Ziyankar proqram, ziyanverici proqram, zərərli proqram (rus.вредоносная программа, ing.malware - malicious — "pisniyyətli" и software — "proqram təminatı") - kompüter sistemlərində informasiya təhlükəsizliyinə təhdidlərin əsas, mənbələrindən biridir, icazəsiz və əksər hallarda ziyankar əməllərin həyata keçirilməsi üçün yaradılan və istifadə edilən bütün proqramları birləşdirir.
Növləri
Təsir mexanizmindən asılı olaraq ziyankar proqramlarin novleri:
məntiqi bombalar - kompüterdə daimi yerləşən və yalnız müəyyən şərtlər ödəndikdə yerinə yetirilən proqramlardır. Belə şərtlərə misal: verilmiş tarixin başlaması, kompüter sisteminin müəyyən iş rejiminə keçməsi, bəzi hadisələrin müəyyən dəfə baş verməsi və s. ola bilər.
kompüter virusları - digər proqramlara yeridilmə yolu ilə müstəqil yayılan, müəyyən şərtlər yerinə yetirildikdə kompüter sisteminə mənfi təsir göstərən kiçik proqramlardır.
soxulcanlar - müstəqil, yəni başqa proqramlara yeridilmədən öz surətlərini kompüter sistemlərində yaymağa və onları işə salmağa qabil olan proqramlardır (virusun aktivləşməsi üçün yoluxmuş proqramın işə salınması tələb olunur). Soxulcanların axın kimi yayılması rabitə kanallarının, yaddaşın həddən artıq yüklənməsinə və son nəticədə sistemin iflic olmasına gətirib çıxarır.
Troyan proqramı - funksional cəhətdən faydalı proqram kimi görünən ziyankar proqramlardır. İşə düşdükdə troya atları elan edilmiş faydalı funksiyalarla yanaşı elan olunmamış funksiyaları da yerinə yetirirlər.
Nə vaxtsa bütün ziyankar proqramları təsvir etmək üçün "virus" və "troya atı" anlayışları kifayət edirdi. Lakin həmin vaxtlardan kompüterlərin yoluxdurulması üsulları və texnologiyaları xeyli inkişaf edib və bu iki anlayış ziyankar proqramların bütün rəngarəngliyini təsvir etmək üçün kifayət deyil.
başqa istifadəçilərə kompüterə girməyə imkan verən fayl mübadiləsi şəbəkələri (P2P) istifadə edilərkən yoluxma;
arzuolunmaz reklam, o cümlədən İnternetdən yüklənən pulsuz proqram təminatı ilə kompüterdə avtomatik qurulan reklam proqramları.
Ziyankar proqram təminatının yeni növləri
Son vaxtlar ziyankar proqram təminatının yeni növləri meydana çıxmışdır:
Reklam proqramlar - istifadəçinin kompüterində reklam göstərilməsi proqramlarıdır. Çox vaxt belə proqramlar rəsmi satılan məhsulların tərkibinə daxil olurlar, onların istehsalçıları öz proqram təminatlarının şərti pulsuz versiyalarını təklif edirlər.
Casus proqramlar - kompüter və istifadəçi haqqında fərdi məlumatların toplanması ilə məşğul olurlar: kompüterin IP-ünvanı, əməliyyat sisteminin və Internet-brauzerin versiyası, ən çox başvurulan Internet-resursların siyahısı, axtarış sorğuları və sonrakı reklam kampaniyalarında istifadə edilə bilən digər verilənlər (çox vaxt Spyware ilə Adware bir məhsulda olur).
Rutkit (rootkit) – ziyankar proqramların sistemdə fəaliyyətini maskalamaq üçün istifadə edilən proqram və ya proqramlar toplusudur. Rootkit termini tarixən Unix-sistemlərdən gəlmişdir və bu termin altında hakerin sındırılmış sistemdə superistifadəçi hüququnu ələ keçirəndən sonra sistemdə quraşdırdığı utilitlər toplusu və ya nüvənin xüsusi modulu başa düşülür. Sistemdə quraşdırılan rutkitləri nəinki istifadəçilər görmürlər, onları çox vaxt heç antivirus proqram təminatı da aşkarlaya bilmir. İstifadəçilər çoxu sistemdə gündəlik iş üçün məhdud hüquqlu ayrıca uçot yazısı yaratmırlar və sistemə administrator kimi daxil olurlar, bunun nəticəsində bədniyyətlinin rutkitləri sistemdə quraşdırması olduqca asanlaşır.
Proksi proqramlar - faylların və ya poçt məlumatlarının (spamın) qəbulu və/və ya ötürülməsi üçün hədəf kompüterin "zombi" kimi istifadəsi üçün proqramlar;
Porno-dialer - Dial-Up birləşmədən istifadə etməklə pullu pornoqrafik resurslara giriş verən proqramlar, bu zaman birləşmənin qiyməti çox yüksək olur;
Riskware - bəzi şərtlərdə istifadəçi üçün riskli ola bilən proqram təminatı (FTP, IRC, proxy, məsafədən administrator utilitləri)
StartPage - Internet Explorer-in başlanğıc səhifəsinin ünvanını dəyişməklə məşğul olan proqram təminatı.
İstinadlar
Terminology Search - Microsoft Language Portal
Translation and meaning of malware in English - azerdict.com
Ziyanverici proqramlar - Elektron Təhlükəsizlik Mərkəzi
Azərbaycanda daha çox təsadüf edilən kiber hücumların növləri
Terminology Search - Microsoft Language Portal
Cert.az - Ziyankar proqramlar
Cert.az - Uşaqların İnternetdə təhlükəsizliyi
September 12, 2021
ziyankar, proqram, ziyanverici, proqram, zərərli, proqram, вредоносная, программа, malware, malicious, pisniyyətli, software, proqram, təminatı, kompüter, sistemlərində, informasiya, təhlükəsizliyinə, təhdidlərin, əsas, mənbələrindən, biridir, icazəsiz, əksər,. Ziyankar proqram 1 2 ziyanverici proqram 3 4 zererli proqram 5 rus vredonosnaya programma ing malware malicious pisniyyetli i software proqram teminati komputer sistemlerinde informasiya tehlukesizliyine tehdidlerin esas menbelerinden biridir icazesiz ve ekser hallarda ziyankar emellerin heyata kecirilmesi ucun yaradilan ve istifade edilen butun proqramlari birlesdirir 6 Mundericat 1 Novleri 2 Zererli fealiyyetleri 3 Ziyankar proqram teminatinin yeni novleri 4 IstinadlarNovleri RedakteTesir mexanizminden asili olaraq ziyankar proqramlarin novleri mentiqi bombalar komputerde daimi yerlesen ve yalniz mueyyen sertler odendikde yerine yetirilen proqramlardir Bele sertlere misal verilmis tarixin baslamasi komputer sisteminin mueyyen is rejimine kecmesi bezi hadiselerin mueyyen defe bas vermesi ve s ola biler komputer viruslari diger proqramlara yeridilme yolu ile musteqil yayilan mueyyen sertler yerine yetirildikde komputer sistemine menfi tesir gosteren kicik proqramlardir soxulcanlar musteqil yeni basqa proqramlara yeridilmeden oz suretlerini komputer sistemlerinde yaymaga ve onlari ise salmaga qabil olan proqramlardir virusun aktivlesmesi ucun yoluxmus proqramin ise salinmasi teleb olunur Soxulcanlarin axin kimi yayilmasi rabite kanallarinin yaddasin hedden artiq yuklenmesine ve son neticede sistemin iflic olmasina getirib cixarir Troyan proqrami funksional cehetden faydali proqram kimi gorunen ziyankar proqramlardir Ise dusdukde troya atlari elan edilmis faydali funksiyalarla yanasi elan olunmamis funksiyalari da yerine yetirirler Ne vaxtsa butun ziyankar proqramlari tesvir etmek ucun virus ve troya ati anlayislari kifayet edirdi Lakin hemin vaxtlardan komputerlerin yoluxdurulmasi usullari ve texnologiyalari xeyli inkisaf edib ve bu iki anlayis ziyankar proqramlarin butun rengarengliyini tesvir etmek ucun kifayet deyil Zererli fealiyyetleri Redakte yolustu yoluxmalar yeni yoluxmus saytlari acarken avtomatik yuklenen ziyankar proqramlar basqa istifadecilere komputere girmeye imkan veren fayl mubadilesi sebekeleri P2P istifade edilerken yoluxma arzuolunmaz reklam o cumleden Internetden yuklenen pulsuz proqram teminati ile komputerde avtomatik qurulan reklam proqramlari 7 Ziyankar proqram teminatinin yeni novleri RedakteSon vaxtlar ziyankar proqram teminatinin yeni novleri meydana cixmisdir Reklam proqramlar istifadecinin komputerinde reklam gosterilmesi proqramlaridir Cox vaxt bele proqramlar resmi satilan mehsullarin terkibine daxil olurlar onlarin istehsalcilari oz proqram teminatlarinin serti pulsuz versiyalarini teklif edirler Casus proqramlar komputer ve istifadeci haqqinda ferdi melumatlarin toplanmasi ile mesgul olurlar komputerin IP unvani emeliyyat sisteminin ve Internet brauzerin versiyasi en cox basvurulan Internet resurslarin siyahisi axtaris sorgulari ve sonraki reklam kampaniyalarinda istifade edile bilen diger verilenler cox vaxt Spyware ile Adware bir mehsulda olur Rutkit rootkit ziyankar proqramlarin sistemde fealiyyetini maskalamaq ucun istifade edilen proqram ve ya proqramlar toplusudur Rootkit termini tarixen Unix sistemlerden gelmisdir ve bu termin altinda hakerin sindirilmis sistemde superistifadeci huququnu ele kecirenden sonra sistemde qurasdirdigi utilitler toplusu ve ya nuvenin xususi modulu basa dusulur Sistemde qurasdirilan rutkitleri neinki istifadeciler gormurler onlari cox vaxt hec antivirus proqram teminati da askarlaya bilmir Istifadeciler coxu sistemde gundelik is ucun mehdud huquqlu ayrica ucot yazisi yaratmirlar ve sisteme administrator kimi daxil olurlar bunun neticesinde bedniyyetlinin rutkitleri sistemde qurasdirmasi olduqca asanlasir Proksi proqramlar fayllarin ve ya poct melumatlarinin spamin qebulu ve ve ya oturulmesi ucun hedef komputerin zombi kimi istifadesi ucun proqramlar Porno dialer Dial Up birlesmeden istifade etmekle pullu pornoqrafik resurslara giris veren proqramlar bu zaman birlesmenin qiymeti cox yuksek olur Riskware bezi sertlerde istifadeci ucun riskli ola bilen proqram teminati FTP IRC proxy mesafeden administrator utilitleri StartPage Internet Explorer in baslangic sehifesinin unvanini deyismekle mesgul olan proqram teminati Istinadlar Redakte Terminology Search Microsoft Language Portal Translation and meaning of malware in English azerdict com Ziyanverici proqramlar Elektron Tehlukesizlik Merkezi Azerbaycanda daha cox tesaduf edilen kiber hucumlarin novleri Terminology Search Microsoft Language Portal Cert az Ziyankar proqramlar Cert az Usaqlarin Internetde tehlukesizliyiMenbe https az wikipedia org w index php title Ziyankar proqram amp oldid 5395135, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
