fbpx
Wikipedia

Hipotalamus

September 22, 2021

Hipotalamus bütün onurğalılarda mövcudur. İnsanda,bu orqan bir badam şəklindədir.Məməlilərdə beyin mərkəzləri arasında rabitə yaradır. Bədən tempraturunu,periferik sinir sistemini və hipofizin işləməsini idarə edər. Susuzluq, acma hislərinin mərkəzi olub bədən istiliyini və qan təzyiqini tənzimləyər. Həm də ifraz etdiyi RF maddəsi ilə hipofizə xəbərdarlıq edir. Daxili tarazılıq hipotalamus ilə qorunur.Karbonhidrat-yağ-protein maddələr mübadiləsini tənzimləyir.. Duyğuların fiziki təməli də hipotalamus tərəfindən dəstəklənir.

Hipotalamusun quruluşu

Ara beyin (diencephalon) orta beyinin oral hüdudları daxilində yerləşir:

Hüdudi səhfədən (lamina terminalis) başlayaraq III mədəcikdən hər iki tərəfə doğru yayılır və əzgiləbənzər vəziyə qədər davam edir . Ventral hissədə bazal sisterna və orta beyinlə, dorsal-arxa tərəfdə III və yan mədəciklərin damar kələfinin əsası ilə , lateral olaraq daxili kapsulla hüdudlanır .

III mədəcik divarının arxa hissəsi görmə qabarından (talamus) və onun hipotalamik təpəciklərdən aşağıda yerləşən hissəsindən  ,  hipotalamusdan (hypotalamus) təşkil olunmuşdur .

Hipotalamus avtonom funksiyalarin serebral mərkəzidir: hipotalamik hündürlüklərin altında yerləşən və horizontal olaraq qabararası birləşmənin alt tərəfinə yayılan III mədəciyin periventrikulyar boz cismindən təşkil olunmuşdur . Məməciyəbənzər cisimlər  , boz qabar , qıf və hipofizin arxa payı-neyrohipofiz də hypotalamusa aiddir .

Hipofizin ön payı vəzili quruluşa malik olub adenohipofizə daxildir .  Hipotalamus boşluğun örtük hissəsi ilə medial və lateral şöbələrə bölünərək Monro dəliyinin ön divarından məməciyəbənzər cismə doğru yönəlir .

Laterial şöbə sinir dəstələrindən ibarətdir . Onların arasinda qoxu nahiyəsindən orta beyinə qədər ön beyin lifləri və boz qabarın lateral nüvələri vardır .

Medial hipotalamik şöbədə ön medial və yaxud qabar və arxa və ya məməciyəbənzər (mamilyar) nüvələr yerləşir .

Preoptik , supraoptik və paraventrikulyar nüvələr ön qrupun ən vacib struktur törəmələridir .  Supraoptik və paraventrikulyar nüvələr supraoptik-hipofizar yolu vasitəsilə neyrohipofizlə əlaqəlidir . Bu nüvələr sintez olunan vazopressin və oksitosin hormonları supraoptik hipofizar yolla hipofizin ayaqcıqları ilə neyrohipofizə daşınır .

Medial qrupa qıf , boz qabar , dorsomedial , venrtomedial və lateral yaxud qabar-məməciyəbənzər nüvələri aiddir .

Hipotalamusla beyin qabığı arasında əlaqə saysız-hesabsız efferent (hissi) və efferent (hərəki) sinir yolları ilə tənzim olunur . Bu əlaqə xüsusən alın payı , qurşaq qırışığı , talamus , bazal nüvələr , beyin kötüyü və onurğa beyini ilə beyin qabığı arasında daha çox təzahür edir . Yuxarıda qeyd edildiyi kimi , yalnız hipofiz vəzin arxa payı-neyrohipofizlə hipotalamusun nüvələri , xüsusən supraoptik və paraventrikulyar nüvələr arasında bilavasitə rabitə vardır . Bu əlaqə supraoptik-hipofizar yolla yaranır .

Supraoptik-hipofizar əlaqə nəinki sinir impulslarının örtülməsində iştirak edir , həmçinin neyrosekretlərin-vazopressin və oksitosin hormonlarının hipofizin arxa payına daşınmasını təmin edir . Həmin hormonlar neyrohipofizdən birbaşa qan dövranına daxil olur .

Vazopressin (antidiuretik hormon ADH) böyrək kanalcıqlarının distal şöbəsində yerləşən epitelial hüceyrələrə təsir edərək hüceyrə qişasının keçiriciliyini artırır . Duzun rezorbsiyasından asılı olmayaraq mayenin sorulması çoxalır . Beləliklə , bu hormon sidiyin miqdarını tənzim edir.

Bu nüvələrin zədələnməsi zamanı ADH-nin bu tısir mexanizmi pozulur və şəkərzis diabet xəstəliyi baş verir . Bu zaman xəstə çoxlu sayda sidik ifraz edir (poliuriya) ,  sidiyin xüsusi çəkisi azalır (1 , 001-1 , 003):poliuriya ilə əlaqədar olaraq xəstədə yaranan şiddətli susuzluq hissi gündəlik normadan dəfələrlə çox maye qəbul edilməsinə (polidipsiya) səbəb olur . Neyrohipofizin cərrahi müdaxiləsi şəkərsiz diabetin inkişafına səbəb olmur . Çünki ,  ADH ifraz edən nüvə hormonunun bilavasitə qan dövranına daxil olmasını təmin edir .

Oksitosin paraventrikulyar nüvədə ifraz olunaraq hamiləlik dövründə uşaqlığın yığılmasına və süd vəzilərində südün ifrazına təsir göstərir .

Hipotalamus həmçinin xüsusi təsir göstərən maddələr:rilizinq-hormon və yaxud rilizinq-amillər sintez edir . Rilizinq hormonlar qabar-qıf yolu ilə hipofizin ayaqcıqlarının portal damar şəbəkisinə daşınır . Qeyd edilən amillər damar şəbəkəsi ilə hipofiz vəzin ön payına daşınır və orada spesifik hormonlar ifraz edən hüceyrələri stimulə edir .

Adenohipofizin hormonlarının sintezi eozinofil və bazofil hüceyrələrində baş verir . Eozinofil hüceyrələri boy hormonu (BH) yaxud samototrop hormon (STH) ,  prolaktin (PRL) və ya laktotrop hormon (LTH) sintez edir .

Bazofil hüceyrələrində isə tireoidstimuledici hormon (TSH) yaxud tireotrop hormon (TTH) və adrenokortikotrop hormon (AKTH) sekresiya olunur .

Xromofob hüceyrələri AKTH istisna olmaqla, hormon yaranmasında iştirak etmir .

Hüceyrələrin bu hormonları qan dövranına daxil olaraq , daxili sekresiya vəzilərinə təsir edir və müvafiq vəzi hormonlarının sintezini stimulə edir . Daxili sekresiya vəzilərinin hormonları da qana daxil olur və onların qandaki miqdarı hipotalamusun xüsusi nüvəsi kimi “əks əlaqə” prinsipi əsasında həm vəzi hüceyrələrinə  ,  həm də hipofizin ön payına təsir göstərir . Nəticədə adenohipofizin müxtəlif hüceyrələri rilizinq amillərin sekresiyasını ya dayandırır , ya da məhdudlaşdıraraq hormonların müvafiq həddə saxlanmasını təmin edir .

Hipotalamus bütün periferik avtonom sinir sisteminin əsas mərkəzidir . Hipotalamusun ön şöbələrinin  , xüsusən preoptik nahiyasinin qıcıqlandırılması parasimpatik (trofotrop) fəallığı artırır:bu zaman tərləmə , damarların genişlənməsi , ağız suyu ifrazının artması , hipotoniya , urək yığılmaları tezliyinin ləngiməsi , sidik kisəsinin yığılması və peristaltikanın güclənməsi müşahidə olunur . Bəzən hipotalamusun zədələnmələrində kəskin mədə-bağırsaq qanaxmaları (stres qanaxması) baş verir . Bu prosesdə somotostatik ehtiyatın qurtarmasına səbəb kimi baxılır .

Hipotalamusun kaudal-aşağı , xüsusən arxa nüvə və lateral şöbələrinin qıcıqlandırılması simpatik (erqotrop) fəallığı artırır və midriaz (bəbəklərin genişlənməsi) , hipertenziya , taxikardiya , təngnəfəslik , peristaltikanın zəifləməsi , hiperqlikemiya kimi əlamətlər təzahür edir .

Vəzifələri

  • Bədən tempraturunu tənzimi
  • Qidalanma
  • Cinsi davranış
  • Qorxu və nifrət
  • Bədən ritminin tənzimi

Istinadlar

  1. Hipotalamus onun quruluş və funksiyaları[ölü keçid]

September 22, 2021
hipotalamus, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, bütün, onurğalılarda, mövcudur, insanda, orqan, badam, şəklindədir, məməlilərdə, beyin, mərkəzləri, arasında, rabitə, yaradır,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Hipotalamus butun onurgalilarda movcudur Insanda bu orqan bir badam seklindedir Memelilerde beyin merkezleri arasinda rabite yaradir Beden tempraturunu periferik sinir sistemini ve hipofizin islemesini idare eder Susuzluq acma hislerinin merkezi olub beden istiliyini ve qan tezyiqini tenzimleyer Hem de ifraz etdiyi RF maddesi ile hipofize xeberdarliq edir Daxili taraziliq hipotalamus ile qorunur Karbonhidrat yag protein maddeler mubadilesini tenzimleyir Duygularin fiziki temeli de hipotalamus terefinden desteklenir Hipotalamusun qurulusu RedakteAra beyin diencephalon orta beyinin oral hududlari daxilinde yerlesir Hududi sehfeden lamina terminalis baslayaraq III medecikden her iki terefe dogru yayilir ve ezgilebenzer veziye qeder davam edir Ventral hissede bazal sisterna ve orta beyinle dorsal arxa terefde III ve yan medeciklerin damar kelefinin esasi ile lateral olaraq daxili kapsulla hududlanir III medecik divarinin arxa hissesi gorme qabarindan talamus ve onun hipotalamik tepeciklerden asagida yerlesen hissesinden hipotalamusdan hypotalamus teskil olunmusdur Hipotalamus avtonom funksiyalarin serebral merkezidir hipotalamik hundurluklerin altinda yerlesen ve horizontal olaraq qabararasi birlesmenin alt terefine yayilan III medeciyin periventrikulyar boz cisminden teskil olunmusdur Memeciyebenzer cisimler boz qabar qif ve hipofizin arxa payi neyrohipofiz de hypotalamusa aiddir Hipofizin on payi vezili qurulusa malik olub adenohipofize daxildir Hipotalamus boslugun ortuk hissesi ile medial ve lateral sobelere bolunerek Monro deliyinin on divarindan memeciyebenzer cisme dogru yonelir Laterial sobe sinir destelerinden ibaretdir Onlarin arasinda qoxu nahiyesinden orta beyine qeder on beyin lifleri ve boz qabarin lateral nuveleri vardir Medial hipotalamik sobede on medial ve yaxud qabar ve arxa ve ya memeciyebenzer mamilyar nuveler yerlesir Preoptik supraoptik ve paraventrikulyar nuveler on qrupun en vacib struktur toremeleridir Supraoptik ve paraventrikulyar nuveler supraoptik hipofizar yolu vasitesile neyrohipofizle elaqelidir Bu nuveler sintez olunan vazopressin ve oksitosin hormonlari supraoptik hipofizar yolla hipofizin ayaqciqlari ile neyrohipofize dasinir Medial qrupa qif boz qabar dorsomedial venrtomedial ve lateral yaxud qabar memeciyebenzer nuveleri aiddir Hipotalamusla beyin qabigi arasinda elaqe saysiz hesabsiz efferent hissi ve efferent hereki sinir yollari ile tenzim olunur Bu elaqe xususen alin payi qursaq qirisigi talamus bazal nuveler beyin kotuyu ve onurga beyini ile beyin qabigi arasinda daha cox tezahur edir Yuxarida qeyd edildiyi kimi yalniz hipofiz vezin arxa payi neyrohipofizle hipotalamusun nuveleri xususen supraoptik ve paraventrikulyar nuveler arasinda bilavasite rabite vardir Bu elaqe supraoptik hipofizar yolla yaranir Supraoptik hipofizar elaqe neinki sinir impulslarinin ortulmesinde istirak edir hemcinin neyrosekretlerin vazopressin ve oksitosin hormonlarinin hipofizin arxa payina dasinmasini temin edir Hemin hormonlar neyrohipofizden birbasa qan dovranina daxil olur Vazopressin antidiuretik hormon ADH boyrek kanalciqlarinin distal sobesinde yerlesen epitelial huceyrelere tesir ederek huceyre qisasinin keciriciliyini artirir Duzun rezorbsiyasindan asili olmayaraq mayenin sorulmasi coxalir Belelikle bu hormon sidiyin miqdarini tenzim edir Bu nuvelerin zedelenmesi zamani ADH nin bu tisir mexanizmi pozulur ve sekerzis diabet xesteliyi bas verir Bu zaman xeste coxlu sayda sidik ifraz edir poliuriya sidiyin xususi cekisi azalir 1 001 1 003 poliuriya ile elaqedar olaraq xestede yaranan siddetli susuzluq hissi gundelik normadan defelerle cox maye qebul edilmesine polidipsiya sebeb olur Neyrohipofizin cerrahi mudaxilesi sekersiz diabetin inkisafina sebeb olmur Cunki ADH ifraz eden nuve hormonunun bilavasite qan dovranina daxil olmasini temin edir Oksitosin paraventrikulyar nuvede ifraz olunaraq hamilelik dovrunde usaqligin yigilmasina ve sud vezilerinde sudun ifrazina tesir gosterir Hipotalamus hemcinin xususi tesir gosteren maddeler rilizinq hormon ve yaxud rilizinq amiller sintez edir Rilizinq hormonlar qabar qif yolu ile hipofizin ayaqciqlarinin portal damar sebekisine dasinir Qeyd edilen amiller damar sebekesi ile hipofiz vezin on payina dasinir ve orada spesifik hormonlar ifraz eden huceyreleri stimule edir Adenohipofizin hormonlarinin sintezi eozinofil ve bazofil huceyrelerinde bas verir Eozinofil huceyreleri boy hormonu BH yaxud samototrop hormon STH prolaktin PRL ve ya laktotrop hormon LTH sintez edir Bazofil huceyrelerinde ise tireoidstimuledici hormon TSH yaxud tireotrop hormon TTH ve adrenokortikotrop hormon AKTH sekresiya olunur Xromofob huceyreleri AKTH istisna olmaqla hormon yaranmasinda istirak etmir Huceyrelerin bu hormonlari qan dovranina daxil olaraq daxili sekresiya vezilerine tesir edir ve muvafiq vezi hormonlarinin sintezini stimule edir Daxili sekresiya vezilerinin hormonlari da qana daxil olur ve onlarin qandaki miqdari hipotalamusun xususi nuvesi kimi eks elaqe prinsipi esasinda hem vezi huceyrelerine hem de hipofizin on payina tesir gosterir Neticede adenohipofizin muxtelif huceyreleri rilizinq amillerin sekresiyasini ya dayandirir ya da mehdudlasdiraraq hormonlarin muvafiq hedde saxlanmasini temin edir Hipotalamus butun periferik avtonom sinir sisteminin esas merkezidir Hipotalamusun on sobelerinin xususen preoptik nahiyasinin qiciqlandirilmasi parasimpatik trofotrop fealligi artirir bu zaman terleme damarlarin genislenmesi agiz suyu ifrazinin artmasi hipotoniya urek yigilmalari tezliyinin lengimesi sidik kisesinin yigilmasi ve peristaltikanin guclenmesi musahide olunur Bezen hipotalamusun zedelenmelerinde keskin mede bagirsaq qanaxmalari stres qanaxmasi bas verir Bu prosesde somotostatik ehtiyatin qurtarmasina sebeb kimi baxilir Hipotalamusun kaudal asagi xususen arxa nuve ve lateral sobelerinin qiciqlandirilmasi simpatik erqotrop fealligi artirir ve midriaz bebeklerin genislenmesi hipertenziya taxikardiya tengnefeslik peristaltikanin zeiflemesi hiperqlikemiya kimi elametler tezahur edir Vezifeleri RedakteBeden tempraturunu tenzimi Qidalanma Cinsi davranis Qorxu ve nifret Beden ritminin tenzimiIstinadlar RedakteHipotalamus onun qurulus ve funksiyalari olu kecid Menbe https az wikipedia org w index php title Hipotalamus amp oldid 5730059, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.