fbpx
Wikipedia

Dəmirçi nekropolu

Oktyabr 19, 2021

Dəmirçi nekropolu — Şərur rayonunun Dəmirçi kəndinin şimalında, Sarıdaş yaxınlığındakı yüksəkliklərdən birində yerləşən arxeoloji abidə. Naxçıvan-Sədərək şossesi nekropolu Dəmirçi kəndindən ayırır.

Dəmirçi nekropolu
Ölkə  Azərbaycan
Şəhər Şərur
Yerləşir Dəmirçi (Şərur) kəndi
Tikilmə tarixi e.ə. II – I miniliklər
Üslubu arxeoloji abidə

Tədqiqi tarixindən

Nekropol 1967-ci ildə aşkar edilmişdir. İlkin araşdırmalar zamanı abidənin təxminən 6 ha-lıq sahəni əhatə etdiyi müəyyənləşdirilmişdir. Buradan şərq qərb, şimal-cənub istiqamətində salınmış daş qutu tipli qəbirlər aşkar edilmişdir. 1998, 2001-ci illərdə nekropoldan müxtəlif ölçülü sal daşlar, boz rəngli keramika nümunələri aşkar edilmişdir . Müxtəlif vaxtlarda bu ərazidə tikinti daşları çıxarılarkən tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri kənd sakinləri T.Novruzov və H. Ələkbərov tərəfindən toplanaraq mühafizə edilmişdir. Həmin materiallar 5 tunc iynə, 2 sırğa, 1 bilərzik, 47 ədəd muncuq və keramika məmulatı ilə təmsil olunur. Abidədən toplanan yerüstü materialların bir qismi sonralar AMEA Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Etnoqrafi ya və Arxeologiya İnstitutunun muzeyinə təhvil verilmişdir.

Aşkarlanmış maddi mədəniyyət nümunələri

Buradan yığılan keramika məmulatı əsasən boz-qara rəngdə olan küpə, kasa, çölmək, xeyrə qədəh və onların fraqmentlərindən ibarətdir. Küpələr 3 nümunə ilə təmsil olunur. Bunlardan biri bütöv qalıb, ikisi isə qabların boğaz hissəsindən ibarətdir. Birinci küpə boz rəngli, geniş ağızlıdır. Ağzı xaricə doğru çıxıntılı olan qabın gövdəsinin boğaza yaxın hissəsində üfüqi istiqamətdə şüaşəkilli naxışlar salınmış, bir qədər yuxarıda isə şaquli istiqamətdə şumer işarələrinə bənzər 7 ədəd bucaq şəkilli stamp salınmışdır. İkinci küpə silindrik boğazlı olub, ağzının kənarları xaricə doğru qatlanmışdır. Sarı-boz rəng çalarına malik olan bu qabın çiyni üzərində Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinə xas olan göbələkşəkilli çıxıntı yerləşir. Gövdəsində bir cərgə ilana bənzər naxış salınmış, yuxarı hissədə 2 cərgə sünbül şəkilli ornament, onların arasında isə 4 cərgə basma xətt qabı dövrələmişdir. Silindrik boğazlı Dəmirçi keramikasının AMEA Naxçıvan Bölməsinin muzeyində saxlanılan digər nümunəsi şarşəkilli gövdəli, interyerində gövdəyə qədər uzanan xəfif cızma naxışları və lüləkli quruluşu ilə fərqlənir. Naxçıvanın digər abidələrində bu tipli keramikaya rast gəlinmir. Üçüncü qrupa aid olan küpə darboğazlı və digərlərindən fərqli olaraq naxışsızdır. Bu qabın AMEA NB–nin muzeyində saxlanılan nümunəsi zərif kannelyur ornamentlə naxışlı olub, Naxçıvanın Dəmir dövrünə aid digər abidələrinin materialları ilə analogiya yaradır. Çölməklər 3 nümunə ilə təmsil olunmuşdur. Onlardan biri boğazsız və şarşəkilli gövdəyə malik olması ilə fərqlənir. İnteryerə doğru yığlmış ağzına yaxın yerdə salınmış iki qulaqcıqşəkilli çıxıntı şaquli istiqamətdə deşilmişdir. Boz rəngdə olan bu küpənin çiynində qulplarla paralel olaraq 3 cərgə dövrələmə batıq dalğavari naxış salınmışdır.

Çölməklərdən biri bikonik formaya malik olub, oturacağı kiçik ölçüdə və dəyirmi formada deşilmişdir, interyeri sar-çəhrayı astarlı, xarici boz rəngdədir. Qabın gövdəsində kiçik ölçülü nöqtələrdən ibarət olan və bir-birinə ziqzaq şəklində birləşən iki cərgə şüaşəkilli ornament çəkilmişdir. Xeyrələr iki ədədddir. Dayaz formalı və kənarlarına getdikcə tədricən interyerə doğru yığılan bu qablardan biri xaricdən kannelyur naxışla bəzədilmiş, oturacağına çərxi fələk işarəsi salınmışdır. Qabın interyerində ağız kənarında iki cərgə basma xəttin arasına ziqzaq və dalğanın sintezinə bənzər ornamentlər salınmışdır və iki yerdən bir-birinə paralel, kiçik ölçüdə deşilmişdir. Digər xeyrə formasına görə birincini xatırlarsa da, bir qədər kobud formada hazırlanmış və naxışsızdır. Kasaların hər iki tipi Zeyvə, Qarabulaq abidələrinin Şərur Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində saxlanılan eksponatları (ИТДМ. Inv.№991), həmçinin Mingəçevir kurqanı və digər həmdövr abidələrin materialları ilə analogiya yaradır.

Dəmirçi nekropolunun materialları içərisində cəmi bir nümunə ilə təmsil edilən qədəhin gövdədən aşağı hissəsi salamat qalmışdır. Halqadabanlı olan qabın oturacaq hissəsi içəriyə doğru batıqdır və naxışsızdır. Bu tip oturacaqlı qabların bənzərinə Culfa rayon Tarix-Diyarşünaslıq muzeyinin eksponatları içərisində də rast gəlinir (inv.№268; 429). Dəmirçi nekropolun keramika məmulatı Naxçıvanın Erkən Dəmir dövrünə aid olan abidələrinin, daha çox Qızılburun, Kolanı, Sarıdərə, Qarabulaq, Zeyvə nekropollarının, Azərbaycanın digər bölgələrinin Xocalı-Gədəbəy tipli abidələrinin materialları ilə harmoniya yaradır, Lakin qonşu regionlarla qaşılıqlı əlaqənin sintezinin fonunda lokal xüsusiyyətlərini əks etdirən fərqli impulsları ilə də fərqlənir. Eyni xüsusiyyətlər qabların ornamentasiyasında da özünü biruzə verir. İlanvari tək və qoşa naxışlar, sünbülşəkilli, dalğavari və düz xətlərlə salınan basma naxışlar, həmçinin çərxifələk işarəsi və kannelyur ornamentlər keramikanın naxışlanmasının sevilən formalarından olub və geniş formada tətbiq edilmişdir.

Nekropolun materialları içərisində bəzək əşyaları da müxtəlif çeşidli olmaları ilə diqqəti cəlb edir. Buradan tapılan müxtəlif funksiyalı aksesuarlar dulusçuluqla yanaşı zərgərlik sənətinin də inkişaf etməsinin bariz nümunəsidir. Muncuqlardan biri ağ rəngdə silindrik formalı olub, üzəri şüa şəklində naxışlanmışdır, digəri trapes şəklindədir, qalanları qəhvəyi rənglidir. Ağ rəngli muncuq və sırğanın kənarları ziqzaq şəklində naxışlanmışdır. Sırğalardan biri qoşa spiral formasındadır. Bəzək əşyalarının bənzərləri Şahbuzuun Sarıdərə, Kolanı nekropollarının, həmçinin, Ordubadın Muncuqlutəpə nekropolunun bəzək nümunələri ilə analogiya yaradır.

Abidədən tapılan arxeoloji materialların təhlili aşağıdakı nəticələrə gəlməyə əsas verir: Dəmirçi nekropolunun yerüstü materialları Erkən Dəmir dövrünü əks etdir və bunu sarı-çəhrayı, boz-qara rənglərin çulğalaşması, həmçinin çərtmə, basma, kannelyur, çərxifələk, dalğavari formada cızma, ornamentlərin üstünlük təşkil etdiyi, əsasən konik, silindrik-konik, bəzən də ovalvari keramika nümunələrində biruzə verir. Materialların təhlili eyni zamanda burada bütün Naxçıvan abidələri (Qızılburun, Qarabulaq, Dizə, Kolanı, Zeyvə və s.) üçün xarakterik olan lokal bir mədəniyyətin mövcudluğundan xəbər verir. Ornamentlərdə rastlanan cənub üslubu (lüləkli qab, şüaşəkilli naxışlar), Anadolu oxşarlığı (çərtmə, basma naxışlar), Azərbaycanın Son Tunc və İlk Dəmir çağını əks etdirən Xocalı-Gədəbəy elementi (göbələkvari çıxıntılar) Naxçıvan-Urmiya gölü-Şərqi Anadolu üçbucağında yaşayan qədim tayfaların mədəni-iqtisadi əlaqələrinə aid yeni faktların üzə çıxarılması baxımından Dəmirçi nekropolunun xüsusi əhəmiyyətə malik olduğunu göstərir.

İstinadlar

  1. Naxçıvan abidələri Ensiklopediyası. Naxçıvan: Əcəmi, 2008, ,s. 522
  2. Quliyeva Z. Z.Quliyeva. Naxçıvanda Dəmirçi nekropolunun arxeoloji materialları.Qarapapaqlar, 2014, Октйабр, №10 (86)), s. 22-29.
  3. Quliyeva Z. Z.Quliyeva. Naxçıvanda Dəmirçi nekropolunun arxeoloji materialları.Qarapapaqlar, 2014, Октйабр, №10 (86)).

Mənbə

  • Naxçıvan abidələri Ensiklopediyası. Naxçıvan: Əcəmi, 2008, 522 s.
  • Quliyeva Z. Z.Quliyeva. Naxçıvanda Dəmirçi nekropolunun arxeoloji materialları.Qarapapaqlar, 2014, Октйабр, №10 (86)), s. 22-29.
  • Quliyeva Z. Dəmirçi nekropolunun erkən dəmir dövrü keramikası. Azərbaycan arxeologiyası, 2015,Vol: 18, Nöm.1. s. 61-67.

Həmçinin bax

Oktyabr 19, 2021
dəmirçi, nekropolu, şərur, rayonunun, dəmirçi, kəndinin, şimalında, sarıdaş, yaxınlığındakı, yüksəkliklərdən, birində, yerləşən, arxeoloji, abidə, naxçıvan, sədərək, şossesi, nekropolu, dəmirçi, kəndindən, ayırır, ölkə, azərbaycanşəhər, şəruryerləşir, dəmirçi,. Demirci nekropolu Serur rayonunun Demirci kendinin simalinda Saridas yaxinligindaki yuksekliklerden birinde yerlesen arxeoloji abide Naxcivan Sederek sossesi nekropolu Demirci kendinden ayirir Demirci nekropoluOlke AzerbaycanSeher SerurYerlesir Demirci Serur kendiTikilme tarixi e e II I miniliklerUslubu arxeoloji abide Mundericat 1 Tedqiqi tarixinden 2 Askarlanmis maddi medeniyyet numuneleri 3 Istinadlar 4 Menbe 5 Hemcinin baxTedqiqi tarixinden RedakteNekropol 1967 ci ilde askar edilmisdir Ilkin arasdirmalar zamani abidenin texminen 6 ha liq saheni ehate etdiyi mueyyenlesdirilmisdir Buradan serq qerb simal cenub istiqametinde salinmis das qutu tipli qebirler askar edilmisdir 1998 2001 ci illerde nekropoldan muxtelif olculu sal daslar boz rengli keramika numuneleri askar edilmisdir 1 Muxtelif vaxtlarda bu erazide tikinti daslari cixarilarken tapilan maddi medeniyyet numuneleri kend sakinleri T Novruzov ve H Elekberov terefinden toplanaraq muhafize edilmisdir Hemin materiallar 5 tunc iyne 2 sirga 1 bilerzik 47 eded muncuq ve keramika memulati ile temsil olunur Abideden toplanan yerustu materiallarin bir qismi sonralar AMEA Naxcivan Bolmesinin Tarix Etnoqrafi ya ve Arxeologiya Institutunun muzeyine tehvil verilmisdir 2 Askarlanmis maddi medeniyyet numuneleri RedakteBuradan yigilan keramika memulati esasen boz qara rengde olan kupe kasa colmek xeyre qedeh ve onlarin fraqmentlerinden ibaretdir Kupeler 3 numune ile temsil olunur Bunlardan biri butov qalib ikisi ise qablarin bogaz hissesinden ibaretdir Birinci kupe boz rengli genis agizlidir Agzi xarice dogru cixintili olan qabin govdesinin bogaza yaxin hissesinde ufuqi istiqametde suasekilli naxislar salinmis bir qeder yuxarida ise saquli istiqametde sumer isarelerine benzer 7 eded bucaq sekilli stamp salinmisdir Ikinci kupe silindrik bogazli olub agzinin kenarlari xarice dogru qatlanmisdir Sari boz reng calarina malik olan bu qabin ciyni uzerinde Xocali Gedebey medeniyyetine xas olan gobeleksekilli cixinti yerlesir Govdesinde bir cerge ilana benzer naxis salinmis yuxari hissede 2 cerge sunbul sekilli ornament onlarin arasinda ise 4 cerge basma xett qabi dovrelemisdir Silindrik bogazli Demirci keramikasinin AMEA Naxcivan Bolmesinin muzeyinde saxlanilan diger numunesi sarsekilli govdeli interyerinde govdeye qeder uzanan xefif cizma naxislari ve lulekli qurulusu ile ferqlenir Naxcivanin diger abidelerinde bu tipli keramikaya rast gelinmir Ucuncu qrupa aid olan kupe darbogazli ve digerlerinden ferqli olaraq naxissizdir Bu qabin AMEA NB nin muzeyinde saxlanilan numunesi zerif kannelyur ornamentle naxisli olub Naxcivanin Demir dovrune aid diger abidelerinin materiallari ile analogiya yaradir Colmekler 3 numune ile temsil olunmusdur Onlardan biri bogazsiz ve sarsekilli govdeye malik olmasi ile ferqlenir Interyere dogru yiglmis agzina yaxin yerde salinmis iki qulaqciqsekilli cixinti saquli istiqametde desilmisdir Boz rengde olan bu kupenin ciyninde qulplarla paralel olaraq 3 cerge dovreleme batiq dalgavari naxis salinmisdir Colmeklerden biri bikonik formaya malik olub oturacagi kicik olcude ve deyirmi formada desilmisdir interyeri sar cehrayi astarli xarici boz rengdedir Qabin govdesinde kicik olculu noqtelerden ibaret olan ve bir birine ziqzaq seklinde birlesen iki cerge suasekilli ornament cekilmisdir Xeyreler iki ededddir Dayaz formali ve kenarlarina getdikce tedricen interyere dogru yigilan bu qablardan biri xaricden kannelyur naxisla bezedilmis oturacagina cerxi felek isaresi salinmisdir Qabin interyerinde agiz kenarinda iki cerge basma xettin arasina ziqzaq ve dalganin sintezine benzer ornamentler salinmisdir ve iki yerden bir birine paralel kicik olcude desilmisdir Diger xeyre formasina gore birincini xatirlarsa da bir qeder kobud formada hazirlanmis ve naxissizdir Kasalarin her iki tipi Zeyve Qarabulaq abidelerinin Serur Tarix Diyarsunasliq Muzeyinde saxlanilan eksponatlari ITDM Inv 991 hemcinin Mingecevir kurqani ve diger hemdovr abidelerin materiallari ile analogiya yaradir Demirci nekropolunun materiallari icerisinde cemi bir numune ile temsil edilen qedehin govdeden asagi hissesi salamat qalmisdir Halqadabanli olan qabin oturacaq hissesi iceriye dogru batiqdir ve naxissizdir Bu tip oturacaqli qablarin benzerine Culfa rayon Tarix Diyarsunasliq muzeyinin eksponatlari icerisinde de rast gelinir inv 268 429 Demirci nekropolun keramika memulati Naxcivanin Erken Demir dovrune aid olan abidelerinin daha cox Qizilburun Kolani Saridere Qarabulaq Zeyve nekropollarinin Azerbaycanin diger bolgelerinin Xocali Gedebey tipli abidelerinin materiallari ile harmoniya yaradir Lakin qonsu regionlarla qasiliqli elaqenin sintezinin fonunda lokal xususiyyetlerini eks etdiren ferqli impulslari ile de ferqlenir Eyni xususiyyetler qablarin ornamentasiyasinda da ozunu biruze verir Ilanvari tek ve qosa naxislar sunbulsekilli dalgavari ve duz xetlerle salinan basma naxislar hemcinin cerxifelek isaresi ve kannelyur ornamentler keramikanin naxislanmasinin sevilen formalarindan olub ve genis formada tetbiq edilmisdir 3 Nekropolun materiallari icerisinde bezek esyalari da muxtelif cesidli olmalari ile diqqeti celb edir Buradan tapilan muxtelif funksiyali aksesuarlar dulusculuqla yanasi zergerlik senetinin de inkisaf etmesinin bariz numunesidir Muncuqlardan biri ag rengde silindrik formali olub uzeri sua seklinde naxislanmisdir digeri trapes seklindedir qalanlari qehveyi renglidir Ag rengli muncuq ve sirganin kenarlari ziqzaq seklinde naxislanmisdir Sirgalardan biri qosa spiral formasindadir Bezek esyalarinin benzerleri Sahbuzuun Saridere Kolani nekropollarinin hemcinin Ordubadin Muncuqlutepe nekropolunun bezek numuneleri ile analogiya yaradir Abideden tapilan arxeoloji materiallarin tehlili asagidaki neticelere gelmeye esas verir Demirci nekropolunun yerustu materiallari Erken Demir dovrunu eks etdir ve bunu sari cehrayi boz qara renglerin culgalasmasi hemcinin certme basma kannelyur cerxifelek dalgavari formada cizma ornamentlerin ustunluk teskil etdiyi esasen konik silindrik konik bezen de ovalvari keramika numunelerinde biruze verir Materiallarin tehlili eyni zamanda burada butun Naxcivan abideleri Qizilburun Qarabulaq Dize Kolani Zeyve ve s ucun xarakterik olan lokal bir medeniyyetin movcudlugundan xeber verir Ornamentlerde rastlanan cenub uslubu lulekli qab suasekilli naxislar Anadolu oxsarligi certme basma naxislar Azerbaycanin Son Tunc ve Ilk Demir cagini eks etdiren Xocali Gedebey elementi gobelekvari cixintilar Naxcivan Urmiya golu Serqi Anadolu ucbucaginda yasayan qedim tayfalarin medeni iqtisadi elaqelerine aid yeni faktlarin uze cixarilmasi baximindan Demirci nekropolunun xususi ehemiyyete malik oldugunu gosterir Istinadlar Redakte Naxcivan abideleri Ensiklopediyasi Naxcivan Ecemi 2008 s 522 Quliyeva Z Z Quliyeva Naxcivanda Demirci nekropolunun arxeoloji materiallari Qarapapaqlar 2014 Oktjabr 10 86 s 22 29 Quliyeva Z Z Quliyeva Naxcivanda Demirci nekropolunun arxeoloji materiallari Qarapapaqlar 2014 Oktjabr 10 86 Menbe RedakteNaxcivan abideleri Ensiklopediyasi Naxcivan Ecemi 2008 522 s Quliyeva Z Z Quliyeva Naxcivanda Demirci nekropolunun arxeoloji materiallari Qarapapaqlar 2014 Oktjabr 10 86 s 22 29 Quliyeva Z Demirci nekropolunun erken demir dovru keramikasi Azerbaycan arxeologiyasi 2015 Vol 18 Nom 1 s 61 67 Hemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Demirci nekropolu amp oldid 4357919, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.