fbpx
Wikipedia

Kumeyt bin Zeyd

September 11, 2021

Kumeyt bin Zeyd (679-743) — Ərəb şairi.

Kumeyt bin Zeyd
Doğum tarixi 679 və ya 680
Doğum yeri
Vəfat tarixi 743 və ya 744
Vəfat yeri
Fəaliyyəti şair
Kumeyt bin Zeyd Vikimənbədə

Həyatı

Bəni Əsəd qəbiləsindəndir. 679-cu ildə Kufədə dünyaya göz açmış və bu şəhərdə qəbiləsi arasında böyümüşdür. Kumeyt təhsilinə Quranı əzbərləməklə başlamış və eyni zamanda Hədis elmini də öyrənmişdir. O, ərəb dili, şeir, əyyamu-l-arab və xüsusilə nəsəb sahələrində alim idi. O, həmçinin öz nənələrindən Cahiliyyə dövrü haqqında ətraflı məlumat almışdır və bununla bağlı bir çətinliyi olanda onlardan öyrəndiyi söylənilir. Həmçinin sistemli bir təhsil alan Kumeyt Kufə məscidində dərs də demişdir.

Onun məşhur şair Fərəzdəqlə uşaq yaşlarında görüşdüyü haqda rəvayətlər vardır. Əgər Fərəzdəqin qohumu olması ilə bağlı olan rəvayət doğrudursa onda onların tez-tez görüşdüyünü söyləmək olar. Əməvi dövrünün başlıca elm mərkəzlərindən biri olan Kufə məscidində müəllimlik etmiş olan Kumeyt, dövrünün tanınmış şəxsiyyətləri ilə əlaqəsi olmuşdur. Bu şəxsiyyətlərdən Həmmad ər-Raviyə, Tırımmah bin Hakim, Fərəzdəq, Hakim bin Əyyaşı misal göstərmək olar.

Kumeytin məşhur şair Fərəzdəqlə görüşdüyünü əvvəl qeyd etmişdik. Mənbələrin verdiyi məlumata görə onlar daha sonralar da görüşmüşlər. Deyilənə görə, Kumeyt II Haşimiyyəni yazdıqdan sonra Fərəzdəqin yanına getmiş və ona şeirini oxumuşdur. Fərəzdəq onun bu şeirini çox bəyənmiş və yaymasını məsləhət bilmişdir.

Kumeytin ədəbi və siyasi həyatında Hakim bin Əyyaş ilə mübarizəsinin xüsusi bir yeri vardır. Çünki onun şairlər arasında ən ciddi müxalifi Hakim bin Əyyaş idi. Həmçinin Kumeytin ən əhəmiyyətli şeirlərindən biri olan "əl-Muzəhhəbə" qəsidəsini yazmasının səbəblərindən biri bu şairin Mudar və Bəni Haşim qəbilələrini həcv etməsidir. Kumeyt 312 beytdən ibarət olan bu qəsidəni Yəmən qəbilələrini həcv etmək məqsədilə yazmışdır.

Haşimiyyatında Bəni Haşim qəbiləsini mədh edən və hüquqlarını müdafiə edən Kumeytin bu ailənin başçıları ilə görüşdüyü söylənilir. Belə ki , onun hələ gənc yaşlarında Əli bin Hüseynlə görüşməsi və ona I Haşimiyyəni oxuması göstərilir. Əli bin Hüseyn ona bunun müqabilində pul təklif etmiş lakin o bunu qəbul etməmiş əvəzində əyninidəki paltarı verərəsə bərəkət üçün geyinmək istədiyini bildirmişdir. Daha sonra Cəfər əs-Sadiqlə görüşdüyü və ona IV Haşimiyyəni oxuması haqda Kumeyt şeirlərinin ravisi olan Məhəmməd bin Səhl məlumat verir. Şair bu uzun qəsidəsində Bəni Uməyyəyə qarşı üsyan edir və onların etdiyi qəddarlıqları göstərir və daha sonra Hüseynin şəhadətindən və Bəni Haşimin fəzilətlərini təsvir edir. Allaha onun üçün dua edən Cəfər əs-Sadiq ona min dinar və paltarını versə də Kumeyt pulu qəbul etməyərək mən sizi dünya mənfəəti üçün sevmədim, dünya malını istəsəydim, ona sahib olanlara gedərdim deyərək yalnız paltarı qəbul etmişdir.

Kumeytin Bəni Haşim lehinə və Bəni Uməyyə əleyhinə təbliğat aparmasından Əməvi ailəsinin və İraq valilərinin narahat olması təbii idi. Çünki Hüseynin şəhid edilməsindən sonra susqunluq dövrü yaşayan Haşimi üsyanlarının yenidən canlanması qorxusu onları narahat edirdi. Üstəlik şairin Yəmən qəbilələrini həcv etməsi , İraq valisi Xalid əl-Qasrinin Kumeytə olan kinini artırmışdı. Nəticədə vali iqtidar əleyhinə apardığı təbliğat səbəbi ilə Kumeytdən xəlifə Hişama şikayət etdi. Hişam isə onun edam edilməsini əmr etdi. Lakin Kumeyt həbsdən qaçaraq Şama gedərək Xəlifəyə özünü bağışlatdıra bildi. Mənbələrdə bu hadisə ilə bağlı çoxlu sayda müxtəlif rəvayətlər vardır. Onların əsas məğzi Xalid əl-Qəsrinin bir cariyəyə haşimiyyatı əzbərlətməsi və Kumeyt haqda məlumatları bir məktuba yazaraq Xəlifə Hişama göndərməsi, şeiri dinləyən xəlifənin Kumeytin ölüm əmrini verməsi, lakin Kumeytin xanımının köməyi ilə həbsdən qaçması və Şama gedərək xəlifə Hişamı mədh etməsi və onun ölən oğlu Müaviyəyə mərsiyə oxumasından sonra xəlifə tərəfindən bağışlanmasından ibarətdir. Kumeytin Bəni Uməyyəni mədh etməsi məsələsi bir sıra mübahisələrə səbəb olsa da, qeyd etmək lazımdır ki, bu mədh etmə ilə Haşimilərin mədhi arasında fərq vardır. Belə ki, Kumeyt Haşimiləri sevdiyinə görə mədh edirdisə, Əməviləri üzləşdiyi ölüm təhlükəsindən xilas olamaq üçün mədh etmişdi. Və Haşimilər də bunu bildiklərindən onun bu davranışını sədaqətsizlik kimi qiymətləndirməmişlər. Bu şiələr arasında geniş tətbiq olunan "taqiyyə" üsulu idi.

Kumeyt Xalid əl-Qəsrinin yerinə 738-ci ildə İraq valisi təyin olunan Yusif bin Ömərin dövründə öldürülmüşdür. Şair 740-cı ildə Zeyd bin Əlini öldürdüyünə görə Yusif bin Öməri şiddətli bir şəkildə həcv etmişdi. Lakin bir müddət sonra Yusif bin Ömər Xalid əl-Qəsrini öldürdüyünə görə Kumeyt onun hüzuruna getmiş və onu mədh edir və keçmiş valini pisləyir. Bu zaman Yusifin yanında olan Yəmənli və Xalid tərəfdarı əsgərlər onu qılınclayaraq öldürürlər.

Bildyimiz kimi Kumeyt bin Zeydin ən böyük və dəyərli əsəri "Haşimiyyat"dır. Belə ki Haşimiyyat, birincisi 103, ikincisi 140, üçüncüsü 133 və dördüncüsü 111 beytdən ibarət olan dörd uzun qəsidə ; biri 33, digəri 20 beytdən ibarət olan iki qısa qəsidə ; yeddi beytlik iki qısa parça və iki misralıq üç qitədən ibarətdir. Haşimiyyatın mövzusu Bəni Haşimin xilafətdəki haqqını, şairə görə, bu haqqı onların əlindən almış olan Bəni Uməyyəyə qarşı müdafiə etməkdir. Bunu üç qismə ayırmaq olar:

1.Bəni Haşimi mədh etməsi və fəzilətlərini sadalaması,

2.Bəni Uməyyəni pisləməsi,

3.Bəni Haşim ilə Bəni Uməyyənin müqayisəsi.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Kumeyt mədh yazmaq üçün Bəni haşimi tərifləməmiş və həmçinin həcv yazmaq üçün Bəni Uməyyəni pisləməmişdir. Onun əsl məqsədi Bəni Uməyyənin xilafətə layiq olmadığını, haqsız olaraq bu mənsəbi işğal etdiyini isbat etmək və onların yerinə Haşimilərdən birinin iqtidara gəlməli olduğunu müdafiə etməkdir.

Haşimiyyatın nə qədər vaxt ərzində yazılmasını tam dəqiq müəyyən etmək mümkün deyildir. Lakin onun gənclik illərindən ömrünün sonlarındək uzun bir zaman ərzində yazıldığını söyləmək olar. Görkəmli ədəbiyyat tədqiqatçısı Şövqi Dayf Haşimiyyatın əksər hissəsini Xalid əl-Qəsrinin İraq valisi olduğu illərdə (724-739) yazıldığını qeyd edir.

Kumeyt şeirə daha öncə heç bir şairin istifadə etmədiyi yeni bir tərz gətirmişdir. O, duyğuları ilə birlikdə bir fikir söyləyir və dəlil gətirir. Bəni Haşimi dəlillərlə dəstəklədiyi kimi, Bəni Uməyyəyə də dəlillərlə hücum edir. Kumeytin şeir yazma üslubu şeirlərini mədh, həcv və fəxriyyəyə ayıran şairlərin üslubundan fərqlidir. O, mədh və həcvlə yanaşı bir fikri mübarizə aparır. Bu səbəbdən dövrünün nadir şəxsiyyətlərindəndir. Bu xüsusiyyətinə görə bəzi ərəb ədəbiyyatı müəllifləri onu xətib kimi qəbul edirlər. Məsələn, Cahiz Kumeyti şair və xətib olaraq dəyərləndirir.

Kumeytin mübarizəsi Cərir və Fərəzdəqdə olduğu kimi şairlər arasında çəkişmə formasına düşməmişdir. Çünki bir şair ortaya çıxaraq sonuna qədər onunla mübarizə apara bilməmişdir. Daha əvvəl qeyd etdiyimiz Əməvi tərəfdarı Hakim bin Əyyaş onunla mübahisə etmək istəmiş, ancaq Kumeyt bu şairi susdurmuşdur. Son olaraq qeyd edək ki, Kumeyt şeiri ilə, elmi ilə, siyasi fəaliyyətləri ilə və şeirində işlətdiyi mövzuları ilə İslam tarixində görkəmli bir şəxsiyyətdir.

İstinadlar

  1. Kumayt ibn Zayd al-Asadī // https://librarycatalog.usj.edu.lb/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=219716

Xarici keçidlər

  • The Great Revolutionary Shi'ite Poets 2010-06-12 at the Wayback Machine
  • The Great Kumayt al-Asadi:the Great Revolutionary Shi'ite Poet 2010-06-16 at the Wayback Machine

September 11, 2021
kumeyt, zeyd, ərəb, şairi, doğum, tarixi, 680doğum, yeri, kufə, iraqvəfat, tarixi, 744vəfat, yeri, kufə, iraqfəaliyyəti, şair, vikimənbədəhəyatı, redaktəbəni, əsəd, qəbiləsindəndir, ildə, kufədə, dünyaya, göz, açmış, şəhərdə, qəbiləsi, arasında, böyümüşdür, ku. Kumeyt bin Zeyd 679 743 Ereb sairi Kumeyt bin ZeydDogum tarixi 679 ve ya 680Dogum yeri Kufe IraqVefat tarixi 743 1 ve ya 744Vefat yeri Kufe IraqFealiyyeti sairKumeyt bin Zeyd VikimenbedeHeyati RedakteBeni Esed qebilesindendir 679 cu ilde Kufede dunyaya goz acmis ve bu seherde qebilesi arasinda boyumusdur Kumeyt tehsiline Qurani ezberlemekle baslamis ve eyni zamanda Hedis elmini de oyrenmisdir O ereb dili seir eyyamu l arab ve xususile neseb sahelerinde alim idi O hemcinin oz nenelerinden Cahiliyye dovru haqqinda etrafli melumat almisdir ve bununla bagli bir cetinliyi olanda onlardan oyrendiyi soylenilir Hemcinin sistemli bir tehsil alan Kumeyt Kufe mescidinde ders de demisdir Onun meshur sair Ferezdeqle usaq yaslarinda gorusduyu haqda revayetler vardir Eger Ferezdeqin qohumu olmasi ile bagli olan revayet dogrudursa onda onlarin tez tez gorusduyunu soylemek olar Emevi dovrunun baslica elm merkezlerinden biri olan Kufe mescidinde muellimlik etmis olan Kumeyt dovrunun taninmis sexsiyyetleri ile elaqesi olmusdur Bu sexsiyyetlerden Hemmad er Raviye Tirimmah bin Hakim Ferezdeq Hakim bin Eyyasi misal gostermek olar Kumeytin meshur sair Ferezdeqle gorusduyunu evvel qeyd etmisdik Menbelerin verdiyi melumata gore onlar daha sonralar da gorusmusler Deyilene gore Kumeyt II Hasimiyyeni yazdiqdan sonra Ferezdeqin yanina getmis ve ona seirini oxumusdur Ferezdeq onun bu seirini cox beyenmis ve yaymasini meslehet bilmisdir Kumeytin edebi ve siyasi heyatinda Hakim bin Eyyas ile mubarizesinin xususi bir yeri vardir Cunki onun sairler arasinda en ciddi muxalifi Hakim bin Eyyas idi Hemcinin Kumeytin en ehemiyyetli seirlerinden biri olan el Muzehhebe qesidesini yazmasinin sebeblerinden biri bu sairin Mudar ve Beni Hasim qebilelerini hecv etmesidir Kumeyt 312 beytden ibaret olan bu qesideni Yemen qebilelerini hecv etmek meqsedile yazmisdir Hasimiyyatinda Beni Hasim qebilesini medh eden ve huquqlarini mudafie eden Kumeytin bu ailenin bascilari ile gorusduyu soylenilir Bele ki onun hele genc yaslarinda Eli bin Huseynle gorusmesi ve ona I Hasimiyyeni oxumasi gosterilir Eli bin Huseyn ona bunun muqabilinde pul teklif etmis lakin o bunu qebul etmemis evezinde eyninideki paltari vererese bereket ucun geyinmek istediyini bildirmisdir Daha sonra Cefer es Sadiqle gorusduyu ve ona IV Hasimiyyeni oxumasi haqda Kumeyt seirlerinin ravisi olan Mehemmed bin Sehl melumat verir Sair bu uzun qesidesinde Beni Umeyyeye qarsi usyan edir ve onlarin etdiyi qeddarliqlari gosterir ve daha sonra Huseynin sehadetinden ve Beni Hasimin feziletlerini tesvir edir Allaha onun ucun dua eden Cefer es Sadiq ona min dinar ve paltarini verse de Kumeyt pulu qebul etmeyerek men sizi dunya menfeeti ucun sevmedim dunya malini isteseydim ona sahib olanlara gederdim deyerek yalniz paltari qebul etmisdir Kumeytin Beni Hasim lehine ve Beni Umeyye eleyhine tebligat aparmasindan Emevi ailesinin ve Iraq valilerinin narahat olmasi tebii idi Cunki Huseynin sehid edilmesinden sonra susqunluq dovru yasayan Hasimi usyanlarinin yeniden canlanmasi qorxusu onlari narahat edirdi Ustelik sairin Yemen qebilelerini hecv etmesi Iraq valisi Xalid el Qasrinin Kumeyte olan kinini artirmisdi Neticede vali iqtidar eleyhine apardigi tebligat sebebi ile Kumeytden xelife Hisama sikayet etdi Hisam ise onun edam edilmesini emr etdi Lakin Kumeyt hebsden qacaraq Sama gederek Xelifeye ozunu bagislatdira bildi Menbelerde bu hadise ile bagli coxlu sayda muxtelif revayetler vardir Onlarin esas megzi Xalid el Qesrinin bir cariyeye hasimiyyati ezberletmesi ve Kumeyt haqda melumatlari bir mektuba yazaraq Xelife Hisama gondermesi seiri dinleyen xelifenin Kumeytin olum emrini vermesi lakin Kumeytin xaniminin komeyi ile hebsden qacmasi ve Sama gederek xelife Hisami medh etmesi ve onun olen oglu Muaviyeye mersiye oxumasindan sonra xelife terefinden bagislanmasindan ibaretdir Kumeytin Beni Umeyyeni medh etmesi meselesi bir sira mubahiselere sebeb olsa da qeyd etmek lazimdir ki bu medh etme ile Hasimilerin medhi arasinda ferq vardir Bele ki Kumeyt Hasimileri sevdiyine gore medh edirdise Emevileri uzlesdiyi olum tehlukesinden xilas olamaq ucun medh etmisdi Ve Hasimiler de bunu bildiklerinden onun bu davranisini sedaqetsizlik kimi qiymetlendirmemisler Bu sieler arasinda genis tetbiq olunan taqiyye usulu idi Kumeyt Xalid el Qesrinin yerine 738 ci ilde Iraq valisi teyin olunan Yusif bin Omerin dovrunde oldurulmusdur Sair 740 ci ilde Zeyd bin Elini oldurduyune gore Yusif bin Omeri siddetli bir sekilde hecv etmisdi Lakin bir muddet sonra Yusif bin Omer Xalid el Qesrini oldurduyune gore Kumeyt onun huzuruna getmis ve onu medh edir ve kecmis valini pisleyir Bu zaman Yusifin yaninda olan Yemenli ve Xalid terefdari esgerler onu qilinclayaraq oldururler Bildyimiz kimi Kumeyt bin Zeydin en boyuk ve deyerli eseri Hasimiyyat dir Bele ki Hasimiyyat birincisi 103 ikincisi 140 ucuncusu 133 ve dorduncusu 111 beytden ibaret olan dord uzun qeside biri 33 digeri 20 beytden ibaret olan iki qisa qeside yeddi beytlik iki qisa parca ve iki misraliq uc qiteden ibaretdir Hasimiyyatin movzusu Beni Hasimin xilafetdeki haqqini saire gore bu haqqi onlarin elinden almis olan Beni Umeyyeye qarsi mudafie etmekdir Bunu uc qisme ayirmaq olar 1 Beni Hasimi medh etmesi ve feziletlerini sadalamasi 2 Beni Umeyyeni pislemesi 3 Beni Hasim ile Beni Umeyyenin muqayisesi Onu da qeyd etmek lazimdir ki Kumeyt medh yazmaq ucun Beni hasimi teriflememis ve hemcinin hecv yazmaq ucun Beni Umeyyeni pislememisdir Onun esl meqsedi Beni Umeyyenin xilafete layiq olmadigini haqsiz olaraq bu mensebi isgal etdiyini isbat etmek ve onlarin yerine Hasimilerden birinin iqtidara gelmeli oldugunu mudafie etmekdir Hasimiyyatin ne qeder vaxt erzinde yazilmasini tam deqiq mueyyen etmek mumkun deyildir Lakin onun genclik illerinden omrunun sonlarindek uzun bir zaman erzinde yazildigini soylemek olar Gorkemli edebiyyat tedqiqatcisi Sovqi Dayf Hasimiyyatin ekser hissesini Xalid el Qesrinin Iraq valisi oldugu illerde 724 739 yazildigini qeyd edir Kumeyt seire daha once hec bir sairin istifade etmediyi yeni bir terz getirmisdir O duygulari ile birlikde bir fikir soyleyir ve delil getirir Beni Hasimi delillerle desteklediyi kimi Beni Umeyyeye de delillerle hucum edir Kumeytin seir yazma uslubu seirlerini medh hecv ve fexriyyeye ayiran sairlerin uslubundan ferqlidir O medh ve hecvle yanasi bir fikri mubarize aparir Bu sebebden dovrunun nadir sexsiyyetlerindendir Bu xususiyyetine gore bezi ereb edebiyyati muellifleri onu xetib kimi qebul edirler Meselen Cahiz Kumeyti sair ve xetib olaraq deyerlendirir Kumeytin mubarizesi Cerir ve Ferezdeqde oldugu kimi sairler arasinda cekisme formasina dusmemisdir Cunki bir sair ortaya cixaraq sonuna qeder onunla mubarize apara bilmemisdir Daha evvel qeyd etdiyimiz Emevi terefdari Hakim bin Eyyas onunla mubahise etmek istemis ancaq Kumeyt bu sairi susdurmusdur Son olaraq qeyd edek ki Kumeyt seiri ile elmi ile siyasi fealiyyetleri ile ve seirinde isletdiyi movzulari ile Islam tarixinde gorkemli bir sexsiyyetdir Istinadlar Redakte Kumayt ibn Zayd al Asadi https librarycatalog usj edu lb cgi bin koha opac authoritiesdetail pl authid 219716Xarici kecidler RedakteThe Great Revolutionary Shi ite Poets Arxivlesdirilib 2010 06 12 at the Wayback Machine The Great Kumayt al Asadi the Great Revolutionary Shi ite Poet Arxivlesdirilib 2010 06 16 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Kumeyt bin Zeyd amp oldid 5675336, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.