Geodeziya - yunan sözü olub, yerin bölünməsi deməkdir. Yerin bütövlükdə və yaxud onun ayrı-ayrı hissələrinin forma və ölçülərini, xəritə və planlarda yerin fiziki səthinin təsvirini almaq üçün eləcə də müxtəlif növ mühəndisi məsələlərin həllini təmin etmək üçün yer üzərində ölçmələrin yerinə yetirilmə metodlarını öyrənir.
Yerin fırlanması
Geodeziya - "Sferoidik geodeziya", "Fiziki geodeziya", "Peyk geodeziyası", "Geodezik astronomiya", "Kosmik geodeziya", "Geodeziya ölçmələrinin riyazi hesablanılması nəzəriyyəsi (Tarazılaşdırma nəzəriyyəsi)", "Topoqrafiya, "Tətbiqi (mühəndisi) geodeziya", "Alətşünaslıq və metrologiya", "Geodezik ölçmə metodları" kimi bölmələrdən ibarətdir.~~~~
Yerin Apollo 17-dən görünüşü
Geodeziyanın tarixi inkişafı
Geodeziya – qədim elmlər sırasına aiddir. Belə ki, hələ bizim eramızdan əvvəl IV – III minillikdə qədim Misirdə çoxlu sayda böyük ölçülü müdafiə qurğuları, istehkamları, suvarma sistemləri, piramidalar, eləcə də çoxlu sayda saraylar, məbədlər və digər tikililər inşa edilmişdir. Oxşar tikililərə qədim Çində, Hindistanda, Yunanıstanda da rast gəlinir. İsbat edilmişdir ki, geodeziya ölçmələri olmadan belə nəhəng tiklillərin tikilməsi qeyri – mümkün olardı. O zamanlarda, hətta qəbilələr öz torpaq sahələrini yer üzərində bölünməsi və qeydiyyatını həyata keçirmişdir ki, bu da geodeziya elminin qədimliyinə bir daha işarədir.
Geodeziyanın elmi məsələsi e.ə.VI – IV əsrlərdə Aristotel α Pifaqorun yerin kürə şəkilli olması haqqında söylədiyi fərziyyədən sonra meydana çıxmışdır. Elmi məsələnin həlli istiqamətində yəni yer kürəsinin radiusunun təyini ilə bağlı ölçmə işləri e.ə. III əsrdə Eratosfen tərəfindən həyata keçirilmişdir. Eratosfen yerin kürə şəkilli olmasını nəzərə almaqla ilk xəritələri təsvir etdi. α, bu tarix (e.ə. III əsr) kartoqrafiya elminin yarandığı tarix sayılır. Yer kürəsinin radiusunu müasir nəticələrdən çox kiçik (0,9 km – 900 m) fərqlənməklə ilk təyin edənlər bizim eranın 827-ci ildə ərəblər olub. Geodeziya elmi çox ciddi şəkildə hərtərəfli inkişafa XVI əsrdən başlayaraq nail olmuşdur. Buna bir sıra səbəblər imkan vermişlər.
Bu səbəblərə XVI əsrdə İtalyan astronomu Qalileyin teleskopu kəşf etməsi XVII əsrdə xüsusi ölçülü qurğusunun vernyer α bu əsasda yeni geodeziya ölçmə alətlərinin yaranması səbəb olmuşdur. XVIII əsrdən başlayaraq bir sıra ölkələr o cümlədən Çar Rusiyası öz ərazisində geniş planaalma işinə başladı. İşlərinicraçısı kimi peterburqda 1822-ci ildə hərbi topoqrafiyalar korpusu yaranır. Həmin korpusun müdavinləri başda polkovnik Xodzko olmaqla bizim ərazimizdə də ilk elmi əsaslı geodeziya ölçmələri aparılmışdır.
Bu dövrdə Zaqafqaziyada məşhur olan Şamxor bazisi yaradılmış və ölkə ərazisində trianqulyasiya şəbəkəsi yaradılmışdır. Sovetlər dövründə geodeziya kartoqrafiya işlərini o cümlədən bugünkü Azərbaycan ərazisində 15 mart 1919-cu ildə Vladimir İliç Leninin sərəncamı ilə yaradılmış baş geodeziya idarəsi həyata keçirilmişdir. Sonralar bu idarənin əsasında 1936-cı ildə QUGK (ГУГК - Главное Управление Геодезиия и Картографии) Baş Geodeziya və Kartoqrafiya İdarəsi yaradıldı. QUGK (ГУГК - Главное Управление Геодезиия и Картографии)-un keçmiş SSRİ ərazisinin müxtəlif rayonlarında müəssisələri fəaliyyət göstərmişdir. O cümlədən 1971-ci ildən Bakıda 16 nömrəli müəssisə yaradılmışdır. 1971-ci ilə qədər olan dövrdə geodeziya və kartoqrafiya işlərinin Azərbaycan ərazisində Tbilisi (4) müəssisəsi, Moskva (7) müəssisəsi və digər ittifaq tabeçiliyində olan geodeziya və kartoqrafiya müəssisələri həyata keçirilmişdir.
16 nömrəli müəssisə 1986-cı ildə Azərbaycan Aerogeodeziya İstehsalat Birliyinə və nəhayət Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra 1991-ci ildə Dövlət Geodeziya və Kartoqrafiya Komitəsinə çevrildi. 2001-ci ildən Dövlət Geodeziya və Kartoqrafiya Komitəsi Torpaq Komitəsi ilə birləşərək Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi yaradıldı. 2015-ci ildə isə Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi ləğv edilərək, funksiyaları iki təşkilat - Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi (ETSN) və Əmlka Məsələləri Dövlət Komitəsi arasında bölüşdürüldü. Komitəin geodeziya və kartoqrafiya ilə əlaqədar funksiyaları ETSN-nə verilərək ETSN yanında Geodeziya və Kartoqrafiya üzrə Dövlət Agentliyi yaradıldı. Hazırda Azərbaycan ərazisində dövlət əhəmiyyətli geodeziya-kartoqrafiya siyasətini və işlərini Geodeziya və Kartoqrafiya üzrə Dövlət Agentliyi həyata keçirir. Azərbaycanda geodeziya kartoqrafiya yönümlü mütəxxəssis (Geodeziya və Kartoqrafiya mühəndisi) hazırlığı Bakı Dövlət Universitetində, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetində, Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində və bir sıra kolleclərdə hazırlanır.
Bakı Dövlət Universiteti, Coğrafiya fakültəsi, Geodeziya və Kartoqrafiya kafedrası
Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi 2012-02-28 at the Wayback Machine
İnternational Association of Geodesy
Mənbə
Bakı Dövlət Universiteti, Coğrafiya fakültəsi, Geodeziya və Kartoqrafiya kafedrası
Piriyev R.X. Geodezihyanın əsasları və topoqrafiya. Bakı, 1994.
Məmmədov Q.Ş, Əhmədov İ.H. Geodeziya. Bakı, 2002.
Avqust 05, 2021
geodeziya, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, yunan, sözü, olub, yerin, bölünməsi, deməkdir, yerin, bütövlükdə, yaxud, onun, ayrı, ayrı, hissələrinin, forma, ölçülərini, xəri. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Geodeziya yunan sozu olub yerin bolunmesi demekdir Yerin butovlukde ve yaxud onun ayri ayri hisselerinin forma ve olculerini xerite ve planlarda yerin fiziki sethinin tesvirini almaq ucun elece de muxtelif nov muhendisi meselelerin hellini temin etmek ucun yer uzerinde olcmelerin yerine yetirilme metodlarini oyrenir Yerin firlanmasi Geodeziya Sferoidik geodeziya Fiziki geodeziya Peyk geodeziyasi Geodezik astronomiya Kosmik geodeziya Geodeziya olcmelerinin riyazi hesablanilmasi nezeriyyesi Tarazilasdirma nezeriyyesi Topoqrafiya Tetbiqi muhendisi geodeziya Aletsunasliq ve metrologiya Geodezik olcme metodlari kimi bolmelerden ibaretdir Yerin Apollo 17 den gorunusu Geodeziyanin tarixi inkisafiGeodeziya qedim elmler sirasina aiddir Bele ki hele bizim eramizdan evvel IV III minillikde qedim Misirde coxlu sayda boyuk olculu mudafie qurgulari istehkamlari suvarma sistemleri piramidalar elece de coxlu sayda saraylar mebedler ve diger tikililer insa edilmisdir Oxsar tikililere qedim Cinde Hindistanda Yunanistanda da rast gelinir Isbat edilmisdir ki geodeziya olcmeleri olmadan bele neheng tiklillerin tikilmesi qeyri mumkun olardi O zamanlarda hetta qebileler oz torpaq sahelerini yer uzerinde bolunmesi ve qeydiyyatini heyata kecirmisdir ki bu da geodeziya elminin qedimliyine bir daha isaredir Geodeziyanin elmi meselesi e e VI IV esrlerde Aristotel a Pifaqorun yerin kure sekilli olmasi haqqinda soylediyi ferziyyeden sonra meydana cixmisdir Elmi meselenin helli istiqametinde yeni yer kuresinin radiusunun teyini ile bagli olcme isleri e e III esrde Eratosfen terefinden heyata kecirilmisdir Eratosfen yerin kure sekilli olmasini nezere almaqla ilk xeriteleri tesvir etdi a bu tarix e e III esr kartoqrafiya elminin yarandigi tarix sayilir Yer kuresinin radiusunu muasir neticelerden cox kicik 0 9 km 900 m ferqlenmekle ilk teyin edenler bizim eranin 827 ci ilde erebler olub Geodeziya elmi cox ciddi sekilde herterefli inkisafa XVI esrden baslayaraq nail olmusdur Buna bir sira sebebler imkan vermisler Bu sebeblere XVI esrde Italyan astronomu Qalileyin teleskopu kesf etmesi XVII esrde xususi olculu qurgusunun vernyer a bu esasda yeni geodeziya olcme aletlerinin yaranmasi sebeb olmusdur XVIII esrden baslayaraq bir sira olkeler o cumleden Car Rusiyasi oz erazisinde genis planaalma isine basladi Islerinicracisi kimi peterburqda 1822 ci ilde herbi topoqrafiyalar korpusu yaranir Hemin korpusun mudavinleri basda polkovnik Xodzko olmaqla bizim erazimizde de ilk elmi esasli geodeziya olcmeleri aparilmisdir Bu dovrde Zaqafqaziyada meshur olan Samxor bazisi yaradilmis ve olke erazisinde trianqulyasiya sebekesi yaradilmisdir Sovetler dovrunde geodeziya kartoqrafiya islerini o cumleden bugunku Azerbaycan erazisinde 15 mart 1919 cu ilde Vladimir Ilic Leninin serencami ile yaradilmis bas geodeziya idaresi heyata kecirilmisdir Sonralar bu idarenin esasinda 1936 ci ilde QUGK GUGK Glavnoe Upravlenie Geodeziiya i Kartografii Bas Geodeziya ve Kartoqrafiya Idaresi yaradildi QUGK GUGK Glavnoe Upravlenie Geodeziiya i Kartografii un kecmis SSRI erazisinin muxtelif rayonlarinda muessiseleri fealiyyet gostermisdir O cumleden 1971 ci ilden Bakida 16 nomreli muessise yaradilmisdir 1971 ci ile qeder olan dovrde geodeziya ve kartoqrafiya islerinin Azerbaycan erazisinde Tbilisi 4 muessisesi Moskva 7 muessisesi ve diger ittifaq tabeciliyinde olan geodeziya ve kartoqrafiya muessiseleri heyata kecirilmisdir 16 nomreli muessise 1986 ci ilde Azerbaycan Aerogeodeziya Istehsalat Birliyine ve nehayet Azerbaycan musteqillik elde etdikden sonra 1991 ci ilde Dovlet Geodeziya ve Kartoqrafiya Komitesine cevrildi 2001 ci ilden Dovlet Geodeziya ve Kartoqrafiya Komitesi Torpaq Komitesi ile birleserek Dovlet Torpaq ve Xeritecekme Komitesi yaradildi 2015 ci ilde ise Dovlet Torpaq ve Xeritecekme Komitesi legv edilerek funksiyalari iki teskilat Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi ETSN ve Emlka Meseleleri Dovlet Komitesi arasinda bolusduruldu Komitein geodeziya ve kartoqrafiya ile elaqedar funksiyalari ETSN ne verilerek ETSN yaninda Geodeziya ve Kartoqrafiya uzre Dovlet Agentliyi yaradildi Hazirda Azerbaycan erazisinde dovlet ehemiyyetli geodeziya kartoqrafiya siyasetini ve islerini Geodeziya ve Kartoqrafiya uzre Dovlet Agentliyi heyata kecirir Azerbaycanda geodeziya kartoqrafiya yonumlu mutexxessis Geodeziya ve Kartoqrafiya muhendisi hazirligi Baki Dovlet Universitetinde Azerbaycan Memarliq ve Insaat Universitetinde Azerbaycan Dovlet Aqrar Universitetinde ve bir sira kolleclerde hazirlanir Ayrica bax RedakteGeomatika GPS PZ 90 WGS 84 Miqyas xerite Bucaq olcumu standartlariXarici kecidler RedakteBaki Dovlet Universiteti Cografiya fakultesi Geodeziya ve Kartoqrafiya kafedrasi Dovlet Torpaq ve Xeritecekme Komitesi Arxivlesdirilib 2012 02 28 at the Wayback Machine International Association of GeodesyMenbe Redakte Baki Dovlet Universiteti Cografiya fakultesi Geodeziya ve Kartoqrafiya kafedrasi Piriyev R X Geodezihyanin esaslari ve topoqrafiya Baki 1994 Memmedov Q S Ehmedov I H Geodeziya Baki 2002 Menbe https az wikipedia org w index php title Geodeziya amp oldid 5728482, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
