fbpx
Wikipedia

Epilepsiya

Avqust 12, 2021

Epilepsiya – əsas əlaməti təkrarlanan və adətən provokasiya olunmayan (refleks epilepsiyalar istisna olmaqla) epilepsiya tutmaları (ET) olan, müəyyən sindromlar zamanı şəxsiyyətin dəyişilməsinin xüsusi tipi və psixi pozuntularla müşayiət edilən müxtəlif etiologiyalı heterogen xəstəliklər qrupudur. Epilepsiya tutması – baş beyin neyronlarının həddən artıq güclü, hipersinxron boşalmasının klinik təzahürüdür. ET epileptik boşalmalara cəlb olunmuş baş beyin şöbələrinin funksional vəziyyətindən asılıdır və bu zaman ali baş beyin funksiyalarının pozulması, düşüncənin pozulması, anomal sensor və psixi hissiyyatlar, hərəki (motor) pozuntular, yayılmış tutmalar müşahidə olunur.

Epilepsiya
XBT-10 G40.-G41.
XBT-10-KM G40.9, G40.909, G40
XBT-9 345
XBT-9-KM 345.9, 345.91, 345, 345.90, 345.8, 345.80
DiseasesDB 4366
MedlinePlus 000694
eMedicine neuro/415 
MeSH D004827
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Epilepsiya ən qədim xəstəliklərdən biridir. Müasir həyat tərzi ilə əlaqədar olan bəzi xəstəliklər istisna olmaqla bütün xəstəliklər elə insanın yaranması ilə başlayıb, yəni qədim dövrdən mövcud olub. Epilepsiya xəstəliyi çox maraqlı və insan beyni ilə maraqlananlar qarşısında böyük imkanlar açan nevroloji bir patalogiyadır. Klinikası ilə əlaqədar olaraq xalq dilində ona müxtəlif adlar verilib: ürəkgetmə, qıcolma və s. Xəstəliyin etimoloji adında bu ənənə özünü göstərir. Epilesiya sözü yunanca "epilambano" sözündən götürülüb mənası "yıxılıram" "tuturam" deməkdir. Bundan başqa, epilesiyanın xarakterik klinikası və gedişi qədim insanların şüurunda qəribə duyğular formasında əks olunub. Ona "ilahi xəstəlik", "Herkules xəstəliyi" kimi adların verilməsi məhz onun o zaman üçün anlaşılmaz olan tutmaları ilə bağlı olub və nəhayət epilepsiyaya "dahi xəstəliyi" damğasının vurulması da elə-belə olmayıb. Tarixə müraciət etsək, görərik ki, Napoleon Bonapart, Yuli Sezar, Dostoevski, Qeorq Fridrix Hendel, Alfred Nobel, Dante kimi böyük tarixi şəxsiyyətlər bu xəstəlikdən əziyyət çəkib. Tibbi ensiklopediyanın məlumatına görə, bu xəstəliyin baş verməsinin səbəbi sinir sisteminin pozulmasıdır. Amma heç də psixi xəstəlik deyil. İnsan çox əsəbləşəndə, tez-tez spirtli içkilər qəbul edəndə, hətta çoxlu dərman qəbul edəndə də epilepsiya tipli tutmalar təhlükəsi meydana çıxır.

Epidemiologiya

Müxtəlif məlumatlara görə, epilepsiya ilə xəstələnmənin rast gəlmə tezliyi il ərzində 100 000 nəfər əhaliyə 30-50 hadisə təşkil edir. Epilepsiyanın inkişaf riski 20 yaşa qədər 1%, 75 yaşa qədər isə 3%-ə bərabərdir.

XBT-10 üzrə təsnifat

G40 Epilepsiya

G41 Epileptik status

G40 və F02.8.2 Epilepsiya ilə bağlı demensiya

G40 və F06.2 Epilepsiya zamanı şizofreniyayabənzər psixoz

G40 və F06.3 Üzvi mənşəli əhval (affektiv) pozuntuları

G40 və F06.8 Əlavə göstərişlər olmadan epileptik psixoz

G40 və F07.0 Üzvi mənşəli şəxsiyyət pozuntusu

İnstrumental müayinələr

Elektroensefaloqrafiya (EEQ) – epilepsiya diaqnozu qoyulması və epilepsiya sindromunun müəyyən edilməsi üçün istifadə olunur. Lakin bu metodun üstünlükləri və məhdudiyyətlərini bilmək lazımdır. Klinikasız yalnız EEQ-nin nəticəsi epilepsiya diaqnozunun qoyulması üçün kifayət deyil. Epilepsiyaya düçar olmayan insanların arasında EEQ-də qeyrispesifik anormal dəyişikliklər tez-tez aşkar olunur (xüsusilə yaşlı pasiyentlərdə, miqrenli xəstələrdə, psixotik hallarda, hətta sağlam insanlarda və s.). Normal EEQ epilepsiya diaqnozunu istisna etmir. EEQ anormal dəyişikliklər göstərməsə də, epilepsiya diaqnozu qoyula bilər. Normal EEQ dalğalarının anormal epileptik dalğalar kimi qəbul olunması ilə bağlı səhvlər tez-tez baş verir. Uşaqlarda bu kimi səhvlər daha çoxdur. Buna görə də, uşaqların EEQ müayinəsi uşaq epilepsiyası sahəsində təcrübəsi olan mütəxəssis tərəfindən aparılmalıdır. Neyrovizualizasiya Epilepsiyanın səbəbi olan beynin struktur dəyişiklərinin aşkar edilməsində MRT müayinəsi KT müayinəsindən daha üstündür. Epilepsiyaya düçar omuş uşaqların əksəriyyəti MRT müayinəsindən keçməlidirlər. Yalnız aşağıda göstərilən sindromlar MRT müayinəsi üçün göstəriş deyil:

  • idiopatik yayılmış epilepsiyalar (uşaqların absans epilepsiyası, gənclərin mioklonik epilepsiyası, gənclərin absans epilepsiyası)
  • uşaqların mərkəzi-gicgah spayklarla xoşxassəli epilepsiyası

Genetik tədqiqatlar Epilepsiyanın yaranmasında genetik təsirlər çoxdur. Xəstənin nəslində epilepsiyanın olub- olmaması diaqnozu dəqiqləşdirmək və proqnozu müəyyənləşdirmək üçün çox vacibdir. Buna görə də, bütün epilepsiyalı xəstələrdə əvvəlki 2 nəsli əhatə edən genealoji ağac tərtib edilməlidir və burada bütün nevroloji və psixi pozuntular qeyd olunmalıdır. Genealoji ağaca nənə, baba; əmi, dayı, xala, bibi və onların uşaqları; ata, ana; qardaş, bacı və onların uşaqları; xəstənin öz uşaqları daxil edilməlidir.

Əlamətlər

Epilepsiya baş-beyinin xroniki xəstəliklərinə aiddir. Əsas aparıcı əlaməti tez-tez xəstədə epileptik tutmaların olmasıdır. Bu xəstəlik müxtəlif formada olan tutmaları ilə tanınır.Epiletik tutmalar 2 yerə bölünür:kiçik və böyük tutmalar. Epilepsiyalı insanların xarakterik görünüşü və ya davranışı da olur,Onların gözlərinə baxsanız, soyuq parlaqlıq, narahatlıq görə bilərsiniz. Epilepsiyanın bir neçə saniyə davam edən "absans" tipli formlarından tutmuş tutmaları dövri şəkildə təkrarlanaraq uzun müddət davam edən Epileptik statusa qədər formaları var.

Gecə epileptik tutmaları deyilən bir hal var ki bu zaman tutmaların əmələ gəlməsi yuxu ritminin dəyişməsi ilə əlaqədar olur. Bu zaman yuxuda olan şəxs ayılaraq xaotik, əl-qol hərəkətləri edir. Adətən epileptik tutmalar baş verməmişdən qabaq xəstədə aura deyilən bir hal baş verir, sanki xəstə hiss edir ki, onda tutma baş verəcək. Aura özünü narahatlıq, başgicəllənmə, görmənin zəifləməsi kimi biruzə verir. Qazanılma epilepsiyada isə kəllə beyin travmaları, beyin toxumasının şişləri, qansızma, alkoqol zəhərlənməsi və s təsirindən beyində oyanıq sahə yaranır.

  • Epileptiklər normal həyat sürə bilirlər
  • Epilepsiya ətrafdakılar üçün təhlükə törətmir, sadəcə onlar əsəbi ola bilirlər
  • Epilepsiya hazırda müalicə olunur.

Epilepsiya sindromuna səbəb olan amillər: -İltihabı xəstəliklər, -Meningit. -Ensefalit. -Zəhərli zob. -Qaraciyər xəstəlikləri. -Revmatizm. -Hədsiz insulin qəbulu, -Kalsium çatışmazlığı. Epilepsiya 2 cür olur: irsi-genetik faktor və sonradan qazanılmış. Sonradan qazanılmış epilepsiyaya doğuş və ya qəza vaxtı zədə almaq daxildir.Bəzən doğuş vaxtı uşaqlar zədə alır. Həmin zədə nəticəsində beyində kista əmələ gəlir.Bu kista 20-25 il sakit qala bilər,bəzənsə heç özünü göstərməz. Amma hamiləlik dövründə kista daha da böyüyəcək, beyində qıcolmalar başlayacaq. Bu xəstəlik müxtəlif formada olan tutmaları ilə tanınır. Epiletik tutmalar 2 yerə bölünür: kiçik və böyük tutmalar. Epilepsiya xəstəliyinin səbələrindən ən çoxu beyin travmaları ilə əlaqədardır.Travmanın növü (anadangəlmə və ya qazanılma) təyin olunur. Travmadan sonrakı çapıq dəqiqliyi görünür,nevroloqun müalicəsində onun böyük əhəmiyyəti var. Ən vacibi beyindəki həcmli proseslərin diaqnostikasıdır ki, bu diaqnozun erkən qoyulması xəstəliyin vaxtında aşkar olunub müalicə edilməsinə imkan yaradır,

Müalicəsi

Müalicənin əsas prinsipi – minimum əlavə təsirlərlə maksimum terapevtik effektivlik əldə etməkdir.

► Epilepsiyanın müalicəsi yalnız dəqiq diaqnoz qoyulduqdan sonra başlana bilər

► EƏP-lərin qəbulunun başlanması haqqında qərarı pasiyent və epilepsiya üzrə mütəxəssis verməlidir

► "Epilepsiya önü" termini və "epilepsiyanın profilaktik müalicəsi" taktikasının heç bir mənası yoxdur (ağır kəllə-beyin travması istisnadır)

► Epilepsiyanın müalicəsinə təkrar tutmadan sonra başlamaq lazımdır

Xarici keçidlər

  Vikianbarda Epilepsiya ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Üç xəstəlik haqqında yüz məlumat[ölü keçid]
  • Epilepsiya ən qədim xəstəliklərdən biridir [ölü keçid]

Həmçinin bax

Istinadlar

  1. Disease Ontology — 2016.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P699"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5282129"></a>
  2. ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29sonu — 2018-06-29 — 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55345445"></a>
  3. (PDF). 2016-11-20 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-26.

Avqust 12, 2021
epilepsiya, əsas, əlaməti, təkrarlanan, adətən, provokasiya, olunmayan, refleks, epilepsiyalar, istisna, olmaqla, epilepsiya, tutmaları, olan, müəyyən, sindromlar, zamanı, şəxsiyyətin, dəyişilməsinin, xüsusi, tipi, psixi, pozuntularla, müşayiət, edilən, müxtəl. Epilepsiya esas elameti tekrarlanan ve adeten provokasiya olunmayan refleks epilepsiyalar istisna olmaqla epilepsiya tutmalari ET olan mueyyen sindromlar zamani sexsiyyetin deyisilmesinin xususi tipi ve psixi pozuntularla musayiet edilen muxtelif etiologiyali heterogen xestelikler qrupudur Epilepsiya tutmasi bas beyin neyronlarinin hedden artiq guclu hipersinxron bosalmasinin klinik tezahurudur ET epileptik bosalmalara celb olunmus bas beyin sobelerinin funksional veziyyetinden asilidir ve bu zaman ali bas beyin funksiyalarinin pozulmasi dusuncenin pozulmasi anomal sensor ve psixi hissiyyatlar hereki motor pozuntular yayilmis tutmalar musahide olunur EpilepsiyaXBT 10 G40 G41 XBT 10 KM G40 9 G40 909 G40XBT 9 345XBT 9 KM 345 9 1 2 345 91 2 345 2 345 90 2 345 8 2 345 80 2 DiseasesDB 4366MedlinePlus 000694eMedicine neuro 415 MeSH D004827 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEpilepsiya en qedim xesteliklerden biridir Muasir heyat terzi ile elaqedar olan bezi xestelikler istisna olmaqla butun xestelikler ele insanin yaranmasi ile baslayib yeni qedim dovrden movcud olub Epilepsiya xesteliyi cox maraqli ve insan beyni ile maraqlananlar qarsisinda boyuk imkanlar acan nevroloji bir patalogiyadir Klinikasi ile elaqedar olaraq xalq dilinde ona muxtelif adlar verilib urekgetme qicolma ve s Xesteliyin etimoloji adinda bu enene ozunu gosterir Epilesiya sozu yunanca epilambano sozunden goturulub menasi yixiliram tuturam demekdir Bundan basqa epilesiyanin xarakterik klinikasi ve gedisi qedim insanlarin suurunda qeribe duygular formasinda eks olunub Ona ilahi xestelik Herkules xesteliyi kimi adlarin verilmesi mehz onun o zaman ucun anlasilmaz olan tutmalari ile bagli olub ve nehayet epilepsiyaya dahi xesteliyi damgasinin vurulmasi da ele bele olmayib Tarixe muraciet etsek gorerik ki Napoleon Bonapart Yuli Sezar Dostoevski Qeorq Fridrix Hendel Alfred Nobel Dante kimi boyuk tarixi sexsiyyetler bu xestelikden eziyyet cekib Tibbi ensiklopediyanin melumatina gore bu xesteliyin bas vermesinin sebebi sinir sisteminin pozulmasidir Amma hec de psixi xestelik deyil Insan cox eseblesende tez tez spirtli ickiler qebul edende hetta coxlu derman qebul edende de epilepsiya tipli tutmalar tehlukesi meydana cixir Mundericat 1 Epidemiologiya 2 XBT 10 uzre tesnifat 3 Instrumental muayineler 4 Elametler 5 Mualicesi 6 Xarici kecidler 7 Hemcinin bax 8 IstinadlarEpidemiologiya RedakteMuxtelif melumatlara gore epilepsiya ile xestelenmenin rast gelme tezliyi il erzinde 100 000 nefer ehaliye 30 50 hadise teskil edir Epilepsiyanin inkisaf riski 20 yasa qeder 1 75 yasa qeder ise 3 e beraberdir XBT 10 uzre tesnifat RedakteG40 EpilepsiyaG41 Epileptik statusG40 ve F02 8 2 Epilepsiya ile bagli demensiyaG40 ve F06 2 Epilepsiya zamani sizofreniyayabenzer psixozG40 ve F06 3 Uzvi menseli ehval affektiv pozuntulariG40 ve F06 8 Elave gosterisler olmadan epileptik psixozG40 ve F07 0 Uzvi menseli sexsiyyet pozuntusuInstrumental muayineler RedakteElektroensefaloqrafiya EEQ epilepsiya diaqnozu qoyulmasi ve epilepsiya sindromunun mueyyen edilmesi ucun istifade olunur Lakin bu metodun ustunlukleri ve mehdudiyyetlerini bilmek lazimdir Klinikasiz yalniz EEQ nin neticesi epilepsiya diaqnozunun qoyulmasi ucun kifayet deyil Epilepsiyaya ducar olmayan insanlarin arasinda EEQ de qeyrispesifik anormal deyisiklikler tez tez askar olunur xususile yasli pasiyentlerde miqrenli xestelerde psixotik hallarda hetta saglam insanlarda ve s Normal EEQ epilepsiya diaqnozunu istisna etmir EEQ anormal deyisiklikler gostermese de epilepsiya diaqnozu qoyula biler Normal EEQ dalgalarinin anormal epileptik dalgalar kimi qebul olunmasi ile bagli sehvler tez tez bas verir Usaqlarda bu kimi sehvler daha coxdur Buna gore de usaqlarin EEQ muayinesi usaq epilepsiyasi sahesinde tecrubesi olan mutexessis terefinden aparilmalidir Neyrovizualizasiya Epilepsiyanin sebebi olan beynin struktur deyisiklerinin askar edilmesinde MRT muayinesi KT muayinesinden daha ustundur Epilepsiyaya ducar omus usaqlarin ekseriyyeti MRT muayinesinden kecmelidirler Yalniz asagida gosterilen sindromlar MRT muayinesi ucun gosteris deyil idiopatik yayilmis epilepsiyalar usaqlarin absans epilepsiyasi genclerin mioklonik epilepsiyasi genclerin absans epilepsiyasi usaqlarin merkezi gicgah spayklarla xosxasseli epilepsiyasiGenetik tedqiqatlar Epilepsiyanin yaranmasinda genetik tesirler coxdur Xestenin neslinde epilepsiyanin olub olmamasi diaqnozu deqiqlesdirmek ve proqnozu mueyyenlesdirmek ucun cox vacibdir Buna gore de butun epilepsiyali xestelerde evvelki 2 nesli ehate eden genealoji agac tertib edilmelidir ve burada butun nevroloji ve psixi pozuntular qeyd olunmalidir Genealoji agaca nene baba emi dayi xala bibi ve onlarin usaqlari ata ana qardas baci ve onlarin usaqlari xestenin oz usaqlari daxil edilmelidir Elametler RedakteEpilepsiya bas beyinin xroniki xesteliklerine aiddir Esas aparici elameti tez tez xestede epileptik tutmalarin olmasidir Bu xestelik muxtelif formada olan tutmalari ile taninir Epiletik tutmalar 2 yere bolunur kicik ve boyuk tutmalar Epilepsiyali insanlarin xarakterik gorunusu ve ya davranisi da olur Onlarin gozlerine baxsaniz soyuq parlaqliq narahatliq gore bilersiniz Epilepsiyanin bir nece saniye davam eden absans tipli formlarindan tutmus tutmalari dovri sekilde tekrarlanaraq uzun muddet davam eden Epileptik statusa qeder formalari var Gece epileptik tutmalari deyilen bir hal var ki bu zaman tutmalarin emele gelmesi yuxu ritminin deyismesi ile elaqedar olur Bu zaman yuxuda olan sexs ayilaraq xaotik el qol hereketleri edir Adeten epileptik tutmalar bas vermemisden qabaq xestede aura deyilen bir hal bas verir sanki xeste hiss edir ki onda tutma bas verecek Aura ozunu narahatliq basgicellenme gormenin zeiflemesi kimi biruze verir Qazanilma epilepsiyada ise kelle beyin travmalari beyin toxumasinin sisleri qansizma alkoqol zeherlenmesi ve s tesirinden beyinde oyaniq sahe yaranir Epileptikler normal heyat sure bilirler Epilepsiya etrafdakilar ucun tehluke toretmir sadece onlar esebi ola bilirler Epilepsiya hazirda mualice olunur Epilepsiya sindromuna sebeb olan amiller Iltihabi xestelikler Meningit Ensefalit Zeherli zob Qaraciyer xestelikleri Revmatizm Hedsiz insulin qebulu Kalsium catismazligi Epilepsiya 2 cur olur irsi genetik faktor ve sonradan qazanilmis Sonradan qazanilmis epilepsiyaya dogus ve ya qeza vaxti zede almaq daxildir Bezen dogus vaxti usaqlar zede alir Hemin zede neticesinde beyinde kista emele gelir Bu kista 20 25 il sakit qala biler bezense hec ozunu gostermez Amma hamilelik dovrunde kista daha da boyuyecek beyinde qicolmalar baslayacaq Bu xestelik muxtelif formada olan tutmalari ile taninir Epiletik tutmalar 2 yere bolunur kicik ve boyuk tutmalar Epilepsiya xesteliyinin sebelerinden en coxu beyin travmalari ile elaqedardir Travmanin novu anadangelme ve ya qazanilma teyin olunur Travmadan sonraki capiq deqiqliyi gorunur nevroloqun mualicesinde onun boyuk ehemiyyeti var En vacibi beyindeki hecmli proseslerin diaqnostikasidir ki bu diaqnozun erken qoyulmasi xesteliyin vaxtinda askar olunub mualice edilmesine imkan yaradir Mualicesi RedakteMualicenin esas prinsipi minimum elave tesirlerle maksimum terapevtik effektivlik elde etmekdir Epilepsiyanin mualicesi yalniz deqiq diaqnoz qoyulduqdan sonra baslana biler EEP lerin qebulunun baslanmasi haqqinda qerari pasiyent ve epilepsiya uzre mutexessis vermelidir Epilepsiya onu termini ve epilepsiyanin profilaktik mualicesi taktikasinin hec bir menasi yoxdur agir kelle beyin travmasi istisnadir Epilepsiyanin mualicesine tekrar tutmadan sonra baslamaq lazimdir 3 Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Epilepsiya ile elaqeli mediafayllar var Uc xestelik haqqinda yuz melumat olu kecid Epilepsiya en qedim xesteliklerden biridir olu kecid Hemcinin bax RedakteAlin epilepsiyasi Azerbaycanda tebabetIstinadlar Redakte Disease Ontology 2016 lt a href https wikidata org wiki Track P699 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q5282129 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29sonu 2018 06 29 2018 lt a href https wikidata org wiki Track Q55345445 gt lt a gt EPILEPSIYANIN DIAQNOSTIKA VE MUALICESI UZRE KLINIK PROTOKOL PDF 2016 11 20 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 09 26 Menbe https az wikipedia org w index php title Epilepsiya amp oldid 5897691, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.