Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Folklend müharibəsi — 1982-ci ildə Böyük Britaniya–Argentina arasında baş verən müharibədir. Bu müharibədə nə İngiltərə, nə də Argentina formal səviyyədə bir-birlərinə müharibə elan etməmişlərdir. Müharibə 42 gün davam etmiş və Böyük Britaniyanın qələbəsi ilə yekunlaşmışdır
| Folklend müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 2 aprel 1982 – 14 iyun 1982 | ||
| Yeri | Folklend adaları | ||
| Nəticəsi | Böyük Britaniya qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Konfliktin səbəbi
Folklend adaları 1690-cı ildə ilk dəfə ingiltərə səyyahları tərəfindən tapılmışdır. İngilislər bu adanı "Folkend adaları" adlandırırlar. 1694-cü ildə isə fransız səyyahları bu adaları tapırlar və onu San-Malo şəhərinin şərəfinə "Malvin adaları" adlandırırlar. Argentina müstəqillik qazandıqdan sonra (XIX əsr) bu adaları öz adaları hesab edirlər və onu fransızların adlandırdıqları "Malvin adaları" adlandırırlar. Lakin Folklend adaları 1833-cü ildə İngiltərə tərəfindən zəbt edilir. Bu da Argentinanın narazılığına səbəb olur. Narazılıq 1981-ci ildə daha da şiddətlənir. 1981-ci ildə Argentina ordusunun general-leytenantı olan Leopal Qaltiyeri bu məsələni yenidən gündəmə gətirir.
Folkland adaları üzərindəki suverenlik problemi 1964-cü ildə Birləşmiş Millətlər Müstəmləkə Problemləri Komissiyasının gündəminə gəldi. Argentinalılara görə, Malvina olaraq bilinən adalar Argentinanın bir parçası idi. Adaların Cənub Amerikaya coğrafi yaxınlığı var idi. Argentina, İspaniyanın xələfi olduğunu irəli sürürdü. İngiltərə, adalar üzərindəki hökmü Argentinaya geri qaytarmalı, rəhbərliyi müəyyən bir razılığa uyğun olaraq sürdürməli idi. İngiltərə isə adada yaşayan İngilis əsillilərin istəklərinə zidd olduğundan, belə bir tənzimləməyə gedə bilmirdi. İngiltərə 1833-cü ildən bəri adalar üzərində "işğal və rəhbərliyi" davam etdirdiyini və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Andlaşmasının I məqaləsinə görə Folklendlilərə "Özünü idarə etmə" qanununun tətbiq olunmasının lazım olduğunu irəli sürürdü. İngiltərəyə görə Folklend adaları, Argentinanın rəhbərlik və yoxlamasına keçsə, müstəmləkə vəziyyəti sona çatmayacaq, tam tərsinə olaraq başlayacaqdır.
Müharibənin başlanması
Müharibə 2 aprel 1982-ci ildə başlanır. Əvvəlcə Argentina İngiltərə donanmasına zərbələr endirir. Onlarda gəmi raketləri əleyhinə Fransada istehsal olunmuş "Ekzoset" raketləri. Lakin Argentina donanmasında onların sayı çox az idi. Onlarda cəmi 5 raket var idi. 15 may gecəsində ingiltərənin xüsusi təyinatlı əsgərləri Argentinanın hərbi bazasına girib, 11 təyyarəni məhv edirlər. 25 mayda Argentina hərbi qüvvələri böyük uğur qazanırlar. Onlar "Ekzoset" raketləri ilə İngiltərə konteyner yük gəmisi "Atlantik Konveyor"a zərbə edirlər. Bu onların sonuncu böyük uğurları olur. 12 iyunda isə müharibənin vəziyyəti İngiltərə hərbi qüvvələrinin xeyrinə dəyişir. Onlar Port-Stenliyə hücum edərək Argentina hərbi qüvvələrinə zərbə endirirlər. 14 iyunda İngiltərə hərbi qüvvələri Port-Stenlini Argentina əsgərlərindən azad edirlər. 20 iyunda isə müharibə başa çatır.
Müharibənin sonu və onun nəticələri
Müharibə 20 iyunda İngiltərə hərbi qüvvələrinin tam qələbəsi ilə başa çatır. Argentina hərbi qüvvələri isə məğlub olur. Onların general-leytenantı Leopal Qaltiyeri istefaya getməyə məcbur olur. Folklend adaları isə həmişəki kimi İngiltərənin tabeliyində qalır. 12 oktyabr 1982-ci ildə İngiltərədə qələbə münasibətilə parad keçirirlər. Məşhur Argentina yazıçısı Xorxe Luis Borxes Argentina və İngiltərə əsgərlərini yad edərək, onlara şeir yazır. Xorxe Luis Borxes bu müharibəni "İki keçəlin daraq səbəbdən müharibəsi" adlandırır.
Nüvə silahı
Hələ 1982-ci ildə İngiltərə hərbi gəmilərində nüvə silahının olması barədə söz-söhbət gedirdi. İngiltərə hərbi qüvvələri isə buna etiraz edirdilər. Yalnız 2003-cü ildə Böyük Britaniya hərbi gəmilərdə nüvə silahının (WE.177 bombaları) olması faktını təsdiq etdilər.
Qalereya
Gəmilər
-
![image]()
Argentina aviadaşıyıcı gəmisi “Veinticinco de Mayo” (1 iyun 1979) -
![image]()
Argentina yüngül kreyseri ARA General Belgrano (aprel 1982) -
![image]()
Britaniya aviadaşıyıcı gəmisi HMS Hermes (R-12)
Təyyarələr
-
![image]()
Super Étendar (Argentina) -
![image]()
Exocet döyüş raketi -
![image]()
BAe Sea Harrier (Britaniya)
İstinadlar
- . Ministry of Defence (United Kingdom). 4 October 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 November 2009.
- (Spanish). www.mindef.gov.ar. 23 October 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 November 2009.
Xarici keçidlər
- Folklend müharibəsi (rus.)
- Konflikt (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Folklend muharibesi 1982 ci ilde Boyuk Britaniya Argentina arasinda bas veren muharibedir Bu muharibede ne Ingiltere ne de Argentina formal seviyyede bir birlerine muharibe elan etmemislerdir Muharibe 42 gun davam etmis ve Boyuk Britaniyanin qelebesi ile yekunlasmisdirFolklend muharibesiTarix 2 aprel 1982 14 iyun 1982Yeri Folklend adalariNeticesi Boyuk Britaniya qelebesiMunaqise terefleriArgentina Birlesmis Kralliq Folklend adalariKomandan lar Leopoldo Galtieri Jorge Anaya Basilio Lami Dozo Juan Lombardo Ernesto Crespo Mario Menendez Carlos Busser Marqaret Tetcer Terence Lewin John Fieldhouse Sandy Woodward Jeremy Moore Julian Thompson Rex HuntItkiler649 nefer oldurulmusdur 1068 nefer yaralanmisdir 11 313 nefer esir dusmusdur 1 Desant gemisi 1 Desant qayigi 2 Qirici gemi 2 Freqat 258 nefer oldurulmusdur 1 Kreyser 1 sualti qayiq 1 gozetci qayiq 1 neqliyyat gemisi 1 baliq ovu trauleri gozetci gemi idi Vikianbarda elaqeli mediafayllarKonfliktin sebebiFolklend adalari 1690 ci ilde ilk defe ingiltere seyyahlari terefinden tapilmisdir Ingilisler bu adani Folkend adalari adlandirirlar 1694 cu ilde ise fransiz seyyahlari bu adalari tapirlar ve onu San Malo seherinin serefine Malvin adalari adlandirirlar Argentina musteqillik qazandiqdan sonra XIX esr bu adalari oz adalari hesab edirler ve onu fransizlarin adlandirdiqlari Malvin adalari adlandirirlar Lakin Folklend adalari 1833 cu ilde Ingiltere terefinden zebt edilir Bu da Argentinanin naraziligina sebeb olur Naraziliq 1981 ci ilde daha da siddetlenir 1981 ci ilde Argentina ordusunun general leytenanti olan Leopal Qaltiyeri bu meseleni yeniden gundeme getirir Folkland adalari uzerindeki suverenlik problemi 1964 cu ilde Birlesmis Milletler Mustemleke Problemleri Komissiyasinin gundemine geldi Argentinalilara gore Malvina olaraq bilinen adalar Argentinanin bir parcasi idi Adalarin Cenub Amerikaya cografi yaxinligi var idi Argentina Ispaniyanin xelefi oldugunu ireli sururdu Ingiltere adalar uzerindeki hokmu Argentinaya geri qaytarmali rehberliyi mueyyen bir raziliga uygun olaraq surdurmeli idi Ingiltere ise adada yasayan Ingilis esillilerin isteklerine zidd oldugundan bele bir tenzimlemeye gede bilmirdi Ingiltere 1833 cu ilden beri adalar uzerinde isgal ve rehberliyi davam etdirdiyini ve Birlesmis Milletler Teskilatinin Andlasmasinin I meqalesine gore Folklendlilere Ozunu idare etme qanununun tetbiq olunmasinin lazim oldugunu ireli sururdu Ingiltereye gore Folklend adalari Argentinanin rehberlik ve yoxlamasina kecse mustemleke veziyyeti sona catmayacaq tam tersine olaraq baslayacaqdir Muharibenin baslanmasiMuharibe 2 aprel 1982 ci ilde baslanir Evvelce Argentina Ingiltere donanmasina zerbeler endirir Onlarda gemi raketleri eleyhine Fransada istehsal olunmus Ekzoset raketleri Lakin Argentina donanmasinda onlarin sayi cox az idi Onlarda cemi 5 raket var idi 15 may gecesinde ingilterenin xususi teyinatli esgerleri Argentinanin herbi bazasina girib 11 teyyareni mehv edirler 25 mayda Argentina herbi quvveleri boyuk ugur qazanirlar Onlar Ekzoset raketleri ile Ingiltere konteyner yuk gemisi Atlantik Konveyor a zerbe edirler Bu onlarin sonuncu boyuk ugurlari olur 12 iyunda ise muharibenin veziyyeti Ingiltere herbi quvvelerinin xeyrine deyisir Onlar Port Stenliye hucum ederek Argentina herbi quvvelerine zerbe endirirler 14 iyunda Ingiltere herbi quvveleri Port Stenlini Argentina esgerlerinden azad edirler 20 iyunda ise muharibe basa catir Muharibenin sonu ve onun neticeleriMuharibe 20 iyunda Ingiltere herbi quvvelerinin tam qelebesi ile basa catir Argentina herbi quvveleri ise meglub olur Onlarin general leytenanti Leopal Qaltiyeri istefaya getmeye mecbur olur Folklend adalari ise hemiseki kimi Ingilterenin tabeliyinde qalir 12 oktyabr 1982 ci ilde Ingilterede qelebe munasibetile parad kecirirler Meshur Argentina yazicisi Xorxe Luis Borxes Argentina ve Ingiltere esgerlerini yad ederek onlara seir yazir Xorxe Luis Borxes bu muharibeni Iki kecelin daraq sebebden muharibesi adlandirir Nuve silahiHele 1982 ci ilde Ingiltere herbi gemilerinde nuve silahinin olmasi barede soz sohbet gedirdi Ingiltere herbi quvveleri ise buna etiraz edirdiler Yalniz 2003 cu ilde Boyuk Britaniya herbi gemilerde nuve silahinin WE 177 bombalari olmasi faktini tesdiq etdiler QalereyaGemiler Argentina aviadasiyici gemisi Veinticinco de Mayo 1 iyun 1979 Argentina yungul kreyseri ARA General Belgrano aprel 1982 Britaniya aviadasiyici gemisi HMS Hermes R 12 Teyyareler Super Etendar Argentina Exocet doyus raketi BAe Sea Harrier Britaniya Istinadlar Ministry of Defence United Kingdom 4 October 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 November 2009 Spanish www mindef gov ar 23 October 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 November 2009 Xarici kecidlerVikianbarda Folklend muharibesi ile elaqeli mediafayllar var Folklend muharibesi rus Konflikt rus