| UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyekti | |
|---|---|
| Kaxokiya | |
| | |
| Ölkə | |
| Tip | Mədəni |
| (Kriteriya) | (iii)[d], (iv)[d] |
| Keçid | 198bis |
| Daxil edilməsi | (qeyri-məlum sessiya) |
![]() Kaxokiya | |
Kaxokiya (ing. Cahokia) — İllinoys ştatının Kollinsvill şəhəri yaxınlığında, Missisipi çayının sahilində, Sent-Luislə üzbəüz yerləşən 109 yerli Amerika kurqanından ibarət qrup. Bura Missisipi mədəniyyətinin (VII-XIII əsrlər) ən böyük arxeoloji abidəsidir. 1982-ci ildən UNESCO tərəfindən Ümumdünya İrsinə daxil edilib. Bu qədim şəhər təxminən 1050-1350-ci illər arasında çiçəklənmə dövrünü yaşayıb. Kaxokiya Avropalılar Yeni dünyaya gəlməzdən çox əvvəl Şimali Amerikanın ən sıx məskunlaşdığı bölgələrdən biri idi və burada məhsuldar kənd təsərrüfatı, inkişaf etmiş ticarət yolları və monumental memarlıq mövcud idi.
Tarixi
| ]
Kaxokiya Missisipi mədəniyyəti adlanan bir sivilizasiyanın mərkəzi idi. Onların şəhər planlaması və tikinti bacarıqları orta əsr Avropasının bəzi böyük şəhərlərindən belə üstün idi. Şəhərin ən məşhur xüsusiyyətlərindən biri təbii təpələrdən hazırlanmış nəhəng torpaq kurqanları (mounds) idi. Bunların ən böyüyü Monks Mound adlanan, hündürlüyü təxminən 30 metr olan nəhəng bir təpədir.

Bu şəhər XII əsrdə kuliminasiya nöqtəsinə çatanda əhalisinin sayı təxminən 20.000 nəfər idi, belə ki, bu say o vaxtkı Londonun əhalisindən daha çox idi. Bütün şəhər 30 metr hündürlükdə olan Monks-Maund kurqanının ətrafında toplanmışdı. Kaxokiya həmin dövrün bir çox şəhər və kəndi kimi ovçuluq, qida toplama, ticarət və təsərrüfatla məşğul idi. Həmçinin mayyalılar kimi cənub xalqlarından təsirlənərək kölələr və insan qurban etmək ilə təbəqələşmə sistemi yaratmışdılar.
Əhali qarğıdalı (məhsuldarlıq üçün əsas qida), balqabaq və günəbaxan becərirdi. Şəhər Missisipi çayına yaxın olduğu üçün balıq ehtiyatları bol idi. O, müasir ABŞ ərazisində Appalaç dağlarından Böyük Düzənliklərə qədər geniş bir ticarət şəbəkəsinin bir hissəsi idi.
Missisipilər geniş qəbilə qrupu idi. Onlar astronomiyaya və rituallara böyük önəm verirdi. Onların astronomik müşahidələr aparmaq üçün taxta sütunlardan ibarət dairəvi bir qurğu – "Vodhenqe" tikdikləri məlumdur. Bu qurğu günəşin mövsümi hərəkətlərini izləmək üçün istifadə edilirdi. Bu da onu göstərir ki, Kaxokiyalılar əkinçilik, ticarət və dini ayinlər üçün səma hadisələrini nəzərə alırdılar. Şəhərdə tapılan boyalı keramika, daş maskalar və insan fiqurları Cahokianın güclü dini inanc sisteminə sahib olduğunu göstərir. Qurban mərasimləri və dini festivallar da Kaxokiya cəmiyyətində mühüm rol oynayırdı.
İqlim dəyişikliyi və əhalinin artması ilə birlikdə qida və təbii resurslar tükənməyə başladı. 1350-ci illərə doğru Kaxokiya demək olar ki, tamamilə tərk edilmişdi və bu, onun "Şimali Amerikanın unudulmuş şəhəri" kimi adlandırılmasına səbəb oldu.
Hazırda Kaxokiya UNESCO tərəfindən Ümumdünya İrsinə daxil edilmişdir və arxeoloqlar burada tapıntılar üzərində tədqiqatlar aparmağa davam edirlər.
İstinadlar
| ]Ədəbiyyat
| ]- Bolfing, Christopher. The Paradigm of the Periphery in Native North America (Undergraduate honors thesis). Texas State University–San Marcos. may 2010. 67–68. hdl:10877/3288. 4 mart 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 may 2012.
- Chappell, Sally A. Kitt. Cahokia: Mirror of the Cosmos. Chicago: University of Chicago Press. 2002. ISBN .
- Emerson, Thomas E. Cahokia and the Archaeology of Power. en:Tuscaloosa, AL: en:University of Alabama. 1997. ISBN . 24 fevral 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006.
- Emerson, Thomas E.; Lewis, R. Barry. Cahokia and the Hinterlands: Middle Mississippian Cultures of the Midwest. en:Urbana, Illinois: University of Illinois. 1991. ISBN . 5 sentyabr 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006.
- Kelly, John E.; Brown, James A.; Hamlin, Jenn M.; Kelly, Lucretia S.; Kozuch, Laura; Parker, Kathryn; Van Nest, Julieann. Mound 34 : The Context for the Early Evidence of the Southeastern Ceremonial Complex at Cahokia // King, Adam (redaktor). Southeastern Ceremonial Complex: Chronology, Content, Context. University of Alabama Press. 26 avqust 2007. 57–87. ISBN .
- Knight, Vernon James; Steponaitis, Vincas P. A Redefinition of the Hemphill Style in Mississippian Art // Lankford, George E.; Reilly, F. Kent; Garber, James (redaktorlar ). Visualizing the Sacred: Cosmic Visions, Regionalism, and the Art of the Mississippian World (PDF). University of Texas Press. 15 yanvar 2011. səh. 227. ISBN . 23 fevral 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2013.
- Pauketat, Timothy R. Cahokia: Ancient America's Great City on the Mississippi. New York: Viking Adult. 2009. ISBN .
- Pursell, Corin. Geographic distribution and symbolism of colored mound architecture in the Mississippian Southeast (MA thesis). en:Southern Illinois University Carbondale. 2004. səh. 205.
- Townsend, Richard F.; Sharp, Robert V.; Bailey, Garrick Alan. Hero, Hawk, and Open Hand: American Indian Art of the Ancient Midwest and South. Yale University Press. 2000. ISBN .
- Young, Biloine; Fowler, Melvin L. Cahokia: The Great Native American Metropolis. en:Urbana, Illinois: University of Illinois. 2000. ISBN . 5 sentyabr 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr 2006. full text available at [1]
Xarici keçidlər
| ]- Cahokia Mounds Homepage
- Cahokia Mounds State Historic Site UNESCO collection on Google Arts and Culture
- Cahokia Mounds Photo Gallery
- Cahokia Mounds Information & Videos – Chickasaw.TV
- "Cahokia Mounds", Illinois Historic Preservation Agency
- "Metropolitan Life on the Mississippi", Washington Post, March 12, 1997
- Woodhenge and the Cahokia Mounds Arxivləşdirilib oktyabr 11, 2008, at the Wayback Machine
- IHPA video with narration on Cahokia
- Illinois Great Places – Mounds
- Society of Architectural Historians SAH ARCHIPEDIA entry on the Cahokia Mounds
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya UNESCO nun Umumdunya irsi obyektiKaxokiyaOlke ABSTip Medeni Kriteriya iii d iv d Kecid 198bisDaxil edilmesi qeyri melum sessiya Kaxokiya Kaxokiya ing Cahokia Illinoys statinin Kollinsvill seheri yaxinliginda Missisipi cayinin sahilinde Sent Luisle uzbeuz yerlesen 109 yerli Amerika kurqanindan ibaret qrup Bura Missisipi medeniyyetinin VII XIII esrler en boyuk arxeoloji abidesidir 1982 ci ilden UNESCO terefinden Umumdunya Irsine daxil edilib Bu qedim seher texminen 1050 1350 ci iller arasinda ciceklenme dovrunu yasayib Kaxokiya Avropalilar Yeni dunyaya gelmezden cox evvel Simali Amerikanin en six meskunlasdigi bolgelerden biri idi ve burada mehsuldar kend teserrufati inkisaf etmis ticaret yollari ve monumental memarliq movcud idi Tarixi span Qebile bascisinin defn yerinin modeli Kaxokiya Missisipi medeniyyeti adlanan bir sivilizasiyanin merkezi idi Onlarin seher planlamasi ve tikinti bacariqlari orta esr Avropasinin bezi boyuk seherlerinden bele ustun idi Seherin en meshur xususiyyetlerinden biri tebii tepelerden hazirlanmis neheng torpaq kurqanlari mounds idi Bunlarin en boyuyu Monks Mound adlanan hundurluyu texminen 30 metr olan neheng bir tepedir Kaxokiyanin yeniden qurulmasi cehdi Bu seher XII esrde kuliminasiya noqtesine catanda ehalisinin sayi texminen 20 000 nefer idi bele ki bu say o vaxtki Londonun ehalisinden daha cox idi Butun seher 30 metr hundurlukde olan Monks Maund kurqaninin etrafinda toplanmisdi Kaxokiya hemin dovrun bir cox seher ve kendi kimi ovculuq qida toplama ticaret ve teserrufatla mesgul idi Hemcinin mayyalilar kimi cenub xalqlarindan tesirlenerek koleler ve insan qurban etmek ile tebeqelesme sistemi yaratmisdilar Ehali qargidali mehsuldarliq ucun esas qida balqabaq ve gunebaxan becerirdi Seher Missisipi cayina yaxin oldugu ucun baliq ehtiyatlari bol idi O muasir ABS erazisinde Appalac daglarindan Boyuk Duzenliklere qeder genis bir ticaret sebekesinin bir hissesi idi Missisipiler genis qebile qrupu idi Onlar astronomiyaya ve rituallara boyuk onem verirdi Onlarin astronomik musahideler aparmaq ucun taxta sutunlardan ibaret dairevi bir qurgu Vodhenqe tikdikleri melumdur Bu qurgu gunesin movsumi hereketlerini izlemek ucun istifade edilirdi Bu da onu gosterir ki Kaxokiyalilar ekincilik ticaret ve dini ayinler ucun sema hadiselerini nezere alirdilar Seherde tapilan boyali keramika das maskalar ve insan fiqurlari Cahokianin guclu dini inanc sistemine sahib oldugunu gosterir Qurban merasimleri ve dini festivallar da Kaxokiya cemiyyetinde muhum rol oynayirdi Iqlim deyisikliyi ve ehalinin artmasi ile birlikde qida ve tebii resurslar tukenmeye basladi 1350 ci illere dogru Kaxokiya demek olar ki tamamile terk edilmisdi ve bu onun Simali Amerikanin unudulmus seheri kimi adlandirilmasina sebeb oldu Hazirda Kaxokiya UNESCO terefinden Umumdunya Irsine daxil edilmisdir ve arxeoloqlar burada tapintilar uzerinde tedqiqatlar aparmaga davam edirler Istinadlar span Edebiyyat span Bolfing Christopher The Paradigm of the Periphery in Native North America Undergraduate honors thesis Texas State University San Marcos may 2010 67 68 hdl 10877 3288 4 mart 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2 may 2012 Chappell Sally A Kitt Cahokia Mirror of the Cosmos Chicago University of Chicago Press 2002 ISBN 978 0 226 10136 1 Emerson Thomas E Cahokia and the Archaeology of Power en Tuscaloosa AL en University of Alabama 1997 ISBN 0 8173 0888 1 24 fevral 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 sentyabr 2006 Emerson Thomas E Lewis R Barry Cahokia and the Hinterlands Middle Mississippian Cultures of the Midwest en Urbana Illinois University of Illinois 1991 ISBN 0 252 06878 5 5 sentyabr 2006 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 sentyabr 2006 Kelly John E Brown James A Hamlin Jenn M Kelly Lucretia S Kozuch Laura Parker Kathryn Van Nest Julieann Mound 34 The Context for the Early Evidence of the Southeastern Ceremonial Complex at Cahokia King Adam redaktor Southeastern Ceremonial Complex Chronology Content Context University of Alabama Press 26 avqust 2007 57 87 ISBN 978 0 8173 5409 1 Knight Vernon James Steponaitis Vincas P A Redefinition of the Hemphill Style in Mississippian Art Lankford George E Reilly F Kent Garber James redaktorlar Visualizing the Sacred Cosmic Visions Regionalism and the Art of the Mississippian World PDF University of Texas Press 15 yanvar 2011 seh 227 ISBN 978 0292723085 23 fevral 2013 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 dekabr 2013 Pauketat Timothy R Cahokia Ancient America s Great City on the Mississippi New York Viking Adult 2009 ISBN 978 0 670 02090 4 Pursell Corin Geographic distribution and symbolism of colored mound architecture in the Mississippian Southeast MA thesis en Southern Illinois University Carbondale 2004 seh 205 Townsend Richard F Sharp Robert V Bailey Garrick Alan Hero Hawk and Open Hand American Indian Art of the Ancient Midwest and South Yale University Press 2000 ISBN 0 300 10601 7 Young Biloine Fowler Melvin L Cahokia The Great Native American Metropolis en Urbana Illinois University of Illinois 2000 ISBN 0 252 06821 1 5 sentyabr 2006 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 21 sentyabr 2006 full text available at 1 Xarici kecidler span Vikianbarda Kaxokiya ile elaqeli mediafayllar var Cahokia Mounds Homepage Cahokia Mounds State Historic Site UNESCO collection on Google Arts and Culture Cahokia Mounds Photo Gallery Cahokia Mounds Information amp Videos Chickasaw TV Cahokia Mounds Illinois Historic Preservation Agency Metropolitan Life on the Mississippi Washington Post March 12 1997 Woodhenge and the Cahokia Mounds Arxivlesdirilib oktyabr 11 2008 at the Wayback Machine IHPA video with narration on Cahokia Illinois Great Places Mounds Society of Architectural Historians SAH ARCHIPEDIA entry on the Cahokia Mounds Lugetler ve ensiklopediyalarBoyuk rus Kruqosvet Britannica 11 ci Britannica onlayn Britannica onlayn UniversalisNormativ yoxlamaNKC ge1117585 Kateqoriya Elifba sirasina gore umumdunya irsi obyektleri
