fbpx
Wikipedia

Fulleksera

Fulleksera fəsiləsi-(lat. Phulloxeridae) Buğumayaqlılar tipinin Bərabərqanadlılar dəstəsinə aid olan fəsilə.

?Fulleksera
Phulloxeridae
Elmi təsnifat
Aləmi:Heyvanlar
Yarımaləm:Eumetazoylar
Bölmə:İkitərəflisimmetriyalılar
Yarımbölmə:İlkağızlılar
Ranqsız:Ecdysozoa
Tip:Buğumayaqlılar
fəsilə: Fulleksera
Elmi adı
Phulloxeridae

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
PBDB  

Xarici görünüşü

Bığcıqları qısa 3, tək-tək hallarda 4 buğumlu, qanadlılarda 2, qanadsızlarda isə bir ədəd ilkin rinariya olur. Şpis qısa və ya tamamilə olmur. Ön qanadlar 3 ədəd sadə çəpinə malikdir.Arxa qanadlar damarlanmamışdır. Bədəndəki tükcüklər qısa, adətən nəzərə çarpmır. Borucuğu yoxdur. Mənənələr maye ifraz etmir. Nümayəndlərin hamısı yumurtaqoyandır. Normal dişi və erkəklər xortumsuz, sürfəyə oxşayır.

Həyat tərzi

Bir, bəzən iki evli olub, tam olmayan həyat tərzi keçirir. Əsasən yarpaqlı ağaclar, başlıca olaraq palıd, pekan (Amerika qozu) və habelə üzüm tənəyi üzərində yaşayırlar. Tənək bitkisi üzərində şişkinlik əmələ gətirir, onlar adətən dərin olmayan çuxurlarda yerləşir. Mənənələrin bədəni yaşılımtıl və ya bozumtul-sarı, o cümlədən 6 cərgəli, tutqun rəngli ləkələrə malikdir. Yarpaqlar üzərindəki fırlarda olan mənənələr çirkli-sarı rəngli olub ləkədən məhrumdur, oxraya bənzər sarı rənglidir. Amerika tənək sortlarında tam inkişaf həyat tərzi müşahidə edilir. Belə ki, yarpaqdakı fırlardan bitkinin köklərinə köçürlər. Avropa tənəklərinin köklərində tam olmayan həyat tərzi müşahidə edilir. Tənəyin təhlükəli zərərvericilərindən birisidir.Viteus vitiffoli Fitch., 1855-Üzüm fillokserası. Qanadlıların bədəninin uzunluğu 1-1,5, eni isə 0,85-0, 90 mm-ə qədərdir. Cinsi nəsil dişilərinin bədən uzunluğu 0,5 mm-ə kimidir. Sürfələri xeyli kiçik olur. Erkək və dişiləri sarımtıl-qəhvəyidir. Fillokseranın ən çox zərərli forması kök üzərində yaşayan formadır. Onlar tənək üzərində 40-dan 120-yə qədər yumurta qoyurlar. Yumurtadan çıxan sürfələr çox da uzaq olmayan bir yerdə tənəyin kökünə yapışaraq onu sorur, böyüyür və tezliklə çoxalmağa başlıyır. Respublikamızda havaların isti keçdiyi yerlərdə, may ayının əvvəllərindən başlayaraq sentyabrın axırıncı ongünlüyünə qədər həmin növün kök forması 6-7 qədər nəsil verir. Qanadlı formalar-nimfalar torpaqdan çıxaraq tənək yarpağı üzərinə keçir. Bir qədər yarpaq şirəsi ilə qidalandıqdan sonra yarpaqlar üzərində yumurta qoyur. Qışı keçirmiş yumurtalardan yazda-aprel ayının ortalarında yarpaq forması törədiciləri hesab edilən dişilər çıxır. Azərbaycanda üzüm bağlarında yerli Qafqaz tənək sortlarının yarpaqları üzərində fillokseranın yarpaq forması inkişaf edə bilməyərək məhv olur. Bu səbəb respublikamızda həmin zərərvericinin çoxalmasında kök forması və onun gəzəyən sürfələri rol oynayır. Bu zərəverici Azərbaycanda Gürcüstandan 1915-ci və 1922-ci illər arasında, Gürcüstana isə 1881-ci və 1889-cu illərdə Fransadan tənək vasitəsilə gətirilmiş, Fransaya isə bu, 1868-ci ildən sonra Amerikadan gətirilmişdir. Fillokseranın tənəyə vurduğu əsas zərər ondan ibarətdir ki, tənək kökləri üzərində xəstəlik əlaməti olaraq şişkinliklər əmələ gəlir və onlar get-gedə pozulub, dağılaraq, kök toxumalarının daxili hissələrinə zərərli bakteriya və göbələklərin daxil olması üçün imkan yaradır. Qeyd etmək lazımdır ki, kök formaları fillokseranın sorması zamanı onun tüpürcyinin təsiri nəticəsində əmələ gəlir. Xırda köklər üzərində əmələ gələn və nisbətən kiçik olan fırlara “podozitlər”, çoxillik iri köklər üzərində əmələ gələn böyük fırlara isə “tuberozitetlər” adı verimişdir.

Yayılması

Dünya faunasında 60-a qədər növün 40-a qədəri Şimali Amerika, 8 növü MDB-nin Avropa hissəsində məlumdur. Şimali Amerika, Moldova, Ukraynanın cənubu, Krım, Şimali Qafqaz, Zaqafqaziya, Azərbaycan (Cəlilabad, Qazax, Tovuz, Şəmkir, Göygöl, Gəncə). Tənək fillokserası kök formalarının nəsil miqdarı müxtəlif şəraitlə əlaqədar olaraq müxtəlif sayda ola bilər. Moldovanın şimal rayonlarında vegetasiya müddətində 4-5, Kubanda 4-8, Ukraynada 5-8, Krımda 5-6, Azərbaycanda 7-8, Qafqazın Qara dəniz sahillərində isə 6-8 nəsil verir. Birinci və ikinci yaşlı sürfələr qış diapauzası halında köklərdə qışlayır. Temperaturun aşağı düşməsi nəticəsində qışda sürfələrin çoxu tələf olur. Azərbaycanda isə bir növü Cins: Viteus Shim.,1855

Təsnifatı

  • Viteus Shim.,1855 cinsi
  • Üzüm fillokserası (Viteus vitiffoli Fitch., 1855)

Ədəbiyyat

  • N.C.Vəzirov. Azərbaycanın mənənələri Homoptera, Aphidinea, Bakı: Elm, -1995, -520 səh.
  • Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004

Həmçinin bax

  1. N.C.Vəzirov. Azərbaycanın mənənələri Homoptera, Aphidinea, Bakı: Elm, -1995, -520 səh.
  2. Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004

fulleksera, fəsiləsi, phulloxeridae, buğumayaqlılar, tipinin, bərabərqanadlılar, dəstəsinə, olan, fəsilə, phulloxeridaeelmi, təsnifataləmi, heyvanlaryarımaləm, eumetazoylarbölmə, ikitərəflisimmetriyalılaryarımbölmə, ilkağızlılarranqsız, ecdysozoatip, buğumayaq. Fulleksera fesilesi lat Phulloxeridae Bugumayaqlilar tipinin Beraberqanadlilar destesine aid olan fesile FullekseraPhulloxeridaeElmi tesnifatAlemi HeyvanlarYarimalem EumetazoylarBolme IkitereflisimmetriyalilarYarimbolme IlkagizlilarRanqsiz EcdysozoaTip Bugumayaqlilarfesile FullekseraElmi adiPhulloxeridaeSekilaxtarisiITIS 109194NCBI 33384EOL 2646394PBDB 222359 Mundericat 1 Xarici gorunusu 2 Heyat terzi 3 Yayilmasi 4 Tesnifati 5 Edebiyyat 6 Hemcinin baxXarici gorunusu RedakteBigciqlari qisa 3 tek tek hallarda 4 bugumlu qanadlilarda 2 qanadsizlarda ise bir eded ilkin rinariya olur Spis qisa ve ya tamamile olmur On qanadlar 3 eded sade cepine malikdir Arxa qanadlar damarlanmamisdir Bedendeki tukcukler qisa adeten nezere carpmir Borucugu yoxdur Meneneler maye ifraz etmir Numayendlerin hamisi yumurtaqoyandir Normal disi ve erkekler xortumsuz surfeye oxsayir 1 Heyat terzi RedakteBir bezen iki evli olub tam olmayan heyat terzi kecirir Esasen yarpaqli agaclar baslica olaraq palid pekan Amerika qozu ve habele uzum teneyi uzerinde yasayirlar Tenek bitkisi uzerinde siskinlik emele getirir onlar adeten derin olmayan cuxurlarda yerlesir Menenelerin bedeni yasilimtil ve ya bozumtul sari o cumleden 6 cergeli tutqun rengli lekelere malikdir Yarpaqlar uzerindeki firlarda olan meneneler cirkli sari rengli olub lekeden mehrumdur oxraya benzer sari renglidir Amerika tenek sortlarinda tam inkisaf heyat terzi musahide edilir Bele ki yarpaqdaki firlardan bitkinin koklerine kocurler Avropa teneklerinin koklerinde tam olmayan heyat terzi musahide edilir Teneyin tehlukeli zerervericilerinden birisidir Viteus vitiffoli Fitch 1855 Uzum fillokserasi Qanadlilarin bedeninin uzunlugu 1 1 5 eni ise 0 85 0 90 mm e qederdir Cinsi nesil disilerinin beden uzunlugu 0 5 mm e kimidir Surfeleri xeyli kicik olur Erkek ve disileri sarimtil qehveyidir Fillokseranin en cox zererli formasi kok uzerinde yasayan formadir Onlar tenek uzerinde 40 dan 120 ye qeder yumurta qoyurlar Yumurtadan cixan surfeler cox da uzaq olmayan bir yerde teneyin kokune yapisaraq onu sorur boyuyur ve tezlikle coxalmaga basliyir Respublikamizda havalarin isti kecdiyi yerlerde may ayinin evvellerinden baslayaraq sentyabrin axirinci ongunluyune qeder hemin novun kok formasi 6 7 qeder nesil verir Qanadli formalar nimfalar torpaqdan cixaraq tenek yarpagi uzerine kecir Bir qeder yarpaq siresi ile qidalandiqdan sonra yarpaqlar uzerinde yumurta qoyur Qisi kecirmis yumurtalardan yazda aprel ayinin ortalarinda yarpaq formasi toredicileri hesab edilen disiler cixir Azerbaycanda uzum baglarinda yerli Qafqaz tenek sortlarinin yarpaqlari uzerinde fillokseranin yarpaq formasi inkisaf ede bilmeyerek mehv olur Bu sebeb respublikamizda hemin zerervericinin coxalmasinda kok formasi ve onun gezeyen surfeleri rol oynayir Bu zereverici Azerbaycanda Gurcustandan 1915 ci ve 1922 ci iller arasinda Gurcustana ise 1881 ci ve 1889 cu illerde Fransadan tenek vasitesile getirilmis Fransaya ise bu 1868 ci ilden sonra Amerikadan getirilmisdir Fillokseranin teneye vurdugu esas zerer ondan ibaretdir ki tenek kokleri uzerinde xestelik elameti olaraq siskinlikler emele gelir ve onlar get gede pozulub dagilaraq kok toxumalarinin daxili hisselerine zererli bakteriya ve gobeleklerin daxil olmasi ucun imkan yaradir Qeyd etmek lazimdir ki kok formalari fillokseranin sormasi zamani onun tupurcyinin tesiri neticesinde emele gelir Xirda kokler uzerinde emele gelen ve nisbeten kicik olan firlara podozitler coxillik iri kokler uzerinde emele gelen boyuk firlara ise tuberozitetler adi verimisdir 2 Yayilmasi RedakteDunya faunasinda 60 a qeder novun 40 a qederi Simali Amerika 8 novu MDB nin Avropa hissesinde melumdur Simali Amerika Moldova Ukraynanin cenubu Krim Simali Qafqaz Zaqafqaziya Azerbaycan Celilabad Qazax Tovuz Semkir Goygol Gence Tenek fillokserasi kok formalarinin nesil miqdari muxtelif seraitle elaqedar olaraq muxtelif sayda ola biler Moldovanin simal rayonlarinda vegetasiya muddetinde 4 5 Kubanda 4 8 Ukraynada 5 8 Krimda 5 6 Azerbaycanda 7 8 Qafqazin Qara deniz sahillerinde ise 6 8 nesil verir Birinci ve ikinci yasli surfeler qis diapauzasi halinda koklerde qislayir Temperaturun asagi dusmesi neticesinde qisda surfelerin coxu telef olur Azerbaycanda ise bir novu Cins Viteus Shim 1855Tesnifati RedakteViteus Shim 1855 cinsi Uzum fillokserasi Viteus vitiffoli Fitch 1855 Edebiyyat RedakteN C Vezirov Azerbaycanin meneneleri Homoptera Aphidinea Baki Elm 1995 520 seh Azerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004Hemcinin bax RedakteAfalaridler Lividler Karsidaridler Psillidler Triozidler N C Vezirov Azerbaycanin meneneleri Homoptera Aphidinea Baki Elm 1995 520 seh Azerbayvcanin heyvanlar alemi II cild Baki Elm 2004Menbe https az wikipedia org w index php title Fulleksera amp oldid 5327197, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.