fbpx
Wikipedia

Faktorinq

Avqust 12, 2021

Faktorinq (factoring ingilis dilindən tərcümədə agent, vasitəçi mənasını daşıyır) kommersiya banklarının, onların törəmə faktor firmalarının kiçik və orta firmalara, müştərilərə göstərdikləri maliyyə xidmətinin bir formasıdır. Onun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, faktor firma öz müştərisindən borcları almaq hüququnu alır, öz müştərilərinin borclarını hissə-hissə ödəyir. Daha doğrusu, borcların 70-90%-ə qədərini ödəmə müddəti çatana kimi ödəyir. Borcun qalan hissəsini isə müştəriyə onun borclusunun bütün məbləği qaytardıqdan sonra müəyyən edilmiş faizlər çıxılmaq şərtilə qaytarılır. Nəticədə faktor-firmanın müştərisi borcları tez qaytarmaq imkanı əldə edir və buna görə də faktor firmaya faizlər ödəyir. Faktorinq əməliyyatlarının icra olunduğu şəraitdə müştəri öz borclusundan borcunu almaq hüququnu faktor firmaya verir.

Faktorinq XVI əsrin sonlarında ticarət vasitəçilərinin apardığı əməliyyatlar kimi meydana gəlmiş, XVII əsrdə daha da inkişaf etmişdir. Sonralar isə o kreditləşmə formasını almışdır.

Faktorinq özünün klassik məna və variantında banklar tərəfindən müştərisinin, borc öhdəliklərinin alınması vasitəsi ilə qısamüddətli kreditləşdirilmə və bununla bağlı çoxistiqamətli və çoxsaylı əməliyyatları əks etdirir. Müştərilərin bu borc öhdəlikləri hər şeydən əvvəl müştərinin mal-material və xammal, texnoloji maşın, avadanlıq, qurğular alması ilə, müştərinin ödəmələrin mümkün riskləri ilə bağlı sığorta olunması ilə və s. səbəbdən yarana bilər.

Faktorinq əməliyyatlarının inkişafı nəticəsində, ötən əsrin 60-cı illərindən başlayaraq faktorinq əməliyyatları tədricən kommersiya kreditini sıxışdırıb çııxarmağa başlayıb. Faktorinq əməliyyatları ötən əsrin 80-ci illərindən etibarən daha sürətli inkişaf etməyə başlamışdır. Ötən əsrin son 10 ili ərzində faktorinqin dövriyyəsi Avropanın bir çox ölkələrində görünməmiş artıma malik olmuşdur: artım İtaliyada 70 dəfə, İspaniyada 15 dəfə, İngiltərə 8 dəfə, Fransada 7 dəfə olmuşdur.

Faktorinq əməliyyatlarının hər bir ölkədə inkişaf şərtləri və şəraiti ölkə iqtisadiyyatının özünəməxsus xüsusiyyətlərindən asılı olur. Lakin faktorinqin bir sıra ümumi xüsusiyyətləri, göstəriciləri, əlamətləri hər bir ölkədə eynidir.

1988-ci ildə Beynəlxalq Xüsusi Hüququn Unifikasiyası İnstitutu "Beynəlxalq Faktorinq Haqqında Konvensiya" qəbul edərək faktorinqin əsas meyarlarını müəyyən etmişdir. Bura aşağıdakılar daxildir:

- işgüzar tələblərin əvvəlcədən ödəmə formasında kreditləşməsinin həyata keçirilməsi;

- malgöndərənin mühasibat uçotunun, o cümlədən mal satışının, görülmüş işlərinni və göstərdiyi xidmətlərin uçotunun aparılması;

- malgöndərənin borclarının inkassoya qoyulması;

- malgöndərənin kredit risklərindən sığortası.

Beynəlxalq konvensiyaya görə yuxarıda sadalanan meyarlardan heç olmasa ikisinə uyğun gələn əməliyyat faktorinq əməliyyatı sayılır. Faktorinq sövdələşmənin iştirakçılarının tərkibindən və onun predmetindən asılı olaraq müxtəlif formalarda təzahür edir. Müştərilərin mal-material dəyərlilərinə, görülmüş xidmətlərə görə borclarının xidmət olunması əməliyyatlarında faktorinqin iştirakçıları aşağıdakılardan ibarət olur:

1. Faktorinq əməliyyatlarını təşkil edən kommersiya banklarının faktorinq şöbəsi və ixtisaslaşdırılmış faktorinq şirkəti;

2. Malgöndərən və ya malsatan;

3. Malalan.

Borcların tipindən asılı olaraq faktorinqin aşağıdakı formaları mövcuddur:

- Malgöndərənin faktorinqi;

- Malalanın faktorinqi.

Malgöndərənin faktorinqin predmeti malalanlarla hesablaşmalarda yaranmış debitor borclardır. Bu faktorinqin daha geniş yayılmış formasıdır. Çünki təsərrüfatın bütün sahələrində tərəflər arasında münasibət, təsərrüfat əlaqələri məhz elə bu əməliyyatlara başlayır. Belə əməliyyatlar təsərrüfat əlaqələrində çəki etibarilə üstünlük təşkil edir. Malgöndərənin faktorinqini həyata eçirmək üçün faktorinq təşkilatı ilə malgöndərən arasında müqavilə bağlanır. Müqavilənin şərtlərinə görə faktorinq təşkilatı malgöndərənin əmlakı olduğu vəsaitin müəyyən hissəsini 70-90%-ini ödəyir. Qalan hissəni isə alıcıdan aldıqda öz komisyon ödəmələrini çıxmaq şərtilə malgöndərənə ödəyir. Banklar tərəfindən və ya ixtisaslaşmış faktorinq şirkətləri tərəfindən malgöndərənlərin borc öhdəliklərinin borc öhdəliklərinin alınması, malgöndərənə dövriyyə vəsaitlərinin çatışmazlığını aradan qaldırmağa, maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini sabitləşdirməyə, balansın quruluşunu təkmilləşdirməyə, ödəmələr riskini minimuma endirməyə, pul dövriyyəsini sürətləndirməyə, hesablaşmaları vaxtında aparmağa imkan yaradır. Bunlar isə müəssisə üçün normal fəaliyyət şəraitinin yaranması deməkdir.

Malalanın (ödəyicinin) faktorinqinin predmeti malsatanlarlahesablaşmalarda yaranmışm kreditor borcudur. Bu kreditor borcları malalanın (ödəyicinin) dövriyyə vəsaitlərinin çatışmazlığı olduqda yaranır. Malalnın faktorinqin həyata keçirilməsi üçün faktorinq təşkilatı ilə ödəyici təşkilat arasında müqavilə bağlanır. Müqavilədə faktorinq təşkilatı tərəfindən ödəmələri həyata keçirmək öhdəliyi ya ödəmələrin nəzərdə tutulduğu günlər üzrə, ya da ki, bütövlükdə borcun bütün məbləğinin ödənməsi müddəti üzrə əks etdirilir. Bu əməliyyatın mahiyyəti faktorinq təşkilatı tərəfindən alıcı (ödəyici) təşkilatın malgöndərənə ödəməli olduğu kreditor borcunun ödənilməsindən ibarətdir. Malalanın malgöndərən qarşısında kreditor borclarının olmaması, yəni vaxtında ödənməsi istehsal prosesi üçün lazım olan xammal və materialların, yanacağın və digər tələb olunan əmtəələrin fasiləsiz olaraq əldə olunması şəraitini yaradır.

Bu faktorinq əməliyyatı faktorinq təşkilatına haqq ödənişi alıcı (ödəyici) təşkilatın vəsaitləri hesabına həyata keçirilir. Təcrübə göstərir ki, malgöndərənin faktorinqi ilə müqayisədə malalanın faktorinqi daha yüksək risklərlə bağlıdır. Ona görə də faktorinqin bu formasının həyata keçirilməsi üçün komisyon ödəmələrin məbləği digər formalarda olduğundan daha yüksək olur. Faktorinqin bu formasında faktorinq təşkilatı qarşısında borcların ödənməsinin daha çox proqressiv faiz dərəcələri tətbiq edilir. Yəni borcların ödənmə müddəti gecikdirildikcə, komisyon ödəmələrin faizləri artırılır.

Faktorinq əməliyyatlarının təşkili aşağıdakı bir neçə mərhələdən ibarətdir:

- faktorinq təşkilatı (faktor təşkilat) kimi çıxış edən ixtisaslaşmış faktorinq şirkətinin və ya kommersiya bankının faktorinq şöbəsinin formalaşması, yaranması.

Bankın faktorinq şöbəsi yaradılarkən bank bu şöbənin əsasnaməsini hazırlayır. Onun hüquq və vəzifələrini müəyyən edir. Bu şöbə üçün lazım olan ştatları ayırır və aparılacaq işin xarakterindən asılı olaraq mütəxəssislərlə təmin edilir. Şöbənin normal fəaliyyət göstərməsini təmin etmək məqsədilə bank şöbəyə lazımi məbləğdə pul vəsaitləri ayırır. Bu xüsusi vəsaitlərin tərkibinə eyni zamanda ehtiyat (sığorta) fondu dadaxil olur. Bu fond əsasən əməliyyatlar üzrə ehtiyacların təcili ödənməsinə və ya əməliyyatlar üzrə riskin yüksəlməsi ilə əlaqədar olaraq yaranan itkilərin ödənməsinə yönəldilir. Lazımi səviyyədə vəsaitlərə malik olmaq üçün faktorinq şöbə hüquqivə fiziki şəxslərdən müqvilə əsasında vəsaitlər cəlb edir.

Müstəqil faktorinq şirkəti yaradılarkən onun fəaliyyət istiqamətləri müəyyənləşdirilir, ştatlar müəyyən edilir. Ştat üzrə işə müxtəlif müəssisələr : kredit üzrə müəssisələr, mühasiblər, iqtisadçılar, menecerlər, marketinq üzrə mütəxəssislər və s. cəlb edilir. Tam ştat üzrə kadrların komplektləşdirilməsi başa çatdıqdan sonra hazırlığın yeni mərhələsi başlayır:

- Klirinq şirkətinin maliyyə vəsaitlərinin formalaşdırılması onun təşkilati-hüquqi formasından asılı olur;

- Faktorinq şöbəsi tərəfindən müştəriyə irəli sürülən tələblər toplusu işlənib hazırlanır. Malgöndərənin faktorinqi həyata keçirilərkən tələblər toplusu aşağıdakıları əks etdirməlidir: onun məhsulu, yerinə yetirdiyi işlər və göstərdiyi xidmətlər, onun məhsulları və gördüyü işlər yüksək keyfiyyətə,bazarda yüksək tələbə malik olmalıdır; onun istehsalı dinamik olrarq artmalı və bununla bağlı etibarlı perspektivi olmalıdır; geniş təsərrüfat əlaqələri və öz istehsal sahəsində yüksək imicə malik olmalıdır; yüksək idarəetmə personalına və yüksək səviyyədə təşkil olunmuş mühasibat uçotu və hesabat sisteminə malik olmalıdır; müxtəlif kontragentlər, o cümlədən büdcə və bank qarşısında borca malik olmamalıdır.

- müştərinin özünün və malik olduğu borcların xarakterik əlamətləri müəyyən edir. Aşağıdakı əlamətlər müəyyən edildikdə faktor-şöbələr faktorinq əməliyyatını aparmaqdan imtina edirlər: müştəri çox zəif ödəmə və kredit qabiliyyətliliyinə malik olduqda; müştəri sabit istehsal fəaliyyətinə malik olmadıqda; müştəri çoxlu sayda kiçik debitorlara və ya böyük məbləğdə vaxtı keçmiş debitor borclarına malik olduqda; müştəri faktorinq predmeti kimifiziki şəxslərin və ya büdcənin borclarına təqdim etdikdə;müştəri tələbata uyğun olmayan məhsul satdıqda; müştəri təsərrüfat fəaliyyətində problemlər yaradan əlaqələr yaratdıqda və s. Bütün bu hallarda faktorinq əməliyyatları üzrə risk çox yüksək olduğundan onun icrasından imtina edilir. Bu hallada həta ən yüksək komission mükafatları və ödəmələr itkiləri ödəyə bilməz.

- faktorinqin həyata keçirilməsi üçün müqavilə hazırlanır. Müqavilənin məzmunu onun formasından irəli gəlir. Müştəri ilə qarşılıqlı razılaşmanı əks etdirən bu sənəddə faktorinqinforması, faktorinq sövdələşməsinin məqsədi, onun müddəti, müqavilə predmeti olan borc öhdəliklərinin forması, faktorinq ödəmələrinin ölçüləri (faizləri), tərəflərin hüquq və öhdəlikləri, müqavilə pozulduğu hallarda edilən cərimələr bu və ya digər səbəbdən müqavilənin dayandırılması şərtləri.

Faktorinq əməliyyatları həyata keçirilərkən kredit resursları aşağıdakı mərhələləri keçərək hərəkətdə olur:

1-ci mərhələ:

a) satış üçün məhsul malalana göndərilir;

b) sifariş olunmuş işlər yerinə yetirilir;

c) xidmətlər göstərilir.

2-ci mərhələ: ödəyicilərin borc öhdəliklərinin faktorinq təşkilatına, yəni faktorinq şöbələrinə və ya faktorinq şirkətlərinə satışı.

3-cü mərhələ: müqavilədə müəyyən edilmiş müddətdə borc öhdəliklərinin ödənilməsi şəklində kreditin alınması.

4-cü mərhələ: müştəriyə verilmiş kreditlərin öhdəliklərinin ödənilməsi vasitəsilə ödəyicilər tərəfindən ödənilməsi.

Dünya təcrübəsindən faktorinqin aşağıdakı formaları mövcuddur:

- konvensiya faktorinqi;

- konfidensial faktorinq;

- "sakit" faktorinq;

- ixrac faktorinqi.

Tərəflər arasında tam xidmət haqqında razılaşma olduğu halda göstərilən xidmətlər kompleks xarakter daşıyır. Belə kompleks xidmətlər adətən, yaxından tanınan, daimi müştərilərə göstərilir. Kompleks xidmətlər özündə aşağıdakı mühüm əməliyyatları birləşdirir: müştəri – malgöndərənin almalı olduğu debitor borclarının alıcılar tərəfindən ödənilməsi riskindən müdafiə olunması, satılmış məhsulun və debitor borcu vəziyyətinin uçotunun təşkili, malgöndərənlərə pul vəsaitlərinin daxil olmasının, alıcıların borc öhdəliklərinin əvvəlcədən ödənilməsi hesabına təmin edilməsi.

Adətən əvvəlcədən ödənişlər müqavilədə nəzərdə tutulan hallarda və şərtlərlə icra olunur. Əvvəlcədən ödənişlər borc öhdəliklərinin tam məbləğindəçox nadir hallarda həyata keçirilir. Çünki, bu halda faktorinq təşkilatının almalı olduğu komisyon mükafatların ödənişi gecikdirilə bilər. Ona görə də adətən əvvəlcədən ödənişlərin həcmi öhdəliklərin 80%-i həcmində müəyyən olunur.

Dünya təcrübəsində, müştəri və faktorinq təşkilatı arasında bağlanmış müqavilə barəsində digər kənar şəxslərinməlumatlandırılması səviyyəsinə görə faktorinqin açıq və qapalı formaları mövcuddur.

Faktorinqin açıq forması. Bu forma ona görə belə adlandırılır ki, faktorinq əməliyyatlarında iştirak edən müştərininkontragentləri faktorinq əməliyyatları barədə məlumatlandırırılar. Onlara çatdırılır ki, hansı tarixdən müştərinin hüququi vərəsəsi rolunu hansı faktorinq təşkilatı (bankın faktorinq şöbəsi və ya faktorinq şirkəti) oynayır. Faktorinq təşkilatı üçün bankda xüsusi hesab açılır. Açıq faktorinq şəraitində müştəri borc öhdəliklərinin müqavilədə nəzərdə tutulmuş məbləği qədər kredit alır və onu faktorinq təşkilatının hesabına ödəyir. Analoji olaraq faktorinq təşkilatı həmin vəsaitləri öz təyinatı üzrə istiqamətləndirir. Faktorinqin qapalı forması. Bu forma ona görə belə adlandırılır ki, bu faktorinq əməliyaytının keçirilməsi barədə başqa heç kimə məlumat verilmir. Bu barədə məlumatayalnız faktorinq müəssisəsi və müştəri malik olur. Bu əməliyyat zamanı pul vəsaitləri ödəyicilər tərəfindən adi ödəmələrdə olduğu kimi malgöndərən müştərinin hesabına daxil olur. Həmin müştəri isə vəsaitləri ona komisyonmükafatları əlavə etməklə faktorinq təşkilatının hesabına köçürür. Faktorinqin qapalı forması tətbiq edildiyi halda bu əməliyyat nəticəsində verilmiş kreditin ödənməsi prosesi bir qədər gecikir. Belə olduqda cari əməliyyatları yerinə yetirmək üçün faktorinq təşkilatı ılavə resurslara ehtiyac duyur, əlavə vəsaitlər cəlb etməyə məcbur olur. Bundan başqa, ödəmələr riski yülsəlir. Çünki hesablaşma hesabına vəsaitlərin daxil olduğu müştəriyə digər orqanlar, məsələn, vergi, pensiya fondu və müxtəlif kreditorlar tərəfindən iddialar irəli sürülə bilər. Qeyd olunan amillər faktorinqin dəyərini yüksəldir, riskləri artırır.

Dünya təcrübəsindən məlum olduğu kimi, ödəmələr riskinin səviyyəsindən asılı olaraq faktorinqin iki forması mövcuddur:

1. reqress (geri dönmə, qayıtma) hüququ ilə;

2. reqress hüququ olmadan.

Reqress hüququ ilə faktorinq əməliyyatlarının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, faktorinq təşkilatı, səbəbindən asılı olmayaraq ödəyicinin ödəmələrdən imtina etdiyi halda, müştəridən alınmış borc öhdəliklərinniona qaytarmaq hüququ vardır. Bu halda ödəmələr riski və kreditin qaytarılması öhdəliklərimüştəriyə keçir. Reqress hüququna uyğun olaraq müştəri, borc öhdəliklərinin satışı zamanı faktorinq təşkilatının ödədiyi məbləği ona qaytarmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu halda komisyon mükafatlar müştəriyə qaytarılmır.

Reqress hüququ olmadan faktorinq əməmliyyatlarının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ödəyicilər tərəfindən yarana biləcək ödəmələr riskini faktorinq təşkilatı bütövlükdə öz üzərinə götürür. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, belə öhdəliyin qəbul olunması o zaman mümkündür ki, bu hal əvvəlcədənaparılan təhlillər zamanı baxılmış olsun və qarşılıqlı razılaşma əsasında müqviləyə daxil olsun. Faktorinqin bu forması tətbiq edilərkən faktorinq təşkilatının məsrəfləri təkcə əvvəlcədənödənilmiş borc öhdəliklərinin məbləği ilə məhdudlaşmır. Çünki bu məbləğə təşkilatın maraqlarının müdafiəsi məqsədilə çəkilən əlavə xərclər və həmçinin kreditin ödənilməsinin gecikdirilməsi ilə bağlı ititrlmiş mənfəət də əlavə edilir. Buna görə də faktorinqin bu forması bəzi hallarda səmərəsiz bir forma hesab edilir. Məhz bu səbəbdən faktorinq təşkilatları öz fəaliyyətlərində reqress üsulu ilə əməliyyatlara daha çox üstünlük verirlər.

Faktorinq sövdələşməsində iştirakçılardan biri, məsələn malgöndərən ixracatçının ödəyicisi xarici ölkədə olduqda və ya əksinə, faktorinq əməliyyatı beynəlxalq xarakter alır. Faktorinqin bu formasında faktorinq təşkilatının fəaliyyətində əlavə olaraq valyuta riski və köçürmə riski yarana bilər. Valyuta riski mübadilə kursunun dəyişilməsi səmərəsizbir səviyyəy enməsi ilə, köçürmə riski isə valyuta ödəmələrində çətinliklərin yaranması ilə bağlı olaraq yaranır.

Dünya təcrübəsi göstərir ki, faktorinq əməliyyatlarının səmərəli olması, itkilərə, zərərlərə yol verilməməsi və əməliyyatların müqavilədə nəzərdə tutulduğu vaxtlarda və şərtlərlə yerinə yetirilməsi üçün hər bir müştəri ilə bağlı olaraq aşağıdakılara müləq diqqət yetirilməlidir: a) Müştərinin və onun kontragentlərinin maliyyə vəziyyətlərinin ilkin təhlili. Bunun üçün müştərinin mühasibat balansı və hesabatı əsasında onun kredit və ödəmə qabiliyyətliliyi təhlil edilməlidir. Bundan başqa, müştərinin kontragentlərinin ödəmə qabiliyyətliliyi, istehsal olunan məhsulun, görülən işin, göstərilən xidmətin keyfiyyyəti və rəqabətə davamlılığı, təşkilatın istehsal dinamikası, rentabellik səviyyəsi, mənfəətin həddi, müəssisənin malik olduğu xüsusi və cəlb edilmiş vəsaitlərinin ölçüləri və mənbələri müəssisəninmalik olduğu debitor və kreditor borcları təhlil olunmalıdır.

b) Müştəri tərəfindən təqdim olunan borc öhdəliklərinin həcmi və quruluşu təhlil edilməlidir. Bu təhlilin əsasında müştərilərinin ödəyicilərinin sayı və onun borc dövriyyəsindəonların hər birinin payı müəyyən edilməlidir. Həmçinin faktorinq əməliyyatlarında nəzərə alınmayan borc məbləğləri, məhsul istehsalı və satışında baş verən mövsümi, müvəqqəti kənarlaşmalar, borclu kontragentlərlə olan münasibətlər, ödəmələr üzrə mövcu problemlər və s. nəzərdən keçirilməlidir.

c) Alınmış borc öhdəlikləri əsasında kreditləşmə limitinin müəyyən edilməsi. Bu müştərinin vəsaitlərini dövriyyəsi şərtlərindən və şəraitindən, riskin səviyyəsindən, ssudanın ödənilməsi müddətlərindən, faktorinqin tipindən və s. amillərdən asılıdır. Bunlardan əlavə, faktorinq əməliyyatlarında kreditləşmə limitinin müəyyən edilməsinin əsas göstəricilərindən biri əvvəlcədən ödəmənin müəyyənləşmiş həddidir.

d) faktorinq üzrə ödəmələrin hesablanmasının müəyyən edilməsi. Bu ödəmələr bir çox göstəricələrdən asılıdır. Hər bir göstəriciyə isə çoxlu sayda amillər təsir edir. Ona görə də qeyd olunanlar nəzərdən keçirilməlidir. Faktorinq ödəmələrinin əsasını komisyon mükafatlar təşkil edir.

Faktorinq üzrə komisyon mükafatlara idarəetmə xərcləri və uçot (kredit) xərcləri aiddir.

İdarəetmə xərcləri müştərinin illik dövriyyə həcmindən faizlərlə ayırmalar vasitəsilə qarşılıqlı razılaşma ilə müəyyən edilir. Uçot xərclərinə isə qısamüddətli əməliyyatlar üzrə ssuda faizləri və həmçinin risk və digər xərclər üzrə kompensasiyalara görə əlavə faizlər aid edilir.

İdarəetmə xərclərininformaıaşmasına aşağıdakı amillər təsir edir: istehsalın strukturu və həcmi, alıcıların ödəmə qabiliyyətliliyi, bank və əmtəə bazarında vəziyyət – tələb və təklifin nisbət səviyyəsi, faktorinqin tərkibi.

Uçot xərclərinə isə aşağıdakı amillər təsir edir:müştərinin kredit qabiliyyətliliyi, müəyyənedilmiş faiz dərəcələrinin səviyyəsi, məcmu riskin səviyyəsi, kreditin ödəmə şərtləri və müddətləri.

Göründüyü kimi komisyon mükafatların formalaşmasına təsir edən amillər müxtəlif əlamətlərə malikdirlər, ona görə də buamillər kompleks şəkildə nəzərdən keçirilməlidir.

e) Faktorinq müqviləsinin bağlanması. Bu sənəddə tərəflər arasında qarşılıqlı razılaşma şərtlərindən əlavəfaktorinq əməliyyatının uğurla başa çatdırılması üçün vacib olan tərəflərinməsuliyyəti əks etdirilir. Müqavilə məsuliyyətinə əsasən müştəri mütəmadi olaraq faktorinq təşkilatına alıcıların maliyyəvəziyyəti, vəsaitlərin dövretmə göstəriciləri, debitor və kreditor borcların həcmi barədə məlumat verməli, müqavilədənəzərdə tutulan vaxtlarda, müddətlərdə komisyon mükafatları ödəməlidir.

Müqaviləyə əsasən faktorinq təşkilatı müəyyən edilmiş müddətlərdə alınmış borc öhdəliklər iləbağlı bütün ödəmələri həyata keçirməlidir.

Qeyd olunanların vaxtında icra edilməsi faktorinq əməliyyatının nəticəsini şərtləndirir. Ona görə də faktorinq müqaviləsinin bağlanması və ona nəzarət olunması vacib atributdur.

f) Tərəflərin faktorinq əməliyyatlarının yerinə yetirilməsi haqqında məlumat – təhlil materialları ilə təmin edilməsi.

Faktorinq təşkilatı faktorinq müqaviləsi əsasında müştərinin ödəmə əməliyyatlarının uçotunu aparır, mütəmadi olaraqborcların vəziyyəti, onların yaranma səbəbləri, həcminin azaldılması imkanalrı, ödəmə dövriyyəsi və s. barədə müştəriyə məlumat verir. Bu göstərilənlər faktorinq əməliyyatlarını daimi olaraq nəzarətdə saxlamağa və onu müvəffəqiyyətlə başa çatdırmağa xidmət edir.

Avqust 12, 2021
faktorinq, factoring, ingilis, dilindən, tərcümədə, agent, vasitəçi, mənasını, daşıyır, kommersiya, banklarının, onların, törəmə, faktor, firmalarının, kiçik, orta, firmalara, müştərilərə, göstərdikləri, maliyyə, xidmətinin, formasıdır, onun, mahiyyəti, ondan,. Faktorinq factoring ingilis dilinden tercumede agent vasiteci menasini dasiyir kommersiya banklarinin onlarin toreme faktor firmalarinin kicik ve orta firmalara musterilere gosterdikleri maliyye xidmetinin bir formasidir Onun mahiyyeti ondan ibaretdir ki faktor firma oz musterisinden borclari almaq huququnu alir oz musterilerinin borclarini hisse hisse odeyir Daha dogrusu borclarin 70 90 e qederini odeme muddeti catana kimi odeyir Borcun qalan hissesini ise musteriye onun borclusunun butun meblegi qaytardiqdan sonra mueyyen edilmis faizler cixilmaq sertile qaytarilir Neticede faktor firmanin musterisi borclari tez qaytarmaq imkani elde edir ve buna gore de faktor firmaya faizler odeyir Faktorinq emeliyyatlarinin icra olundugu seraitde musteri oz borclusundan borcunu almaq huququnu faktor firmaya verir Faktorinq XVI esrin sonlarinda ticaret vasitecilerinin apardigi emeliyyatlar kimi meydana gelmis XVII esrde daha da inkisaf etmisdir Sonralar ise o kreditlesme formasini almisdir Faktorinq ozunun klassik mena ve variantinda banklar terefinden musterisinin borc ohdeliklerinin alinmasi vasitesi ile qisamuddetli kreditlesdirilme ve bununla bagli coxistiqametli ve coxsayli emeliyyatlari eks etdirir Musterilerin bu borc ohdelikleri her seyden evvel musterinin mal material ve xammal texnoloji masin avadanliq qurgular almasi ile musterinin odemelerin mumkun riskleri ile bagli sigorta olunmasi ile ve s sebebden yarana biler Faktorinq emeliyyatlarinin inkisafi neticesinde oten esrin 60 ci illerinden baslayaraq faktorinq emeliyyatlari tedricen kommersiya kreditini sixisdirib ciixarmaga baslayib Faktorinq emeliyyatlari oten esrin 80 ci illerinden etibaren daha suretli inkisaf etmeye baslamisdir Oten esrin son 10 ili erzinde faktorinqin dovriyyesi Avropanin bir cox olkelerinde gorunmemis artima malik olmusdur artim Italiyada 70 defe Ispaniyada 15 defe Ingiltere 8 defe Fransada 7 defe olmusdur Faktorinq emeliyyatlarinin her bir olkede inkisaf sertleri ve seraiti olke iqtisadiyyatinin ozunemexsus xususiyyetlerinden asili olur Lakin faktorinqin bir sira umumi xususiyyetleri gostericileri elametleri her bir olkede eynidir 1988 ci ilde Beynelxalq Xususi Huququn Unifikasiyasi Institutu Beynelxalq Faktorinq Haqqinda Konvensiya qebul ederek faktorinqin esas meyarlarini mueyyen etmisdir Bura asagidakilar daxildir isguzar teleblerin evvelceden odeme formasinda kreditlesmesinin heyata kecirilmesi malgonderenin muhasibat ucotunun o cumleden mal satisinin gorulmus islerinni ve gosterdiyi xidmetlerin ucotunun aparilmasi malgonderenin borclarinin inkassoya qoyulmasi malgonderenin kredit risklerinden sigortasi Beynelxalq konvensiyaya gore yuxarida sadalanan meyarlardan hec olmasa ikisine uygun gelen emeliyyat faktorinq emeliyyati sayilir Faktorinq sovdelesmenin istirakcilarinin terkibinden ve onun predmetinden asili olaraq muxtelif formalarda tezahur edir Musterilerin mal material deyerlilerine gorulmus xidmetlere gore borclarinin xidmet olunmasi emeliyyatlarinda faktorinqin istirakcilari asagidakilardan ibaret olur 1 Faktorinq emeliyyatlarini teskil eden kommersiya banklarinin faktorinq sobesi ve ixtisaslasdirilmis faktorinq sirketi 2 Malgonderen ve ya malsatan 3 Malalan Borclarin tipinden asili olaraq faktorinqin asagidaki formalari movcuddur Malgonderenin faktorinqi Malalanin faktorinqi Malgonderenin faktorinqin predmeti malalanlarla hesablasmalarda yaranmis debitor borclardir Bu faktorinqin daha genis yayilmis formasidir Cunki teserrufatin butun sahelerinde terefler arasinda munasibet teserrufat elaqeleri mehz ele bu emeliyyatlara baslayir Bele emeliyyatlar teserrufat elaqelerinde ceki etibarile ustunluk teskil edir Malgonderenin faktorinqini heyata ecirmek ucun faktorinq teskilati ile malgonderen arasinda muqavile baglanir Muqavilenin sertlerine gore faktorinq teskilati malgonderenin emlaki oldugu vesaitin mueyyen hissesini 70 90 ini odeyir Qalan hisseni ise alicidan aldiqda oz komisyon odemelerini cixmaq sertile malgonderene odeyir Banklar terefinden ve ya ixtisaslasmis faktorinq sirketleri terefinden malgonderenlerin borc ohdeliklerinin borc ohdeliklerinin alinmasi malgonderene dovriyye vesaitlerinin catismazligini aradan qaldirmaga maliyye teserrufat fealiyyetini sabitlesdirmeye balansin qurulusunu tekmillesdirmeye odemeler riskini minimuma endirmeye pul dovriyyesini suretlendirmeye hesablasmalari vaxtinda aparmaga imkan yaradir Bunlar ise muessise ucun normal fealiyyet seraitinin yaranmasi demekdir Malalanin odeyicinin faktorinqinin predmeti malsatanlarlahesablasmalarda yaranmism kreditor borcudur Bu kreditor borclari malalanin odeyicinin dovriyye vesaitlerinin catismazligi olduqda yaranir Malalnin faktorinqin heyata kecirilmesi ucun faktorinq teskilati ile odeyici teskilat arasinda muqavile baglanir Muqavilede faktorinq teskilati terefinden odemeleri heyata kecirmek ohdeliyi ya odemelerin nezerde tutuldugu gunler uzre ya da ki butovlukde borcun butun mebleginin odenmesi muddeti uzre eks etdirilir Bu emeliyyatin mahiyyeti faktorinq teskilati terefinden alici odeyici teskilatin malgonderene odemeli oldugu kreditor borcunun odenilmesinden ibaretdir Malalanin malgonderen qarsisinda kreditor borclarinin olmamasi yeni vaxtinda odenmesi istehsal prosesi ucun lazim olan xammal ve materiallarin yanacagin ve diger teleb olunan emteelerin fasilesiz olaraq elde olunmasi seraitini yaradir Bu faktorinq emeliyyati faktorinq teskilatina haqq odenisi alici odeyici teskilatin vesaitleri hesabina heyata kecirilir Tecrube gosterir ki malgonderenin faktorinqi ile muqayisede malalanin faktorinqi daha yuksek risklerle baglidir Ona gore de faktorinqin bu formasinin heyata kecirilmesi ucun komisyon odemelerin meblegi diger formalarda oldugundan daha yuksek olur Faktorinqin bu formasinda faktorinq teskilati qarsisinda borclarin odenmesinin daha cox proqressiv faiz dereceleri tetbiq edilir Yeni borclarin odenme muddeti gecikdirildikce komisyon odemelerin faizleri artirilir Faktorinq emeliyyatlarinin teskili asagidaki bir nece merheleden ibaretdir faktorinq teskilati faktor teskilat kimi cixis eden ixtisaslasmis faktorinq sirketinin ve ya kommersiya bankinin faktorinq sobesinin formalasmasi yaranmasi Bankin faktorinq sobesi yaradilarken bank bu sobenin esasnamesini hazirlayir Onun huquq ve vezifelerini mueyyen edir Bu sobe ucun lazim olan statlari ayirir ve aparilacaq isin xarakterinden asili olaraq mutexessislerle temin edilir Sobenin normal fealiyyet gostermesini temin etmek meqsedile bank sobeye lazimi meblegde pul vesaitleri ayirir Bu xususi vesaitlerin terkibine eyni zamanda ehtiyat sigorta fondu dadaxil olur Bu fond esasen emeliyyatlar uzre ehtiyaclarin tecili odenmesine ve ya emeliyyatlar uzre riskin yukselmesi ile elaqedar olaraq yaranan itkilerin odenmesine yoneldilir Lazimi seviyyede vesaitlere malik olmaq ucun faktorinq sobe huquqive fiziki sexslerden muqvile esasinda vesaitler celb edir Musteqil faktorinq sirketi yaradilarken onun fealiyyet istiqametleri mueyyenlesdirilir statlar mueyyen edilir Stat uzre ise muxtelif muessiseler kredit uzre muessiseler muhasibler iqtisadcilar menecerler marketinq uzre mutexessisler ve s celb edilir Tam stat uzre kadrlarin komplektlesdirilmesi basa catdiqdan sonra hazirligin yeni merhelesi baslayir Klirinq sirketinin maliyye vesaitlerinin formalasdirilmasi onun teskilati huquqi formasindan asili olur Faktorinq sobesi terefinden musteriye ireli surulen telebler toplusu islenib hazirlanir Malgonderenin faktorinqi heyata kecirilerken telebler toplusu asagidakilari eks etdirmelidir onun mehsulu yerine yetirdiyi isler ve gosterdiyi xidmetler onun mehsullari ve gorduyu isler yuksek keyfiyyete bazarda yuksek telebe malik olmalidir onun istehsali dinamik olrarq artmali ve bununla bagli etibarli perspektivi olmalidir genis teserrufat elaqeleri ve oz istehsal sahesinde yuksek imice malik olmalidir yuksek idareetme personalina ve yuksek seviyyede teskil olunmus muhasibat ucotu ve hesabat sistemine malik olmalidir muxtelif kontragentler o cumleden budce ve bank qarsisinda borca malik olmamalidir musterinin ozunun ve malik oldugu borclarin xarakterik elametleri mueyyen edir Asagidaki elametler mueyyen edildikde faktor sobeler faktorinq emeliyyatini aparmaqdan imtina edirler musteri cox zeif odeme ve kredit qabiliyyetliliyine malik olduqda musteri sabit istehsal fealiyyetine malik olmadiqda musteri coxlu sayda kicik debitorlara ve ya boyuk meblegde vaxti kecmis debitor borclarina malik olduqda musteri faktorinq predmeti kimifiziki sexslerin ve ya budcenin borclarina teqdim etdikde musteri telebata uygun olmayan mehsul satdiqda musteri teserrufat fealiyyetinde problemler yaradan elaqeler yaratdiqda ve s Butun bu hallarda faktorinq emeliyyatlari uzre risk cox yuksek oldugundan onun icrasindan imtina edilir Bu hallada heta en yuksek komission mukafatlari ve odemeler itkileri odeye bilmez faktorinqin heyata kecirilmesi ucun muqavile hazirlanir Muqavilenin mezmunu onun formasindan ireli gelir Musteri ile qarsiliqli razilasmani eks etdiren bu senedde faktorinqinformasi faktorinq sovdelesmesinin meqsedi onun muddeti muqavile predmeti olan borc ohdeliklerinin formasi faktorinq odemelerinin olculeri faizleri tereflerin huquq ve ohdelikleri muqavile pozuldugu hallarda edilen cerimeler bu ve ya diger sebebden muqavilenin dayandirilmasi sertleri Faktorinq emeliyyatlari heyata kecirilerken kredit resurslari asagidaki merheleleri kecerek hereketde olur 1 ci merhele a satis ucun mehsul malalana gonderilir b sifaris olunmus isler yerine yetirilir c xidmetler gosterilir 2 ci merhele odeyicilerin borc ohdeliklerinin faktorinq teskilatina yeni faktorinq sobelerine ve ya faktorinq sirketlerine satisi 3 cu merhele muqavilede mueyyen edilmis muddetde borc ohdeliklerinin odenilmesi seklinde kreditin alinmasi 4 cu merhele musteriye verilmis kreditlerin ohdeliklerinin odenilmesi vasitesile odeyiciler terefinden odenilmesi Dunya tecrubesinden faktorinqin asagidaki formalari movcuddur konvensiya faktorinqi konfidensial faktorinq sakit faktorinq ixrac faktorinqi Terefler arasinda tam xidmet haqqinda razilasma oldugu halda gosterilen xidmetler kompleks xarakter dasiyir Bele kompleks xidmetler adeten yaxindan taninan daimi musterilere gosterilir Kompleks xidmetler ozunde asagidaki muhum emeliyyatlari birlesdirir musteri malgonderenin almali oldugu debitor borclarinin alicilar terefinden odenilmesi riskinden mudafie olunmasi satilmis mehsulun ve debitor borcu veziyyetinin ucotunun teskili malgonderenlere pul vesaitlerinin daxil olmasinin alicilarin borc ohdeliklerinin evvelceden odenilmesi hesabina temin edilmesi Adeten evvelceden odenisler muqavilede nezerde tutulan hallarda ve sertlerle icra olunur Evvelceden odenisler borc ohdeliklerinin tam meblegindecox nadir hallarda heyata kecirilir Cunki bu halda faktorinq teskilatinin almali oldugu komisyon mukafatlarin odenisi gecikdirile biler Ona gore de adeten evvelceden odenislerin hecmi ohdeliklerin 80 i hecminde mueyyen olunur Dunya tecrubesinde musteri ve faktorinq teskilati arasinda baglanmis muqavile baresinde diger kenar sexslerinmelumatlandirilmasi seviyyesine gore faktorinqin aciq ve qapali formalari movcuddur Faktorinqin aciq formasi Bu forma ona gore bele adlandirilir ki faktorinq emeliyyatlarinda istirak eden musterininkontragentleri faktorinq emeliyyatlari barede melumatlandiririlar Onlara catdirilir ki hansi tarixden musterinin huququi veresesi rolunu hansi faktorinq teskilati bankin faktorinq sobesi ve ya faktorinq sirketi oynayir Faktorinq teskilati ucun bankda xususi hesab acilir Aciq faktorinq seraitinde musteri borc ohdeliklerinin muqavilede nezerde tutulmus meblegi qeder kredit alir ve onu faktorinq teskilatinin hesabina odeyir Analoji olaraq faktorinq teskilati hemin vesaitleri oz teyinati uzre istiqametlendirir Faktorinqin qapali formasi Bu forma ona gore bele adlandirilir ki bu faktorinq emeliyaytinin kecirilmesi barede basqa hec kime melumat verilmir Bu barede melumatayalniz faktorinq muessisesi ve musteri malik olur Bu emeliyyat zamani pul vesaitleri odeyiciler terefinden adi odemelerde oldugu kimi malgonderen musterinin hesabina daxil olur Hemin musteri ise vesaitleri ona komisyonmukafatlari elave etmekle faktorinq teskilatinin hesabina kocurur Faktorinqin qapali formasi tetbiq edildiyi halda bu emeliyyat neticesinde verilmis kreditin odenmesi prosesi bir qeder gecikir Bele olduqda cari emeliyyatlari yerine yetirmek ucun faktorinq teskilati ilave resurslara ehtiyac duyur elave vesaitler celb etmeye mecbur olur Bundan basqa odemeler riski yulselir Cunki hesablasma hesabina vesaitlerin daxil oldugu musteriye diger orqanlar meselen vergi pensiya fondu ve muxtelif kreditorlar terefinden iddialar ireli surule biler Qeyd olunan amiller faktorinqin deyerini yukseldir riskleri artirir Dunya tecrubesinden melum oldugu kimi odemeler riskinin seviyyesinden asili olaraq faktorinqin iki formasi movcuddur 1 reqress geri donme qayitma huququ ile 2 reqress huququ olmadan Reqress huququ ile faktorinq emeliyyatlarinin mahiyyeti ondan ibaretdir ki faktorinq teskilati sebebinden asili olmayaraq odeyicinin odemelerden imtina etdiyi halda musteriden alinmis borc ohdeliklerinniona qaytarmaq huququ vardir Bu halda odemeler riski ve kreditin qaytarilmasi ohdeliklerimusteriye kecir Reqress huququna uygun olaraq musteri borc ohdeliklerinin satisi zamani faktorinq teskilatinin odediyi meblegi ona qaytarmalidir Qeyd etmek lazimdir ki bu halda komisyon mukafatlar musteriye qaytarilmir Reqress huququ olmadan faktorinq ememliyyatlarinin mahiyyeti ondan ibaretdir ki odeyiciler terefinden yarana bilecek odemeler riskini faktorinq teskilati butovlukde oz uzerine goturur Lakin qeyd etmek lazimdir ki bele ohdeliyin qebul olunmasi o zaman mumkundur ki bu hal evvelcedenaparilan tehliller zamani baxilmis olsun ve qarsiliqli razilasma esasinda muqvileye daxil olsun Faktorinqin bu formasi tetbiq edilerken faktorinq teskilatinin mesrefleri tekce evvelcedenodenilmis borc ohdeliklerinin meblegi ile mehdudlasmir Cunki bu meblege teskilatin maraqlarinin mudafiesi meqsedile cekilen elave xercler ve hemcinin kreditin odenilmesinin gecikdirilmesi ile bagli ititrlmis menfeet de elave edilir Buna gore de faktorinqin bu formasi bezi hallarda semeresiz bir forma hesab edilir Mehz bu sebebden faktorinq teskilatlari oz fealiyyetlerinde reqress usulu ile emeliyyatlara daha cox ustunluk verirler Faktorinq sovdelesmesinde istirakcilardan biri meselen malgonderen ixracatcinin odeyicisi xarici olkede olduqda ve ya eksine faktorinq emeliyyati beynelxalq xarakter alir Faktorinqin bu formasinda faktorinq teskilatinin fealiyyetinde elave olaraq valyuta riski ve kocurme riski yarana biler Valyuta riski mubadile kursunun deyisilmesi semeresizbir seviyyey enmesi ile kocurme riski ise valyuta odemelerinde cetinliklerin yaranmasi ile bagli olaraq yaranir Dunya tecrubesi gosterir ki faktorinq emeliyyatlarinin semereli olmasi itkilere zererlere yol verilmemesi ve emeliyyatlarin muqavilede nezerde tutuldugu vaxtlarda ve sertlerle yerine yetirilmesi ucun her bir musteri ile bagli olaraq asagidakilara muleq diqqet yetirilmelidir a Musterinin ve onun kontragentlerinin maliyye veziyyetlerinin ilkin tehlili Bunun ucun musterinin muhasibat balansi ve hesabati esasinda onun kredit ve odeme qabiliyyetliliyi tehlil edilmelidir Bundan basqa musterinin kontragentlerinin odeme qabiliyyetliliyi istehsal olunan mehsulun gorulen isin gosterilen xidmetin keyfiyyyeti ve reqabete davamliligi teskilatin istehsal dinamikasi rentabellik seviyyesi menfeetin heddi muessisenin malik oldugu xususi ve celb edilmis vesaitlerinin olculeri ve menbeleri muessiseninmalik oldugu debitor ve kreditor borclari tehlil olunmalidir b Musteri terefinden teqdim olunan borc ohdeliklerinin hecmi ve qurulusu tehlil edilmelidir Bu tehlilin esasinda musterilerinin odeyicilerinin sayi ve onun borc dovriyyesindeonlarin her birinin payi mueyyen edilmelidir Hemcinin faktorinq emeliyyatlarinda nezere alinmayan borc meblegleri mehsul istehsali ve satisinda bas veren movsumi muveqqeti kenarlasmalar borclu kontragentlerle olan munasibetler odemeler uzre movcu problemler ve s nezerden kecirilmelidir c Alinmis borc ohdelikleri esasinda kreditlesme limitinin mueyyen edilmesi Bu musterinin vesaitlerini dovriyyesi sertlerinden ve seraitinden riskin seviyyesinden ssudanin odenilmesi muddetlerinden faktorinqin tipinden ve s amillerden asilidir Bunlardan elave faktorinq emeliyyatlarinda kreditlesme limitinin mueyyen edilmesinin esas gostericilerinden biri evvelceden odemenin mueyyenlesmis heddidir d faktorinq uzre odemelerin hesablanmasinin mueyyen edilmesi Bu odemeler bir cox gostericelerden asilidir Her bir gostericiye ise coxlu sayda amiller tesir edir Ona gore de qeyd olunanlar nezerden kecirilmelidir Faktorinq odemelerinin esasini komisyon mukafatlar teskil edir Faktorinq uzre komisyon mukafatlara idareetme xercleri ve ucot kredit xercleri aiddir Idareetme xercleri musterinin illik dovriyye hecminden faizlerle ayirmalar vasitesile qarsiliqli razilasma ile mueyyen edilir Ucot xerclerine ise qisamuddetli emeliyyatlar uzre ssuda faizleri ve hemcinin risk ve diger xercler uzre kompensasiyalara gore elave faizler aid edilir Idareetme xerclerininformaiasmasina asagidaki amiller tesir edir istehsalin strukturu ve hecmi alicilarin odeme qabiliyyetliliyi bank ve emtee bazarinda veziyyet teleb ve teklifin nisbet seviyyesi faktorinqin terkibi Ucot xerclerine ise asagidaki amiller tesir edir musterinin kredit qabiliyyetliliyi mueyyenedilmis faiz derecelerinin seviyyesi mecmu riskin seviyyesi kreditin odeme sertleri ve muddetleri Gorunduyu kimi komisyon mukafatlarin formalasmasina tesir eden amiller muxtelif elametlere malikdirler ona gore de buamiller kompleks sekilde nezerden kecirilmelidir e Faktorinq muqvilesinin baglanmasi Bu senedde terefler arasinda qarsiliqli razilasma sertlerinden elavefaktorinq emeliyyatinin ugurla basa catdirilmasi ucun vacib olan tereflerinmesuliyyeti eks etdirilir Muqavile mesuliyyetine esasen musteri mutemadi olaraq faktorinq teskilatina alicilarin maliyyeveziyyeti vesaitlerin dovretme gostericileri debitor ve kreditor borclarin hecmi barede melumat vermeli muqaviledenezerde tutulan vaxtlarda muddetlerde komisyon mukafatlari odemelidir Muqavileye esasen faktorinq teskilati mueyyen edilmis muddetlerde alinmis borc ohdelikler ilebagli butun odemeleri heyata kecirmelidir Qeyd olunanlarin vaxtinda icra edilmesi faktorinq emeliyyatinin neticesini sertlendirir Ona gore de faktorinq muqavilesinin baglanmasi ve ona nezaret olunmasi vacib atributdur f Tereflerin faktorinq emeliyyatlarinin yerine yetirilmesi haqqinda melumat tehlil materiallari ile temin edilmesi Faktorinq teskilati faktorinq muqavilesi esasinda musterinin odeme emeliyyatlarinin ucotunu aparir mutemadi olaraqborclarin veziyyeti onlarin yaranma sebebleri hecminin azaldilmasi imkanalri odeme dovriyyesi ve s barede musteriye melumat verir Bu gosterilenler faktorinq emeliyyatlarini daimi olaraq nezaretde saxlamaga ve onu muveffeqiyyetle basa catdirmaga xidmet edir Menbe https az wikipedia org w index php title Faktorinq amp oldid 3776916, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.