonuna surgun edildi 1914 cu ilin evvellerinde o deniz yolu ile surgunden qacib Rusiyaya gelmeye muveffeq oldu Birinci dunya muharibesi baslananda Subhi Batumide ldi Dusmen hokumetin tebeesi kimi o Kaluqaya sonra minlerle turk esiri ile birlikde Urala gonderildi Oz hemvetenleri ile birlikde Ural zavodlarinda isleyen Subhi esger geyimli avam ezgin fehle ve kendliler arasinda tebligat aparir bas veren hadiselerin mahiyyetini onlara basa salir vetenindeki zehmetkeslerin agir veziyyete dusmesinin sebeblerini izah edirdi Subhi ve yoddaslari gizli bolsevik teskilatlari ile elaqe yaratmaga onlardan marksist edebiyyati almaga muveffeq oldular Bolseviklerin komeyi Subhinin fealiyyetini daha meqsedeuygun ve semereli etmekle beraber hem de turk inqilabcilarinin gelecek mubarize yolunu isiqlandirdi Uralda gizli is aparmagin cox cetin bir seraitinde car jandarmlarinin daim te qib etdiyi bir vaxtda Mustafa Subhi 1915 ci ilde RSDF b P uzvluyune qebul olundu Gizli inqilabi is rus fehleleri ile yaxinligi Subhinin heyatinda helledici rol oynadi Subhi pesekar leninci inqilabciya derin e tiqadli beynelmilelciye cevrildi Subhi sonralar gosterirdi ki mehz Rusiyada turk herbi esirlerinin Uralda rus fehleleri ile birge islemesi onlari esil inqilabi ruhda terbiyelendirdi emeli isde proletar hemre yliyine alisdirdi Onlarin coxu sonralar kommunist oldular Turkiye Kommunist Partiyasi I qurultayinin qerarlari turk kommunistlerini ruhlandirdi zehmetkeslerin azadliq ve inqilabi mubarizesine yeni quvve verdi Turk vetenperverleri imperializm ile mubarizede gorkemli nailiyyetler qazandilar Lakin Turkiyenin burjua mulkedar hokumeti fehle ve kendlilere qarsi ceza tedbirlerini guclendirir fehle ve kommunist herekatini her vasite ile parcalamaga ve bogmaga calisirdilar Bundan basqa irticacilar ehalinin geride qalmis hisseleri arasinda dini ve milli movhumati yaymaga cehd edirdiler Subhi bele bir seraitde vetende olmagi tamamile zeruri hesab edirdi Onun Turkiyeye getmek istemesine Mustafa Kamal pasanin gonderdiyi mektubun mueyyen derecede te siri olmusdur Bu mektubda kommunist partiyasina teklif olunurdu ki Boyuk Millet Meclisine numayende gondersin ve ona real ve maddi komek gostermek ucun yeni hokumet ile daimi elaqe saxlasin Bununla bele Turkiye Kommunist Partiyasinin nufuzunun artdigindan ehtiyat eden Mustafa Kamal pasa yazirdi Milletin birliyini ve muqavimetini qira bilecek vaxtsiz luzumsuz cixislarin qarsisini almaq lazimdir Faktlar gosterir ki burjua mulkedar hokumeti kommunistlere qarsi zorakiliq siyaseti yurudurmus Aydin idi ki Subhini Turkiyede agir imtahanlar ezab eziyyetler te qibler hetta olum gozleyirdi Ancaq hec bir quvve merd inqilabcini ve onun yoldaslarini oz fikirlerinden dondere bilmedi Subhi mudaxilecilere qarsi mubarizede bilavasite istirak etmek ucun turk kommunistlerinden ibaret konulluler alayinin basinda Bakidan cixdi Lakin Turkiyeye catmaq alaya qismet olmadi Cunki o vaxt Azerbaycanla Turkiye arasinda yollar kesilmisdi Bele olduqda Mustafa Subhi ozunun on dord nefer silahdasi ile o cumleden TKP MK uzvlerinden Hilmi oglu Xaki Ethem Nicat Nezmi Ismail Citoglu ile Ankaraya getmeyi qet etdi Kommunist qruplarinin Anadoluda goruneceyi Ankara hokumetini tesvise saldi Serqi Turkiye qosununun komandani Kazim Qarabekire bele emr verildi Subhinin Ankaraya catmasina yol verilmemeli ve seraite muvafiq hereket etmeli Qeddar irticaci olan Qarabekir agalarinin emrini cox yaxsi basa dusdu Yol uzunu kommunistlere her cur mane olmaga calissalar da Subhi ve yoldaslari hereketi davam etdirirdiler 1921 ci il yanvarin 28 de axsam Subhi ve yoldaslari Trabzona catdilar Jandarmlar onlari coxdan gudurdu Kommunistler terksilah edildiler Subhinin ve yoldaslarinin qollarini qandalladilar Onlari doyduler Sonra da evvelceden hazirlanmis motorlu qayiqlara basib korpuden uzaqlasdirdilar Bir az kecdikden sonra icerisi muzdlu qatillerle dolu ikinci qayiq denize clxdi Mustafa Subhi ve onun silahdaslarini sungu ile oldurub denize atdilar Bunu korpuye qayidan denizciler soyleyirdi Dalgalarin sahile atdigi eybecer hala salinmis cesedleri yerli ehali gormusdu Gorkemli inqilabci turk xalqinin iftixari olan Mustafa Subhi bele helak oldu Lakin Mustafa Subhini oldurmekle dusmen onun gorduyu isi yaratmis oldugu partiyani mehv sde bilmedi Mustafa Subhinin dediyi kimi ne hebsxana ne zindan ne qan ne alov xalqa mane ola bilmez milli azadliq ve demokratik herekatin qarsisini ala bilmez Menbe RedakteMubarizeye hesr edilmis omur Azerbaycan Dovlet Nesriyyati Baki 1967 seh 159 163 Istinadlar Redakte 1 2 Mustafa Suphi SNAC ing 2010 Hemcinin bax RedakteTurkiye Kommunist Partiyasi Menbe https az wikipedia org w index php title Mustafa Subhi amp oldid 6122346, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
