fbpx
Wikipedia

Keçələkəran

September 12, 2021

Keçələkəran — Azərbaycan Respublikasının Yardımlı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.

Keçələkəran
38°55′41″ şm. e. 48°21′15″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Rayon Yardımlı rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı
Xəritəni göstər/gizlə
Keçələkəran

Keçələkəran Yardımlı rayonunun Vərgədüz inzibati ərazi vahidində kənd. Maman dağının yamacındadır. Kəndin adı yerli camaat arasında "keçəllər məhəlləsi" kimi izah olunur. Oykonimin, əslində, Gəcələkəran variantında olduğunu iddia edən tədqiqatçılar onu talış dilindəki kə (ev), cəl (dərin) və kəran (kənd) sözlərindən ("ə" bitişdirici saitdir) ibarət, talış zonasına məxsus xususi ev tipinin adı kimi yozurlar. Bəzi tədqiqatçılara görə isə, oykonim "damı olmayan, üstü açıq evlər" mənasındadır.

Tarixi

Sözün birinci tərəfinə Azərbaycan ərazilərində əsasən, dağ və çay adlarında rast gəlinir. Məsələn, Keçəl təpə - Şərurda dağ adı, sözün fonetik variantlarında Keçili- Şahbuz rayonunda kənd, Keçiliqaya - Kəlbəcərdə kənd, Keçəldağ çayı- Kəlbəcər ərazisində Qaraxaç çayının sağ qolu və s. Keçi/keçə//keçəl//keçələ//keçələt sözlərinə dilimizin dialekt və şivələrində müxtəlif mənalarında rast gəlinir. Məsələn Yardımlı ərazisində Keçiqıran yer adı mövcuddur. Söz keçi- heyvan mənasında deyil, "soyuq qıran yer" mənasındadır.

Keçiqıran sözü Bakı, Qazax, Şamaxı, Tovuz şivələrində "martın sonu", "aprelin əvvəli" mənasında, Culfa və Salyan şivələrində isə "soyuq" anlamında işlənir. Yardımlı şivələrində köçə (heyvan saxlanılan yer) və "buğdanın baş gözü" mənasında keçəl sözü vardır. Meğri şivələrində "meşədəki ağaclarda qurumuş mamırlı budaq" mənasında kecə sözü işlənir. Tabasaran şivələrində "ağac gövdəsində əmələ gələn mamır" anlamında keçəl sözünə rast gəlinir. Dilimizin əksər dialekt və şivələrində (Ağcabədi, Bərdə, Cəlilabad, İmişli, Kürdəmir, Yardımlı və s.) "körpü", "keçid" mənalarında keçalat//keçələt sözü müşahidə edilir. Keçəl sözü dilimizdə "seyrək" mənasında da işlənir. Kəran sözü kərən şəklində dilimizin əksər dialekt və şivələrində (Basarkeçər, Borçalı, Çəmbərək, Daşkəsən, Gəncə, Goranboy, Xanlar, Tovuz, Qazax, Yardımlı və s.) "evin üstə qoyulan tir" mənasında işlənir. Məsələn, palıddan yaxşı kərən olar; (Borçalı) Meşədən iri kərən kəserdix (Tovuz) və s.(ATEL, Ic. 276)

Kərən sözünə Füzuli şivələrində "cərgə", "sıra" mənasında rast gəlinir. Məsələn, Kərənnən yığırıx, yani cərgeynən, sıreynən və s. Burada kəran "yaşayış yeri", kənd", ərazi" mənasındadır. Lakin qeyd etdiyimiz faktların oykonimin tərkibindəki keçələ sözü ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Keçələkəran "keçəllər tayfasına məxsus ərazi"anlamındadır. Keçəl+ə sözü keçili//keçəllər etnoniminin fonetik variantıdır. Yardımlı şivələrində ə > i (keçələ / keçili) geniş yayılmış fonetik əvəzlənmələrdəndir. Məsələn, şəkil > şikil, zəncir > zincir, əncil > incil və s. Kəngərli tayfaları arasında keçili etnonimi mövcud olmuşdur.

1816-cı ilə aid mənbədə onun adı "tayfeyi-keçili" (keçili tayfası) şəklində qeyd olunur. Əvvəllər onlar Araz çayının sağ sahilində yaşayırdılar. Səfəvilər zamanı bu tayfa (keçili-Ş.M.) kəngərlilərin tərkibində olmuşdur. Şahbuz və Zəngilan rayonlarında oykonimləri mövcuddur. Keçili oykoniminə Türkiyə və İran ərazilərində də rast gəlinir. XIX əsrin 80-ci illərində Yelizavetpol qəzasında keçili tayfa ittifaqı mövcud olmuşdur. Şahbuz rayonunda Plankənd kəndinin əvvəlki adı Keçili olmuşdur.

1880-1885-ci illərdə çar hökuməti şahsevən tayfalarının böyük hissəsini Muğandan İrana köçürdü. Qalan (şimalda- Ş.M.) şahsevən tayfaları üç hissədən ibarət idi: 1) Hüseynli, Kərimli, Əliyarlı; 2) Tağıbəyli, Çuqunlu, Çallar; 3) Hacıkişili, İskəndərli, Keçəllər (yenə orada s.71). Mənbələrdə oğuz mənşəli qayı tayfa birliyinə daxil olan qızılkeçili qolundan bəhs edilmişdir. Türkmənlərin yersarı tayfasının qollarından biri də keçili adlanırdı. Keçili tayfasının adı Türkiyədəki yürüklərin arasında da qeydə alınmışdır; Şəmkir rayonunda da Keçili kəndi vardır.Yerli məlumata görə, yaşayış məntəqəsini XVII əsrdə Naxçıvan mahalının Keçili kəndindən gəlmiş ailələr salmışdır.(ATEL, Ic. s. 268-269) Yardımlı ərazisindəki keçili tayfasının kəngərlilərlə (Şahbuz) qaynayıb-qarışdığını həmin tayfaların şivə xüsusiyyətləri də sübut edir.

Keçili zoonim mənşəli etnonim hesab olunur. Keçi qədim türk inancında qutsal sayılan heyvanlardan biri olmuş və bir çox etnoslar keçini özlərinə ərvah sanmışdır. Göy türklər inanırdılar ki, onlar göy qurdla ağ keyikdən, yəni dağ keçisindən törəyiblər. N.A.Baskakov bildirir ki, bir çox qıpçaq knyazlarının adları keçi adlarından törəmişdir. İ.Cəfərsoylu yazır ki, türk dillərində zoonim əsasında keçili, qara keçili, ağ keçili, dibir, serkəş, oğlaq, sarı keçili, kaci, ağca keçi, ağcalu, erkəc, eçki,, göycə, alaş, ala keçi, təkə, sənəkli, iliq, goran, kuranak, dıvır, sibir və s.etnonimlər yaranmışdır. Müəllif C.Heyətə istinad edərək yazır ki, Gürcüstanın ən qədim sakinləri olan İverlər də qədim türklər kimi keçiyə tapınırdılar.

İstinadlar

  1. ”Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti”. İki cilddə. I cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2007, səh.384
  2. ATEL, I cild. səh. 268
  3. ADL, I cild. səh. 269-270
  4. "Top. Azerb-na", Baku, 1986, s. 69
  5. Baskakov N.A. Tyurkskaya leksika v "Slove o polku İqorove", M.,Nauka, 1985, s.74
  6. Türk, Urartu, Alban etnolinqvistik uyğunluqları, Bakı, 2008, s. 156-157
   Yardımlı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
   Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

September 12, 2021
keçələkəran, azərbaycan, respublikasının, yardımlı, rayonunun, inzibati, ərazi, vahidində, kənd, ölkə, azərbaycanrayon, yardımlı, rayonutarixi, coğrafiyasısaat, qurşağı, 00xəritəni, göstər, gizlə, yardımlı, rayonunun, vərgədüz, inzibati, ərazi, vahidində, kənd. Kecelekeran Azerbaycan Respublikasinin Yardimli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Kecelekeran38 55 41 sm e 48 21 15 s u Olke AzerbaycanRayon Yardimli rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle KecelekeranKecelekeran Yardimli rayonunun Vergeduz inzibati erazi vahidinde kend Maman daginin yamacindadir Kendin adi yerli camaat arasinda keceller mehellesi kimi izah olunur Oykonimin eslinde Gecelekeran variantinda oldugunu iddia eden tedqiqatcilar onu talis dilindeki ke ev cel derin ve keran kend sozlerinden e bitisdirici saitdir ibaret talis zonasina mexsus xususi ev tipinin adi kimi yozurlar Bezi tedqiqatcilara gore ise oykonim dami olmayan ustu aciq evler menasindadir 1 2 Tarixi RedakteSozun birinci terefine Azerbaycan erazilerinde esasen dag ve cay adlarinda rast gelinir Meselen Kecel tepe Serurda dag adi sozun fonetik variantlarinda Kecili Sahbuz rayonunda kend Keciliqaya Kelbecerde kend Keceldag cayi Kelbecer erazisinde Qaraxac cayinin sag qolu ve s Keci kece kecel kecele kecelet sozlerine dilimizin dialekt ve sivelerinde muxtelif menalarinda rast gelinir Meselen Yardimli erazisinde Keciqiran yer adi movcuddur Soz keci heyvan menasinda deyil soyuq qiran yer menasindadir Keciqiran sozu Baki Qazax Samaxi Tovuz sivelerinde martin sonu aprelin evveli menasinda Culfa ve Salyan sivelerinde ise soyuq anlaminda islenir Yardimli sivelerinde koce heyvan saxlanilan yer ve bugdanin bas gozu menasinda kecel sozu vardir Megri sivelerinde mesedeki agaclarda qurumus mamirli budaq menasinda kece sozu islenir Tabasaran sivelerinde agac govdesinde emele gelen mamir anlaminda kecel sozune rast gelinir Dilimizin ekser dialekt ve sivelerinde Agcabedi Berde Celilabad Imisli Kurdemir Yardimli ve s korpu kecid menalarinda kecalat kecelet sozu musahide edilir 3 Kecel sozu dilimizde seyrek menasinda da islenir Keran sozu keren seklinde dilimizin ekser dialekt ve sivelerinde Basarkecer Borcali Cemberek Daskesen Gence Goranboy Xanlar Tovuz Qazax Yardimli ve s evin uste qoyulan tir menasinda islenir Meselen paliddan yaxsi keren olar Borcali Meseden iri keren keserdix Tovuz ve s ATEL Ic 276 Keren sozune Fuzuli sivelerinde cerge sira menasinda rast gelinir Meselen Kerennen yigirix yani cergeynen sireynen ve s Burada keran yasayis yeri kend erazi menasindadir Lakin qeyd etdiyimiz faktlarin oykonimin terkibindeki kecele sozu ile hec bir elaqesi yoxdur Kecelekeran keceller tayfasina mexsus erazi anlamindadir Kecel e sozu kecili keceller etnoniminin fonetik variantidir Yardimli sivelerinde e gt i kecele kecili genis yayilmis fonetik evezlenmelerdendir Meselen sekil gt sikil zencir gt zincir encil gt incil ve s Kengerli tayfalari arasinda kecili etnonimi movcud olmusdur 1816 ci ile aid menbede onun adi tayfeyi kecili kecili tayfasi seklinde qeyd olunur Evveller onlar Araz cayinin sag sahilinde yasayirdilar Sefeviler zamani bu tayfa kecili S M kengerlilerin terkibinde olmusdur Sahbuz ve Zengilan rayonlarinda oykonimleri movcuddur Kecili oykonimine Turkiye ve Iran erazilerinde de rast gelinir XIX esrin 80 ci illerinde Yelizavetpol qezasinda kecili tayfa ittifaqi movcud olmusdur Sahbuz rayonunda Plankend kendinin evvelki adi Kecili olmusdur 4 1880 1885 ci illerde car hokumeti sahseven tayfalarinin boyuk hissesini Mugandan Irana kocurdu Qalan simalda S M sahseven tayfalari uc hisseden ibaret idi 1 Huseynli Kerimli Eliyarli 2 Tagibeyli Cuqunlu Callar 3 Hacikisili Iskenderli Keceller yene orada s 71 Menbelerde oguz menseli qayi tayfa birliyine daxil olan qizilkecili qolundan behs edilmisdir Turkmenlerin yersari tayfasinin qollarindan biri de kecili adlanirdi Kecili tayfasinin adi Turkiyedeki yuruklerin arasinda da qeyde alinmisdir Semkir rayonunda da Kecili kendi vardir Yerli melumata gore yasayis menteqesini XVII esrde Naxcivan mahalinin Kecili kendinden gelmis aileler salmisdir ATEL Ic s 268 269 Yardimli erazisindeki kecili tayfasinin kengerlilerle Sahbuz qaynayib qarisdigini hemin tayfalarin sive xususiyyetleri de subut edir Kecili zoonim menseli etnonim hesab olunur Keci qedim turk inancinda qutsal sayilan heyvanlardan biri olmus ve bir cox etnoslar kecini ozlerine ervah sanmisdir Goy turkler inanirdilar ki onlar goy qurdla ag keyikden yeni dag kecisinden toreyibler N A Baskakov bildirir ki bir cox qipcaq knyazlarinin adlari keci adlarindan toremisdir 5 I Cefersoylu yazir ki turk dillerinde zoonim esasinda kecili qara kecili ag kecili dibir serkes oglaq sari kecili kaci agca keci agcalu erkec ecki goyce alas ala keci teke senekli iliq goran kuranak divir sibir ve s etnonimler yaranmisdir Muellif C Heyete istinad ederek yazir ki Gurcustanin en qedim sakinleri olan Iverler de qedim turkler kimi keciye tapinirdilar 6 Istinadlar Redakte Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 384 ATEL I cild seh 268 ADL I cild seh 269 270 Top Azerb na Baku 1986 s 69 Baskakov N A Tyurkskaya leksika v Slove o polku Iqorove M Nauka 1985 s 74 Turk Urartu Alban etnolinqvistik uygunluqlari Baki 2008 s 156 157 Yardimli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Kecelekeran amp oldid 5998047, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.