Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Həlməl (lat. Zygophyllum) — bitkilər aləminin dəstəsinin üzərrikkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Həlməl | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Həlməl | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 40-60 (bəzən 80) sm olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdələri yuxarı qalxdıqca dibi adətən odunlaşır. Tərs yumurtavari iki yarpaqcıqdan ibarət 1.5-3 sm uzunluqda, ətli, qeyri-bərabəryanlı yarpaqları qarşılıqlıdır. Çiçəklərinin acımtıl, aşağısı isə narıncı rəngdə olan ləçəkləri tərs yumurtaşəkillidir. Ətli, uzunluğu 15–40 mm, eni 3–5 mm olan uzunsov yuvarlaq beştərəfli prizma formalı qutucuqları qanadsız, çoxtoxumludur. Boz-mixəyi rəngli, uzunluğu 4–5 mm, eni 2.5-3.5 mm romba bənzər və ya oval formalı toxumları bozumtul, nahamar qabıqla örtülmüşdür. Aprel-iyun aylarında çiçəkləyir, iyul-oktyabr aylarında meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Adi həlməl kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi-iran-turan qrupuna aiddir. Aralıq dənizi, Balkan və Qaradəniz ölkələri, Orta Asiya, İran, İraq və
Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda adi həlməl Abşeron, Qobustan, Samur-Dəvəçi, Xəzəryanı, Kür-araz ovalıqları, Bozqır yaylası, Kür və Naxçıvan düzənliyi, Kiçik Qafqazın cənub rayonlarında bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Halokserofitdir, səhra və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Yarımsəhra, quru şoran torpaqlar, yol qıraqları, qumsal yerlərdə, boş torpaqlarda, ev və digər tikililərin yanında qruplar əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Alkaloid, flavonoid, saponin, kumarin, piyli və efir yağları, C və K vitaminləri, triterpenoidlər, fenolkarbon turşuları ilə zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Adi həlməl eksperimental və xalq təbabətində, habelə kliniki sınaqlarda geniş tətbiq edilir. Əsasən sidik kisəsi, revmatizm, dəri-zöhrəvi xəstəlikləri, irinli yara və xoralar, eləcə də
çıbanların müalicəsində istifadə olunur. Antihelmint, antiseptik, işlədici, yarasağaldıcı, damargenişləndirici, iltihab proseslərinə və zəhərlənməyə qarşı təsirə malikdir.
Əks təsirləri
Zəhərli olduğu üçün daxilə qəbul edilərkən ehtiyatlı olmaq zəruridir.
İstifadəsi
Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, kökü, meyvəsi və yarpaqları istifadə edilir. Cövhər, mazlar, plastır formalarında istifadə olunur.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Qönçələr zəhərli olmadığına görə onlardan şorabalar hazırlanır.
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 182. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 385.
- Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi». Bakı, 2011
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Helmel lat Zygophyllum bitkiler aleminin destesinin uzerrikkimiler fesilesine aid bitki cinsi HelmelElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste Fesile UzerrikkimilerYarimfesile Cins HelmelBeynelxalq elmi adiZygophyllum L 1753Sekil axtarisiITIS 29058NCBI 66651EOL 70991Botaniki tesviriHundurluyu 40 60 bezen 80 sm olan coxillik ot bitkisidir Govdeleri yuxari qalxdiqca dibi adeten odunlasir Ters yumurtavari iki yarpaqciqdan ibaret 1 5 3 sm uzunluqda etli qeyri beraberyanli yarpaqlari qarsiliqlidir Ciceklerinin acimtil asagisi ise narinci rengde olan lecekleri ters yumurtasekillidir Etli uzunlugu 15 40 mm eni 3 5 mm olan uzunsov yuvarlaq besterefli prizma formali qutucuqlari qanadsiz coxtoxumludur Boz mixeyi rengli uzunlugu 4 5 mm eni 2 5 3 5 mm romba benzer ve ya oval formali toxumlari bozumtul nahamar qabiqla ortulmusdur Aprel iyun aylarinda cicekleyir iyul oktyabr aylarinda meyve verir Menseyi ve yayilmasiAdi helmel kserofil cografi tipinin araliq denizi sinfinin araliq denizi iran turan qrupuna aiddir Araliq denizi Balkan ve Qaradeniz olkeleri Orta Asiya Iran Iraq ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda adi helmel Abseron Qobustan Samur Deveci Xezeryani Kur araz ovaliqlari Bozqir yaylasi Kur ve Naxcivan duzenliyi Kicik Qafqazin cenub rayonlarinda bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerHalokserofitdir sehra ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Yarimsehra quru soran torpaqlar yol qiraqlari qumsal yerlerde bos torpaqlarda ev ve diger tikililerin yaninda qruplar emele getirir Kimyevi terkibiAlkaloid flavonoid saponin kumarin piyli ve efir yaglari C ve K vitaminleri triterpenoidler fenolkarbon tursulari ile zengindir Tesiri ve tetbiqiAdi helmel eksperimental ve xalq tebabetinde habele kliniki sinaqlarda genis tetbiq edilir Esasen sidik kisesi revmatizm deri zohrevi xestelikleri irinli yara ve xoralar elece de cibanlarin mualicesinde istifade olunur Antihelmint antiseptik isledici yarasagaldici damargenislendirici iltihab proseslerine ve zeherlenmeye qarsi tesire malikdir Eks tesirleriZeherli oldugu ucun daxile qebul edilerken ehtiyatli olmaq zeruridir IstifadesiMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi koku meyvesi ve yarpaqlari istifade edilir Covher mazlar plastir formalarinda istifade olunur Diger faydali xususiyyetleri ve istifadesiQonceler zeherli olmadigina gore onlardan sorabalar hazirlanir IstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 182 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 385 Mehdiyeva N P Azerbaycanin derman florasinin biomuxtelifliyi Baki 2011Hemcinin bax