fbpx
Wikipedia

Livan coğrafiyası

Avqust 09, 2021

Sahəsi və sərhədləri

Aralıq dənizinin şərq sahilində yerləşən Livan Respublikası şimaldan və şərqdən Suriya, cənub-şərqdən İsrail, cənubdan müsdəqil Fələstin ərəb dövləti yaratmaq məqsədilə BMT tərəfindən ayrılmış ərazi ilə həmsərhəddir. Aralıq dənizinin Livan sahillərində əmələ gətirdiyi təbii buxtalarda Beyrut, Sayda, Tripoli kimi böyük limanlar salınmışdır.

Livan Asiya, Afrika və Avropanın bir-birilə yaxınlaşdığı yerdə – Aralıq dənizi hövzəsini İran körfəzi bölgəsi ilə birləşdirən beynəlxaq əhəmiyyətli yollar üzərində yerləşir. Coğrafi mövqeyinin belə əlverişli olması ölkənin iqtisadiyyatına təsir göstərmiş və onu Yaxın Şərqin böyük tranzit-ticarət mərkəzinə çevirmişdir. Livanın ərazisi 10,5 min. kv. km-dir. Bu göstəriciyə görə dünyanın 159-cu dövlətidir.

Livanın relyefi

Livan əsrarəngiz təbiətə malik ərəb ölkələrindəndir. Təsadüfi deyil ki, onu Yaxın Şərqin İsveçrəsi, Aralıq dənizinin «incisi» adlandırırlar. Sərin dağ dərələri və gözəl dəniz sahili çimərlikləri vardır. Səth qurluşuna görə əsasən dağlıq ölkədir. Ərazisinin beşdə dörd hissəsi 500 m-dən yüksəkdə yerləşir. Təbii şəraitinə görə ölkəni dörd təbii-coğrafi rayona ayırmaq olar: Sahil düzənliyi; Cəbəl Lübnan (Livan) dağ massivi; Bəqa çökəkliyi; Cəbəl Əş-Şeyx və Cəbəl Əş-Şərqi (Antilivan) dağları. Livan (qərbdə) və Antilivan (şərqdə) dağ silsilələri ölkə ərazisini şimaldan cənuba kəsib keçir. Sıldırım dağ massivlərində 3000 m-dən artıq olan yüksəkliklər vardır. Ölkənin ən hündür yeri Qurnət Əs-Səud dağıdır (hünd. 3083m). Antilivan dağları ölkənin şərqində Suriya ilə sərhəd boyunca uzanır. Bu dağlar cənubda Əş-Şeyx dağ massivinə (hünd. 2814) keçir. Əş-Şeyx dağları (Avropa ədəbiyyatında Hermon) çox sıldırımlı olub bitki örtüyündən tam məhrumdur.

Ölkənin dağ massivləri mezazoyun əhəng və qumdaşlarından ibarət çökmə suxurlardan təşkil olunduğundan burada karst mağaralarına rast gəlmək olur. Bunlardan biri Ceyt mağarasıdır.

Mağaranın tavanından sızan damcılardan əmələ gələn əhəngli ərp yığını süni işıqlandırılarkən «bülluru» xatırladır və bu qeyri-adi mənzərə insanı heyrətləndirir. Mağara ölkənin mühüm turizim obyektidir.

Livan dağları qərbdə sahil düzənliyinə enir. Sahildüzənliyinin ən ensiz yeri 1, enli yeri isə 10 km-dir. Düzənlik başdan-başa portağal və banan plantasiyaları ilə örtülüdür. Ölkənin ən böyük şəhərləri də sahil düzənliyində salınıb.

Bəqa çökəkliyi Livan və Antilivan dağları arasında yerləşir. Çökəkliyin uzunluğu 120 km, dərinliyi isə 750–900 m-dir. Ölkənin ən böyük çayı Nəhr əl-Litanı bu çökəklikdən axır. Bəqa çökəkliyinin cənubu Livanın sıx məskunlaşmış və mühüm kənd təsərrüfatı rayonu hesab olunduğu halda, şimalı əksinə, daşlı səhradır. Səhrada yay aylarında baş verən qum qasırğaları təsərrüfata böyük ziyan vurur.

Livan ərazisi seysmik zonada yerləşdiyindən Bəqa çökəkliyi və sahil düzənliyində tez-tez zəlzələ hadisələri baş verir.

Təbii ehtiyatları

Livanda faydalı qazıntı azdır. Ölkə tikinti materialları ilə nisbətən zəngindir. Bunlardan mərmər, gips, əhəng daşı xüsusilə əhəmiyyətlidir. Livanda dəmir və qurğuşun filizləri də aşkar edilmişdir.

İqlimi və hidroqrafiyası

 
Livan dağları
 
Livan sahil yolu

Livanda subtropik Aralıq dənizi tipli iqlim hakimdir. Ölkə iqliminin formalaşmasına ərazinin səth quruluşu və Aralıq dənizinin təsiri böyükdür. Yay uzun, isti və quru, qış isə mülayim və yağmurlu keçir. Aralıq dənizi sahillərində iyul ayının orta temperaturu müsbət 28, yanvarınkı müsbət 13 dərəcə təşkil edir. Dağlara qalxdıqca subtropik iqlim mülayim iqlimlə əvəz olunur. Dağlıq ərazilərdə iyul ayında orta temperatur müsbət 6 dərəcədən aşağı düşmür. Hündür dağların zirvəsi dekabrdan mayadək qarla örtülü olur.

Bəqa çökəkliyi üçün isti və quru iqlim səciyyəvidir. Burada yay aylarında gündüz temperatur 35 dərəcəyədək yüksəldiyi halda gecə çox sərin keçir. Yağıntıların paylanmasında ərazi üzrə fərqlər mövcuddur. Dağlararası çökəkliklərə il ərzində 400, ölkə daxilində dağlara 1000 mm, dağların Aralıq dənizi sahili yamaclarına isə 2500–3000 mm-ə qədər yağıntı düşür. Ölkəyə yağıntı əsasən payız-qış mövsümündə yağır.

Yay mövsümünün quraq keçməsinə baxmayaraq, havada rütubət yüksək olur (xüsusilə sahildə). Ölkənin ən mühüm çayı Nəhr əl-Litanidir. Uzunluğu 182 km olan bu çay Bəqa çökəkliyi ilə axaraq Aralıq dənizinə tökülür. İkinci böyük çay ölkənin şimal-şərqindən axan Əl-Asidir (uz. 400 km). Əl-Asi yuxarı axınında cəmi 30 km məsafədə Livana məxsusdur. Başlanğıcını Livan dağlarından götürən qısa çaylar çoxdur. Çaylarda daşqınlar qışda və baharda olur. Ölkənin çayları gəmiçiliyə yararlı deyil. Lakin dağ çayları olduğundan onların hidroenerji ehtiyatı böyükdür. Əl-Litani üzərində bəndlər və kiçik su elektirik stansiyaları tikilmişdir.

Torpaq, bitki örtüyü

Livanda qəhvəyi, boz-qəhvəyi torpaqlar üstünlük təşkil edir. Sahil düzənliyi və dağ yamaclarında yüksək məhsuldar qırmızı torpaqlar yayılmışdır. Livan zəngin floraya malik ərəb ölkələrindən biridir. Sahil düzənliyi həmişəyaşıl bitkilərlə örtülüdür. Livan dağlarının qərb yamaclarında palıd, ağcaqayın, dəfnə, şam, yabanı zeytun və s. bitir. Yüksəkliyə qalxdıqca ardıc, kökü kəsilməkdə olan Livan sidri yayılmışdır.

Ölkə ərazisinin 13 faizi meşələrlə örtülüdür. Livanın şərqində quraqlığa davamlı bitkilər (püstə, tikanlı kollar və digər kserofit bitkilər) yayılmışdır.

Livan təbiətinə biganə qalan ölkə deyil. Turizm və istirahət ölkə iqtisadiyyatına valyuta gətirən əsas sahələrdən biri olduğundan livan hökuməti təbiətin qayğısına, ətraf mühitin mühafizəsinə ciddi fikir verir. Bu məqsədlə ölkədə qoruq və yasaqlıqlar, mühafizə olunan xüsusi ərazilər yaradılmışdır. Lakin əfsuslar olsun ki, Yaxın Şərq böhranı, xüsusilə İzrail ilə hərbi qarşıdurması onun təsərrüfatına və təbiətinə böyük ziyan vurur.

Ədəbiyyat

  • Soltanova H.B., Məmmədov C.A. Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin iqtisadi və sosial coğrafiyası (dərslik). Bakı , Bakı Universiteti, 2008.

İstinadlar

  1. Смилянская И. М. Социально-экономическая структура стран Ближнего Востока на рубеже нового времени. (На материалах Сирии, Ливана и Палестины.) М.,1979.
  2. . 2006-10-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-07.
  3. Nisreen, Salti; Chaaban, Jad. "THE ROLE OF SECTARIANISM IN THE ALLOCATION OF PUBLIC EXPENDITURE IN POSTWAR LEBANON." International Journal of Middle East Studies 42.4 (2010): 637-55. ProQuest.
  4. . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-07.

Xarici keçidlər

Avqust 09, 2021
livan, coğrafiyası, mündəricat, sahəsi, sərhədləri, livanın, relyefi, təbii, ehtiyatları, iqlimi, hidroqrafiyası, torpaq, bitki, örtüyü, ədəbiyyat, istinadlar, xarici, keçidlərsahəsi, sərhədləri, redaktəaralıq, dənizinin, şərq, sahilində, yerləşən, livan, resp. Mundericat 1 Sahesi ve serhedleri 2 Livanin relyefi 3 Tebii ehtiyatlari 4 Iqlimi ve hidroqrafiyasi 5 Torpaq bitki ortuyu 6 Edebiyyat 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerSahesi ve serhedleri RedakteAraliq denizinin serq sahilinde yerlesen Livan Respublikasi simaldan ve serqden Suriya cenub serqden Israil cenubdan musdeqil Felestin ereb dovleti yaratmaq meqsedile BMT terefinden ayrilmis erazi ile hemserheddir 1 Araliq denizinin Livan sahillerinde emele getirdiyi tebii buxtalarda Beyrut Sayda Tripoli kimi boyuk limanlar salinmisdir Livan Asiya Afrika ve Avropanin bir birile yaxinlasdigi yerde Araliq denizi hovzesini Iran korfezi bolgesi ile birlesdiren beynelxaq ehemiyyetli yollar uzerinde yerlesir Cografi movqeyinin bele elverisli olmasi olkenin iqtisadiyyatina tesir gostermis ve onu Yaxin Serqin boyuk tranzit ticaret merkezine cevirmisdir Livanin erazisi 10 5 min kv km dir Bu gostericiye gore dunyanin 159 cu dovletidir Livanin relyefi Redakte Livanin Topoqrafiyasi Livan esrarengiz tebiete malik ereb olkelerindendir Tesadufi deyil ki onu Yaxin Serqin Isvecresi Araliq denizinin incisi adlandirirlar Serin dag dereleri ve gozel deniz sahili cimerlikleri vardir Seth qurlusuna gore esasen dagliq olkedir Erazisinin besde dord hissesi 500 m den yuksekde yerlesir Tebii seraitine gore olkeni dord tebii cografi rayona ayirmaq olar Sahil duzenliyi Cebel Lubnan Livan dag massivi Beqa cokekliyi Cebel Es Seyx ve Cebel Es Serqi Antilivan daglari Livan qerbde ve Antilivan serqde dag silsileleri olke erazisini simaldan cenuba kesib kecir Sildirim dag massivlerinde 3000 m den artiq olan yukseklikler vardir Olkenin en hundur yeri Qurnet Es Seud dagidir hund 3083m Antilivan daglari olkenin serqinde Suriya ile serhed boyunca uzanir Bu daglar cenubda Es Seyx dag massivine hund 2814 kecir Es Seyx daglari Avropa edebiyyatinda Hermon cox sildirimli olub bitki ortuyunden tam mehrumdur Olkenin dag massivleri mezazoyun eheng ve qumdaslarindan ibaret cokme suxurlardan teskil olundugundan burada karst magaralarina rast gelmek olur Bunlardan biri Ceyt magarasidir Magaranin tavanindan sizan damcilardan emele gelen ehengli erp yigini suni isiqlandirilarken bulluru xatirladir ve bu qeyri adi menzere insani heyretlendirir Magara olkenin muhum turizim obyektidir Livan daglari qerbde sahil duzenliyine enir Sahilduzenliyinin en ensiz yeri 1 enli yeri ise 10 km dir Duzenlik basdan basa portagal ve banan plantasiyalari ile ortuludur Olkenin en boyuk seherleri de sahil duzenliyinde salinib Beqa cokekliyi Livan ve Antilivan daglari arasinda yerlesir 2 Cokekliyin uzunlugu 120 km derinliyi ise 750 900 m dir Olkenin en boyuk cayi Nehr el Litani bu cokeklikden axir Beqa cokekliyinin cenubu Livanin six meskunlasmis ve muhum kend teserrufati rayonu hesab olundugu halda simali eksine dasli sehradir Sehrada yay aylarinda bas veren qum qasirgalari teserrufata boyuk ziyan vurur Livan erazisi seysmik zonada yerlesdiyinden Beqa cokekliyi ve sahil duzenliyinde tez tez zelzele hadiseleri bas verir Tebii ehtiyatlari RedakteLivanda faydali qazinti azdir Olke tikinti materiallari ile nisbeten zengindir Bunlardan mermer gips eheng dasi xususile ehemiyyetlidir Livanda demir ve qurgusun filizleri de askar edilmisdir Iqlimi ve hidroqrafiyasi Redakte Livan daglari Livan sahil yolu Livanda subtropik Araliq denizi tipli iqlim hakimdir Olke iqliminin formalasmasina erazinin seth qurulusu ve Araliq denizinin tesiri boyukdur Yay uzun isti ve quru qis ise mulayim ve yagmurlu kecir Araliq denizi sahillerinde iyul ayinin orta temperaturu musbet 28 yanvarinki musbet 13 derece teskil edir Daglara qalxdiqca subtropik iqlim mulayim iqlimle evez olunur Dagliq erazilerde iyul ayinda orta temperatur musbet 6 dereceden asagi dusmur Hundur daglarin zirvesi dekabrdan mayadek qarla ortulu olur Beqa cokekliyi ucun isti ve quru iqlim seciyyevidir Burada yay aylarinda gunduz temperatur 35 dereceyedek yukseldiyi halda gece cox serin kecir Yagintilarin paylanmasinda erazi uzre ferqler movcuddur Daglararasi cokekliklere il erzinde 400 olke daxilinde daglara 1000 mm daglarin Araliq denizi sahili yamaclarina ise 2500 3000 mm e qeder yaginti dusur Olkeye yaginti esasen payiz qis movsumunde yagir Yay movsumunun quraq kecmesine baxmayaraq havada rutubet yuksek olur xususile sahilde Olkenin en muhum cayi Nehr el Litanidir Uzunlugu 182 km olan bu cay Beqa cokekliyi ile axaraq Araliq denizine tokulur Ikinci boyuk cay olkenin simal serqinden axan El Asidir uz 400 km El Asi yuxari axininda cemi 30 km mesafede Livana mexsusdur Baslangicini Livan daglarindan goturen qisa caylar coxdur Caylarda dasqinlar qisda ve baharda olur Olkenin caylari gemiciliye yararli deyil Lakin dag caylari oldugundan onlarin hidroenerji ehtiyati boyukdur El Litani uzerinde bendler ve kicik su elektirik stansiyalari tikilmisdir 3 Torpaq bitki ortuyu RedakteLivanda qehveyi boz qehveyi torpaqlar ustunluk teskil edir Sahil duzenliyi ve dag yamaclarinda yuksek mehsuldar qirmizi torpaqlar yayilmisdir Livan zengin floraya malik ereb olkelerinden biridir Sahil duzenliyi hemiseyasil bitkilerle ortuludur Livan daglarinin qerb yamaclarinda palid agcaqayin defne sam yabani zeytun ve s bitir Yuksekliye qalxdiqca ardic koku kesilmekde olan Livan sidri yayilmisdir Olke erazisinin 13 faizi meselerle ortuludur Livanin serqinde quraqliga davamli bitkiler puste tikanli kollar ve diger kserofit bitkiler yayilmisdir Livan tebietine bigane qalan olke deyil 4 Turizm ve istirahet olke iqtisadiyyatina valyuta getiren esas sahelerden biri oldugundan livan hokumeti tebietin qaygisina etraf muhitin muhafizesine ciddi fikir verir Bu meqsedle olkede qoruq ve yasaqliqlar muhafize olunan xususi eraziler yaradilmisdir Lakin efsuslar olsun ki Yaxin Serq bohrani xususile Izrail ile herbi qarsidurmasi onun teserrufatina ve tebietine boyuk ziyan vurur Edebiyyat RedakteSoltanova H B Memmedov C A Yaxin ve Orta Serq olkelerinin iqtisadi ve sosial cografiyasi derslik Baki Baki Universiteti 2008 Istinadlar Redakte Smilyanskaya I M Socialno ekonomicheskaya struktura stran Blizhnego Vostoka na rubezhe novogo vremeni Na materialah Sirii Livana i Palestiny M 1979 Global eye Spring 2006 Eye on Lebanon The Bekaa Valley 2006 10 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 07 Nisreen Salti Chaaban Jad THE ROLE OF SECTARIANISM IN THE ALLOCATION OF PUBLIC EXPENDITURE IN POSTWAR LEBANON International Journal of Middle East Studies 42 4 2010 637 55 ProQuest Hamieh Rameh Lebanon s Litani Pollution Levels Threaten Agricultural Sector Al Akhbar English N p 19 Dec 2011 Web 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 07 Xarici kecidler RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Livan cografiyasi amp oldid 6065615, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.