Metal-üzvi kimya metal-üzvi birləşmələri öyrənir. Metal-üzvi birləşmələr (MÜB) üzvi qrupların bilavasitə metal atomu ilə metal-karbon rabitəsi vasitəsi ilə əmələ gətirdiyi birləşmələrdir. Əgər üzvi liqand keçid metal atomu ilə bilavasitə keçid metal–karbon rabitəsi ilə birləşibsə, belə birləşmələr keçid metalların metal-üzvi birləşmələri, əgər qeyri-keçid metalla birləşibsə, onda qeyri-keçid metalların metal-üzvi birləşmələri adlanır. Metalüzvi birləşmələrin kompleks birləşmələrdən fərqi odur ki, kompleks birləşmələrdə bilavasitə metal–karbon rabitəsi yoxdur. Bu baxımdan metal-üzvi birləşmələr kompleks birləşmələrin xüsusi formasıdır.Keçid metalların metal-üzvi birləşmələrinə maraq əsasən iki aspektlə (praktik və fundamental) əlaqədardır. Ən əvvəl bu komplekslərin tədqiqi keçid metal atomunun rabitə yaratma qabiliyyətini araşdırmağa və keçid metal-üzvi liqand arasındakı çox mərkəzli ikielektronlu rabitələrin xüsusiyyətlərini dərindən dərk etməyə imkan verir. İkincisi keçid metalların metal-üzvi birləş¬mələrinin perspektivli katalitik sistemlər olması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, keçid metallar əsasında alınmış homogen katalizatorlar çoxtonnajlı kimyəvi məhsulların - spirtlər, plastifikatorlar, sirkə turşusu, dərman maddələrinin və s. sintezində istifadə edilir. Keçid metalların ilk metal-üzvi birləşməsinin nümunəsi platinin olefin kompleksi – K+[C2H4PtCl3]– olmuşdur. Bu kompleks Danimarka əczaçısı Seyze tərəfindən sintez olunmuşdur. Sonralar dəmir və nikelin karbonilləri (Ni(CO)4, Fe(CO)5) alınmışdır. 1951-ci ildə ferrosenin [(C5H5)2Fe] kəşfindən sonra metal-üzvi birləşmələr kimyası sürətlə inkişaf etməyə başladı. Bundan sonra ferrosen kimi digər “sendviç” quruluşlu birləşmələrin kəşfi və onların benzol kimi elektrofil əvəzolunma reaksiyalarına daxil olması bu sahədə elmi tədqiqatların böyük vüsət almasına səbəb oldu. Hal-hazırda keçid metalların metal-üzvi birləşmələri kimyası sürətlə inkişaf edən sahələrdən biridir, bu sahə üzrə bir çox elmi məqalə nəşr edilir.
Metal-üzvi birləşmələrin tipik liqandları haqqında
Keçid metalların metalüzvi birləşmələri üzvi liqandlarla birləşmiş bir və ya bir neçə keçid metal atomundan ibarət olur.Liqand – müstəqil mövcud ola bilən ion qrupları və ya neytral molekullardır. Adətən liqandlar elektrodonor, metal atomu (və ya ionu) isə elektroakseptor təbiətli olur.
Molekulyar quruluşundan və yükünün olub-olmamasından asılı olaraq liqandlar anion (Cl–, CN–, CH3COO–), kation (NO+, C7H7+, C3H3+), molekulyar (H2O, NH3, CO, C2H4, C2H2), tsiklik (C5H5–, C6H6, C4H42-), xelat (NH2CH2CH2NH2, ........ və s.) tipli olur. Metal-üzvi birləşmələrdə liqand kimi üzvi maddələrlə yanaşı, qeyri-üzvi maddələr də iştirak edə bilər.
Üzvi liqandların təsnifatı
Metal-üzvi birləşmələr liqandın metal–liqand rabitəsinə verdiyi elektronların sayına görə təsnifatı daha mühüm rol oynayır. Bu baxımdan liqandlar birelektronlu (metal–karbon rabitəsinə bir elektron verir), ikielektronlu (2 elektron), üçelektronlu (3 elektron), dördelektronlu (4 elektron), beşelektronlu (5 elektron), altıelektronlu (6 elektron) və s. bölünür. Cədvəldə üzvi liqandların sadə nümunələri və onların keçid metallarla şərti kompleksləri verilmişdir. Misallardan göründüyü kimi bəzi hallarda eyni bir liqand keçid metal atomu ilə özünün müxtəlif sayda karbon atomu ilə birləşə bilir. Sistematik nomenklaturaya görə bu fərqlər qapto (yunan sözü olub, bağlamaq mənasını verir) termini ilə ifadə olunur. Əgər liqand metalla özünün bir, iki, üç, dörd, beş, altı və s. sayda karbon atomu vasitəsilə birləşirsə, onda belə birləşmə müvafiq olaraq mono-, di-, tri-, tetra-, penta-, heksa-, hepta- adlanır.
Ədəbiyyat
ДЖ. Коллмен, Л. Хигебас, Дж. Нормон, Р. Финке “Металлоорганические соединения переходных металлов” Москва 1989.
«Органическая химия», В. В. Перекалин, С. А. Зонис; Москва, «Просвещение», 1973 г.
September 24, 2021
metal, üzvi, birləşmələr, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, metal, üzvi, kimya, metal, üzvi, birləşmələri, öyrənir, metal, üzvi, birləşmələr, müb, üzvi, qrupların, bilavasit. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Metal uzvi birlesmelerMetal uzvi kimya metal uzvi birlesmeleri oyrenir Metal uzvi birlesmeler MUB uzvi qruplarin bilavasite metal atomu ile metal karbon rabitesi vasitesi ile emele getirdiyi birlesmelerdir Eger uzvi liqand kecid metal atomu ile bilavasite kecid metal karbon rabitesi ile birlesibse bele birlesmeler kecid metallarin metal uzvi birlesmeleri eger qeyri kecid metalla birlesibse onda qeyri kecid metallarin metal uzvi birlesmeleri adlanir Metaluzvi birlesmelerin kompleks birlesmelerden ferqi odur ki kompleks birlesmelerde bilavasite metal karbon rabitesi yoxdur Bu baximdan metal uzvi birlesmeler kompleks birlesmelerin xususi formasidir Kecid metallarin metal uzvi birlesmelerine maraq esasen iki aspektle praktik ve fundamental elaqedardir En evvel bu komplekslerin tedqiqi kecid metal atomunun rabite yaratma qabiliyyetini arasdirmaga ve kecid metal uzvi liqand arasindaki cox merkezli ikielektronlu rabitelerin xususiyyetlerini derinden derk etmeye imkan verir Ikincisi kecid metallarin metal uzvi birles melerinin perspektivli katalitik sistemler olmasi ile elaqedardir Melumdur ki kecid metallar esasinda alinmis homogen katalizatorlar coxtonnajli kimyevi mehsullarin spirtler plastifikatorlar sirke tursusu derman maddelerinin ve s sintezinde istifade edilir Kecid metallarin ilk metal uzvi birlesmesinin numunesi platinin olefin kompleksi K C2H4PtCl3 olmusdur Bu kompleks Danimarka eczacisi Seyze terefinden sintez olunmusdur Sonralar demir ve nikelin karbonilleri Ni CO 4 Fe CO 5 alinmisdir 1951 ci ilde ferrosenin C5H5 2Fe kesfinden sonra metal uzvi birlesmeler kimyasi suretle inkisaf etmeye basladi Bundan sonra ferrosen kimi diger sendvic quruluslu birlesmelerin kesfi ve onlarin benzol kimi elektrofil evezolunma reaksiyalarina daxil olmasi bu sahede elmi tedqiqatlarin boyuk vuset almasina sebeb oldu Hal hazirda kecid metallarin metal uzvi birlesmeleri kimyasi suretle inkisaf eden sahelerden biridir bu sahe uzre bir cox elmi meqale nesr edilir Metal uzvi birlesmelerin tipik liqandlari haqqinda RedakteKecid metallarin metaluzvi birlesmeleri uzvi liqandlarla birlesmis bir ve ya bir nece kecid metal atomundan ibaret olur Liqand musteqil movcud ola bilen ion qruplari ve ya neytral molekullardir Adeten liqandlar elektrodonor metal atomu ve ya ionu ise elektroakseptor tebietli olur Molekulyar qurulusundan ve yukunun olub olmamasindan asili olaraq liqandlar anion Cl CN CH3COO kation NO C7H7 C3H3 molekulyar H2O NH3 CO C2H4 C2H2 tsiklik C5H5 C6H6 C4H42 xelat NH2CH2CH2NH2 ve s tipli olur Metal uzvi birlesmelerde liqand kimi uzvi maddelerle yanasi qeyri uzvi maddeler de istirak ede biler Uzvi liqandlarin tesnifati RedakteMetal uzvi birlesmeler liqandin metal liqand rabitesine verdiyi elektronlarin sayina gore tesnifati daha muhum rol oynayir Bu baximdan liqandlar birelektronlu metal karbon rabitesine bir elektron verir ikielektronlu 2 elektron ucelektronlu 3 elektron dordelektronlu 4 elektron beselektronlu 5 elektron altielektronlu 6 elektron ve s bolunur Cedvelde uzvi liqandlarin sade numuneleri ve onlarin kecid metallarla serti kompleksleri verilmisdir Misallardan gorunduyu kimi bezi hallarda eyni bir liqand kecid metal atomu ile ozunun muxtelif sayda karbon atomu ile birlese bilir Sistematik nomenklaturaya gore bu ferqler qapto yunan sozu olub baglamaq menasini verir termini ile ifade olunur Eger liqand metalla ozunun bir iki uc dord bes alti ve s sayda karbon atomu vasitesile birlesirse onda bele birlesme muvafiq olaraq mono di tri tetra penta heksa hepta adlanir Edebiyyat RedakteDZh Kollmen L Higebas Dzh Normon R Finke Metalloorganicheskie soedineniya perehodnyh metallov Moskva 1989 Organicheskaya himiya V V Perekalin S A Zonis Moskva Prosveshenie 1973 g Menbe https az wikipedia org w index php title Metal uzvi birlesmeler amp oldid 4342998, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
