Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| Harput döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Ağqoyunlu-Dulqədiroğulları döyüşləri | |||
| Tarix | 1465 | ||
| Yeri | Harput | ||
| Səbəbi | Uzun Həsənin Harputa hücumu | ||
| Nəticəsi | Ağqoyunlu qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| | |||
Harput döyüşü — Ağqoyunlu Uzun Həsən ilə Dulqədiroğulları bəyliyindən Məlik Arslan bəy arasında baş vermiş döyüş. Döyüş Uzun Həsənin qələbəsi ilə sonlanmış və şəhər Ağqoyunlu hakimiyyətinə girmişdir.
Tarixi
| ]Zəmin
| ]Hələ Qara Yuluq Osman bəyin dövründə Ağqoyunlu bəyliyi Harputu ələ keçkrməyə çalışmış, 1428-ci ildə onlar Malatyaya qədər yürüşlər həyata keçirmiş və Harputu ələ keçirmişdilər. 1429-cu ildə Harputu Dulqədiroğullarının əlindən alan Osman bəy buranın idarəsini oğlu Əli bəyə buraxdı. Ağqoyunluların Harputu ələ keçirməsinə qəzəblənən Nəsrəddin Mehmed bəy 1433-cü ildə Məmlük sultanı Barsbəyin Ağqoyunlular üzərinə təşkil etdiyi yürüşə qatıldı. Lakin onların Diyarbəkiri mühasirəsi uğursuzluqla nəticələndi. Lakin Nəsrəddin bəy Harputdan əl çəkmədi və 1439-cu ildə şəhəri yenidən ələ keçirib Məmlükləri razı saldı ki, şəhər ona qalsın.
Məlik Arslan bəy 1464-cu ildə Qaramanlıların mülkü olan Kayseriyə hücum etdi və Qaramanlılar Ağqoyunlulardan yardım istədilər. Hadisələrin bu cür inkişafı Dülqədiroğulları ilə Ağqoyunlular arasında münasibətlərin kəskinləşməsinə səbəb oldu.
Uzun Həsən uzun müddət idi ki, Dülqədiroğullarının hakimiyyəti altında olan Harputu ələ keçirmək üçün fürsət axtarırdı. 1465-ci ildə Uzun Həsən Məmlük sultanına Dulqədirli elindəki Harput ilə Gərgəri dəyişdirməyi təklif etdi. Lakin Məmlük sultanı Harputun Dulqədirlilərə aid olduğunu bildirərərək təklifi rədd etdi.
Döyüş
| ]Döyüş 1465-ci ildə Ağqoyunlu Uzun Həsənin Məlik Arslan bəyin tabeliyində olan Harputa hücum etməsi ilə başladı. Uzun Həsən Harputu mühasirəyə aldıqdan sonra Məlik Arslan 30 minlik ordu ilə səfərə çıxdı və Fərat çayını keçdi. İlk hücumda o, ağqoyunluların məşhur sərkərdələrindən olan Bişan (Bican) oğlu Süleyman və Xəlil bəy Tavaçının qardaşı İbrahimi ələ keçirdi. Lakin sonrakı toqquşmalar onların əleyhinə oldu. Uzun Həsənin Məlik Arslanı öncə Malatya, daha sonra da Əlbistana qədər izlədi. Uzun Həsənin Əlbistana gəldiyini öyrənən Məlik Arslan Əsəndərə bölgəsinə qaçdı. Uzun Həsən Əlbistana ələ keçirib yağmaladı. Ağqoyunluları məğlub edə bilməyəcəyini görən Məlik Arslan elçi göndərərək bu sözləri deyerək sülh təklif etdi:
Mən də sizə bağlı olanlandanam. Buyuracağınız hər işi yerinə gətirərəm.
Uzun Həsənin vəzirləri Yəhya və Çiçəkoğlu Məlik Arslanla sülh şərtlərini müzakirə etdilər. Uzun Həsən ona göndərdiyi məktubda bildirirdi:
Sevgi bağları gücləndiyi zaman Harput qalasını bizim məmurlarımıza təslim et. Çiçəkoğlu ilə Mövlanı Yəhyanı da bu tərəfə göndər.
Ceyhan çayına doğru geri çəkilən Məlik Arslan 1465-ci ilin sentyabrında imzalanan razılaşmaya əsasən əsirləri sərbəst buraxdı və 4000 əşrəfi qızıl qarşılığında Harputu ağqoyunlulara verdi.
Nəticə
| ]Harput 1507-ci ilə qədər Ağqoyunlu hakimiyyəti altında qaldı. Məmlük sultanı Xoşqədəm bu dövrdə Osmanlı imperiyası ilə yaxınlaşan Məlik Arslana Harput döyüşündə yardım etmədi. Buna görə də, Məlik Arslan bəyliyin paytaxtı Əlbistanı belə buraxaraq qaçmağa məcbur oldu. Osmanlı məsələsinə görə, Məlik Arslana qəzəbli olan Xoşqədəm onun Harputu itirməsi ilə belə sakitləşmədi. Məmlüklər tərəfindən Qahirədən göndərilən bir fədai Məlik Arslanı Əlbistanda məsciddə namaz qılarkən qətlə yetirdi.
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- Woods, 1999. səh. 136
- Sümer, 1989. səh. 271
- Yinanç, 1978. səh. 258
- Gökhan, 2015. səh. 197
- Alıç, 2020. səh. 211-226
- Alıç, 2020. səh. 216
- Gökhan, 2015. səh. 198
- İnalcık, 1955. səh. 400
- Aytaç, 2017. səh. 13
- Alıç, 2020. səh. 216-217
Mənbə
| ]- Samet Alıç. Dulkadir Beyliği-Akkoyunlu Devleti Münasebetleri. KSÜSBD. 2020.
- Faruk Sümer. Akkoyunlular. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 1989.
- Halil İnalcık. Mehmed II. 7. İstanbul: İslam Ansiklopedisi. MEB. 1955.
- İlyas Gökhan. Dulkadir Türkmenlerinin Diyarbakır ve Yöresindeki Faaliyetleri. Kahramanmaraş: Dulkadir Beyliği Araştırmaları. Ukde Yayınevi. 2015.
- M. Halil Yinanç. Akkoyunlular. 1. İstanbul: İslam Ansiklopedisi. 1978.
- İsmail Aytaç. HARPUT’TA ÇAHPUR ÇEŞMESİ. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi. 2017. 1–21.
- John E. Woods. The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire. University of Utah Press. 1999.
| Tarixi | Türkmənlərin Gürcüstana hücumları • Qarabil Döyüşü • Amid döyüşü • Nusaybin döyüşü • Bağdad mühasirəsi (1446 • Diyarbəkir döyüşü • Koyulhisar Döyüşü • Harput döyüşü • Tarmux döyüşü (1461) • Trabzon məsələsi (1461) • Səncəq döyüşü • Xoy döyüşü • Mahmudabad döyüşü • Malatya döyüşü • Otluqbeli döyüşü • Xoy döyüşü • Ruha döyüşü • İsfahan döyüşü • Əbhər sülh müqaviləsi • Şərur döyüşü • Almaqulağı döyüşü |  |
|---|---|---|
| İncəsənət və memarlıq | ||
| Əsərlər | ||
| Dövr Azərbaycan ədəbiyyatı | ||
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Harput doyusuAgqoyunlu Dulqedirogullari doyusleriTarix 1465Yeri HarputSebebi Uzun Hesenin Harputa hucumuNeticesi Agqoyunlu qelebesiMunaqise terefleriAgqoyunlu beyliyi Dulqedirogullari beyliyiKomandan lar Uzun Hesen Melik Arslan bey Harput doyusu Agqoyunlu Uzun Hesen ile Dulqedirogullari beyliyinden Melik Arslan bey arasinda bas vermis doyus Doyus Uzun Hesenin qelebesi ile sonlanmis ve seher Agqoyunlu hakimiyyetine girmisdir Tarixi span Zemin span Hele Qara Yuluq Osman beyin dovrunde Agqoyunlu beyliyi Harputu ele keckrmeye calismis 1428 ci ilde onlar Malatyaya qeder yurusler heyata kecirmis ve Harputu ele kecirmisdiler 1429 cu ilde Harputu Dulqedirogullarinin elinden alan Osman bey buranin idaresini oglu Eli beye buraxdi Agqoyunlularin Harputu ele kecirmesine qezeblenen Nesreddin Mehmed bey 1433 cu ilde Memluk sultani Barsbeyin Agqoyunlular uzerine teskil etdiyi yuruse qatildi Lakin onlarin Diyarbekiri muhasiresi ugursuzluqla neticelendi Lakin Nesreddin bey Harputdan el cekmedi ve 1439 cu ilde seheri yeniden ele kecirib Memlukleri razi saldi ki seher ona qalsin Melik Arslan bey 1464 cu ilde Qaramanlilarin mulku olan Kayseriye hucum etdi ve Qaramanlilar Agqoyunlulardan yardim istediler Hadiselerin bu cur inkisafi Dulqedirogullari ile Agqoyunlular arasinda munasibetlerin keskinlesmesine sebeb oldu Uzun Hesen uzun muddet idi ki Dulqedirogullarinin hakimiyyeti altinda olan Harputu ele kecirmek ucun furset axtarirdi 1465 ci ilde Uzun Hesen Memluk sultanina Dulqedirli elindeki Harput ile Gergeri deyisdirmeyi teklif etdi Lakin Memluk sultani Harputun Dulqedirlilere aid oldugunu bildirererek teklifi redd etdi Doyus span Doyus 1465 ci ilde Agqoyunlu Uzun Hesenin Melik Arslan beyin tabeliyinde olan Harputa hucum etmesi ile basladi Uzun Hesen Harputu muhasireye aldiqdan sonra Melik Arslan 30 minlik ordu ile sefere cixdi ve Ferat cayini kecdi Ilk hucumda o agqoyunlularin meshur serkerdelerinden olan Bisan Bican oglu Suleyman ve Xelil bey Tavacinin qardasi Ibrahimi ele kecirdi Lakin sonraki toqqusmalar onlarin eleyhine oldu Uzun Hesenin Melik Arslani once Malatya daha sonra da Elbistana qeder izledi Uzun Hesenin Elbistana geldiyini oyrenen Melik Arslan Esendere bolgesine qacdi Uzun Hesen Elbistana ele kecirib yagmaladi Agqoyunlulari meglub ede bilmeyeceyini goren Melik Arslan elci gondererek bu sozleri deyerek sulh teklif etdi Men de size bagli olanlandanam Buyuracaginiz her isi yerine getirerem Uzun Hesenin vezirleri Yehya ve Cicekoglu Melik Arslanla sulh sertlerini muzakire etdiler Uzun Hesen ona gonderdiyi mektubda bildirirdi Sevgi baglari guclendiyi zaman Harput qalasini bizim memurlarimiza teslim et Cicekoglu ile Movlani Yehyani da bu terefe gonder Ceyhan cayina dogru geri cekilen Melik Arslan 1465 ci ilin sentyabrinda imzalanan razilasmaya esasen esirleri serbest buraxdi ve 4000 esrefi qizil qarsiliginda Harputu agqoyunlulara verdi Netice span Harput 1507 ci ile qeder Agqoyunlu hakimiyyeti altinda qaldi Memluk sultani Xosqedem bu dovrde Osmanli imperiyasi ile yaxinlasan Melik Arslana Harput doyusunde yardim etmedi Buna gore de Melik Arslan beyliyin paytaxti Elbistani bele buraxaraq qacmaga mecbur oldu Osmanli meselesine gore Melik Arslana qezebli olan Xosqedem onun Harputu itirmesi ile bele sakitlesmedi Memlukler terefinden Qahireden gonderilen bir fedai Melik Arslani Elbistanda mescidde namaz qilarken qetle yetirdi Hemcinin bax span Agqoyunlu dovletiIstinadlar span Woods 1999 seh 136 Sumer 1989 seh 271 Yinanc 1978 seh 258 Gokhan 2015 seh 197 Alic 2020 seh 211 226 Alic 2020 seh 216 Gokhan 2015 seh 198 Inalcik 1955 seh 400 Aytac 2017 seh 13 Alic 2020 seh 216 217 Menbe span Samet Alic Dulkadir Beyligi Akkoyunlu Devleti Munasebetleri KSUSBD 2020 Faruk Sumer Akkoyunlular Ankara Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari 1989 Halil Inalcik Mehmed II 7 Istanbul Islam Ansiklopedisi MEB 1955 Ilyas Gokhan Dulkadir Turkmenlerinin Diyarbakir ve Yoresindeki Faaliyetleri Kahramanmaras Dulkadir Beyligi Arastirmalari Ukde Yayinevi 2015 M Halil Yinanc Akkoyunlular 1 Istanbul Islam Ansiklopedisi 1978 Ismail Aytac HARPUT TA CAHPUR CESMESI Firat Universitesi Harput Arastirmalari Dergisi 2017 1 21 John E Woods The Aqquyunlu Clan Confederation Empire University of Utah Press 1999 AgqoyunlularTarixiTurkmenlerin Gurcustana hucumlari Qarabil Doyusu Amid doyusu Nusaybin doyusu Bagdad muhasiresi 1446 Diyarbekir doyusu Koyulhisar Doyusu Harput doyusu Tarmux doyusu 1461 Trabzon meselesi 1461 Senceq doyusu Xoy doyusu Mahmudabad doyusu Malatya doyusu Otluqbeli doyusu Xoy doyusu Ruha doyusu Isfahan doyusu Ebher sulh muqavilesi Serur doyusu Almaqulagi doyusuIncesenet ve memarliqTurkmen dovru inceseneti Mehemmed Siyah Qelem Hest Behist Seyx Mettar mescidi Uzun Hesen mescidi Zeynal bey turbesiEserlerUzun Hesenin Qanunnamesi Kitabi Diyarbekriyye Cevahirname Tarixi alem arayi Emini Kitabi Dede Qorqud Tarixiliyi Dovr Azerbaycan edebiyyatiOrta azerbaycanca Azerbaycan Cagatay medeni elaqeleri Besiri Hebibi Xetai Tebrizi Kisveri Sururi Sultan Yaqub Kateqoriyalar Elifba sirasina gore herbi munaqiselerAgqoyunlularin doyusleriAnadolu orta esrlerde1465 ci ildeki hadiseler