Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Erdeni-batır (Batır-xuntayci; d.? - ö.1653) — ilk hakimi. Hakimiyyət illəri (1634-1653).
| Erdeni-batır | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | II minillik |
| Vəfat tarixi | 1653 |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Uşaqları | |
Həyatı
Erdeni-batır Oyrotların Çoros ulusundandır. Xara-xulanın dördüncü oğlu və vəliəhdidir. 1634-cü ildə atasının vəfatından sonra Çoros tayfa ittifaqına başçılıq etmişdi.
1640-cı ildə Erdeni-batırın təşəbbüsü ilə Tarbaqatayın ətəyində ümummonqol qurultayı baş tutmuşdu. Onun dövründə oyratlar Şərqi Yeddisuyu ələ keçirmişdilər.
Erdeni-Batır xuntaycı, Xoşutların lideri Oçirtu ilə yaxşı münasibətlər qurararaq Cunqar xanlığı içərisindəki birliyi möhkəmləndirmişdi. Bu doğrultuda Zaysan və Balxaş gölü çevrəsi, İli və bölgəsi, Oçirtunun hakimiyətinə buraxıldı. Daha sonra xoşutların lideri Turu Bayxu (Quşi xan) ilə girişilən mübarizə nəticəsində Turu Bayxu, xoşutlarla birlikdə Cunqariyadan ayrılmış və Kukunor bölgəsinə köç etmişdir.
Erdeni-Batır xuntaycı dönəmində, Cunqar xanlığının qərb qonşusu olan qazaxlarla 1635, 1643 və 1651-1652-ci ildə savaşlar aparılmışdır. Cunqar ordusu bu savaşlar boyunca cənubi-şərqi Qazaxıstanı və Yeddisu vadisini yağmalamışdır.
Erdeni-Batır xuntaycı dönəmində, Cunqar xanlığının siyasi və idari təşkilatlanma çalışmaları davam etmişdir. Bilxassə Rusiya ilə yaxşı münasibətlər qurararaq, düşmənlərinə qarşı dövlətin güvənliyini yaratmağı amaclamışdır. Bununla bərabər bilxassə oturaq həyata keçmək və taxılçılıqla məşğul olmaq üçün Rus məmurlarından yardım istəmişdir. Bununla birlikdə onun dönəmində Cunqar xanlığı bölgəsindəki digər xalqlara qarşı tam bir üstünlük qazanamamışdır. Əksinə, onlarla aparılan mübarizələr və savaşlarla hər iki tərəfin davamlı böyük itkilər verəcəyi bir müddət də başlamışdır.
Erdeni-batır 1653-cü ildə vəfat edib.
Ədəbiyyat
- Златкин И. Я., История Джунгарского ханства (1635-1758), М., 1964.
- Митиров А.Г. "Ойраты-калмыки: века и поколения", Элиста, 1998 г.
İstinadlar
- V. Uspenskiy, Strana Kuke-nor ili Tsin-Hay, Sankt-Peterburg 1880.
- İ. E. Fişer, Sibirskaya istoriya, Sankt-Peterburg 1774, s. 442.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Erdeni batir Batir xuntayci d o 1653 ilk hakimi Hakimiyyet illeri 1634 1653 Erdeni batirSexsi melumatlarDogum tarixi II minillikVefat tarixi 1653Fealiyyeti monarxUsaqlari Qaldan Bosoqtu SenqeHeyatiErdeni batir Oyrotlarin Coros ulusundandir Xara xulanin dorduncu oglu ve veliehdidir 1634 cu ilde atasinin vefatindan sonra Coros tayfa ittifaqina basciliq etmisdi 1640 ci ilde Erdeni batirin tesebbusu ile Tarbaqatayin eteyinde umummonqol qurultayi bas tutmusdu Onun dovrunde oyratlar Serqi Yeddisuyu ele kecirmisdiler Erdeni Batir xuntayci Xosutlarin lideri Ocirtu ile yaxsi munasibetler qurararaq Cunqar xanligi icerisindeki birliyi mohkemlendirmisdi Bu dogrultuda Zaysan ve Balxas golu cevresi Ili ve bolgesi Ocirtunun hakimiyetine buraxildi Daha sonra xosutlarin lideri Turu Bayxu Qusi xan ile girisilen mubarize neticesinde Turu Bayxu xosutlarla birlikde Cunqariyadan ayrilmis ve Kukunor bolgesine koc etmisdir Erdeni Batir xuntayci doneminde Cunqar xanliginin qerb qonsusu olan qazaxlarla 1635 1643 ve 1651 1652 ci ilde savaslar aparilmisdir Cunqar ordusu bu savaslar boyunca cenubi serqi Qazaxistani ve Yeddisu vadisini yagmalamisdir Erdeni Batir xuntayci doneminde Cunqar xanliginin siyasi ve idari teskilatlanma calismalari davam etmisdir Bilxasse Rusiya ile yaxsi munasibetler qurararaq dusmenlerine qarsi dovletin guvenliyini yaratmagi amaclamisdir Bununla beraber bilxasse oturaq heyata kecmek ve taxilciliqla mesgul olmaq ucun Rus memurlarindan yardim istemisdir Bununla birlikde onun doneminde Cunqar xanligi bolgesindeki diger xalqlara qarsi tam bir ustunluk qazanamamisdir Eksine onlarla aparilan mubarizeler ve savaslarla her iki terefin davamli boyuk itkiler vereceyi bir muddet de baslamisdir Erdeni batir 1653 cu ilde vefat edib EdebiyyatZlatkin I Ya Istoriya Dzhungarskogo hanstva 1635 1758 M 1964 Mitirov A G Ojraty kalmyki veka i pokoleniya Elista 1998 g IstinadlarV Uspenskiy Strana Kuke nor ili Tsin Hay Sankt Peterburg 1880 I E Fiser Sibirskaya istoriya Sankt Peterburg 1774 s 442 Hemcinin bax