fbpx
Wikipedia

Dotkom köpüyü

September 17, 2021

Dotkom köpüyü (ing. dot-com bubble) — 1990-cı illərin sonlarında internet üzərindən qurulmuş şirkətlərə yatırılan investisiyalar nəticəsində yaranmış iqtisadi köpüyüdür. Sürətlə inkişaf edən internet şirkətlərinin investorlar üçün cəlbedici olmağı, bu sahəyə həddindən artıq yatırılan maliyyəyə səbəb oldu. Dotkom köpüyü zamanı, kapital bazarlarının dəyərinin yüksək sürətdə artmasına misal olaraq NASDAQ indeksini gətirmək olar. Texnoloji şirkətlərin hökmranlıq etdiyi NASDAQ indeksi, 1995 və 2000-ci illər arasında 1000 punktdan 5000-dən yuxarı punkta qədər yüksəldi .

1995 və 2000-ci illər arasında beş qat artan NASDAQ indeksi 10 mart 2000-ci ildə 5,048.62 punkt ilə kulminasiyaya çatmışdır. 4 oktyabr 2002-ci il tarixində 1.139.90 punkta qədər enən indeks, ümumilikdə 76.81% azalmışdır. 2001-ci ilin sonunda, dotcom şirkətlərinin əksəriyyəti müflis olmuşdur. Hətta Cisco, Intel və Oracle kimi nəhəng mavi çip şirkətlər, səhm dəyərlərinin 80%-dən çoxunu itirdi. 2000-ci ildə qalxdığı zirvəyə yenidən çıxmaq üçün, NASDAQ indeksinə düz 15 il lazım oldu. 23 aprel 2015-ci ildə NASDAQ indeksi yenidən rekordunu yenilədi .

Səbəbləri

1993-cü ildə (ing. World Wide Web) dünya miqyasında təqdimi və sürətlə inkişafı, internet üzərində yeniliklərə səbəb oldu. 1990-1997 illəri arasında ABŞ-da kompüterə sahiblənmək artıq lüksdən bir zərurətə çevrildi. Bununla belə, bu illər ərzində kompüterə sahib olan insanların sayı 15%-dən 35%-ə yüksəldi . Bu, informasiya texnologiyasına əsaslanan yeni iqtisadiyyatın yaranmağı, və beləliklə İnformasiya Əsrinə keçid demək idi. Bir çox təşəbbüskarlar bu keçiddən yararlanaraq yeni şirkətlər təsis etdi.

 
NASDAQ Kompozit Yüksək Texnologiyalar İndeksi 2000-ci ilin martında zirvəyə qalxdı, bundan sonra sürüşmə baş verdi

Nisbətən aşağı faiz dərəcələri, 1970-1980-ci illərlə müqaisədə kapital artımına səbəb oldu . Eyni zamanda, ABŞ-da kapital mənfəət vergisini aşağı salan 1997-ci il Vergi Ödəyicilərinin Yardım Qanunu, insanları daha çox sərmayə yatırmağa sövq etdi . Ehtimla olunur ki, Federal Ehtiyat Sisteminin (ing. Federal Reserve Board) keçmiş sədri Alan Qrinspan, bilərəkdən səhm dəyərlərinə müsbət rəy bildirərək, şirkətlərə yatırılan sərmayə həcmini artırdı .

Bütün bunları nəzərə alaraq, dotkom köpüyünün partlamağının başlıca səbəbi, spekulyasiyanın mövcudluğu, startaplar üçün vençur kapitalının bolluğu və dotkom şirkətlərinin qazanc əldə edə bilməməsi oldu. 1990-cı illərdə investorlar, bu şirkətlərin bir gün qazanc əldə edəcəyinə ümid edərək, internet startaplara böyük yatırımlar etdilər. Bir çox fərdi investorlar və vençur kapitalıları internet üzərində baş verən sürətli inkişafdan geri qalmaq qorxusu ilə ehtiyatlı investisiya yanaşmasından imtina etdilər .

Kapital bazarlardan gələn pullar, startaplar arasında rəqabət yaratdı və bununla şirkətlər sürətli böyümək üçün bir yarışda idilər. Heç bir xüsusi texnologiyaya sahib olmayan şirkətlər bazarda tanınmaq və bu üsulla böyümək üçün, marketinqə böyük vəsaitlər xərclədilər. Rəqiblərinindən fərqlənmək üçün, bəzi startaplar hətta büdcəsinin 90%-ni reklam üçün xərcləyirdilər .

1995-ci ilin 9 avqust tarixində Netscape Communications Corporation NASDAQ birjasında İlkin İctimai Təklif (ing. Initial Public Offering - IPO) keçirtdi və böyük müvəffəqiyyət qazandı - şirkət 2.9 milyard dollar qiymətində dəyərləndi . Bir neçə ay sonra, 1996-cı ildə Yahoo! NASDAQ-ın indiyə qədər ən uğurlu IPO-larından birini keçirtdi. Elə həmin ay Lycos və Excite internet şirkətləri də ictimailəşdi . Bütün bunlar investorlarda internet şirkətlərinə sərmayə qoymağa yüksək maraq yaratdı.

1997-ci ildə NASDAQ birjasında rekord miqdarda kapital axını oldu. Artıq 1999-cu ildə, bütün vençur kapitalının 39%-i internet şirkətlərinə yönəldi. Həmin il 457 IPO-dan 295-i internet şirkətləri ilə əlaqəli idi. Təkcə 2000-ci ilin birinci rübündə, 91 dotkom şirkəti IPO keçirtdi .

5 dekabr 1996-cı ildə Federal Ehtiyat Sisteminin keçmiş sədri Alan Qrinspan, maliyyə bazarlarına irrasional yatırımlar barəsində xəbərdarlıq etdi. Lakin 2000-ci ilin yazına qədər ölkədə bununla bağlı maliyyə siyasətinə heç bir dəyişiklik etmədi.

Köpüyün partlaması

2000-ci il ərəfələri, Y2K problemi üçün hazırlıqlar görən şirkətlər, texnologiya yatırımlarını azaltmağa məcbur oldular. Kompüter sistemlərinin 1999-cı ildən 2000-ci ilə keçid zamanı geniş sosial və iqtisadi problemlərə səbəb ola biləcək saat və təqvim sistemlərini dəyişdirməkdə çətinlik çəkəcəyi ilə əlaqədar narahatlıqlar var idi.

10 yanvar 2000-ci ildə America Online şirkəti Time Warner ilə birləşdiyini elan etdi. Birləşmə bu günə qədər ən böyük sayılırdı və bir çox analitik tərəfindən şübhə ilə qarşılandı .

2000-ci ilin fevral ayında, Y2K problemi ilə artıq narahat olmayan Alan Qrinspan, faiz dərəcələrini aqressiv şəkildə artırmağı planlaşdırdığını açıqladı. Bu, analitiklər arasında texnoloji şirkətlərin daha yüksək borc xərclərinə təsir edib etməməsi mövzusunda fikir ayrılığına səbəb oldu. 10 mart 2000-ci ildə NASDAQ Kompozit birja indeksi 5,048.62 səviyyəsinə çatdı. Bu tarixi, sonun başlanğıcı kimi adlandırırlar.

15 mart 2000-ci ildə Yahoo! və eBay birləşmə danışıqlarına son verdi və Nasdaq 2.6% düşdü, lakin S&P 500 İndeksi 2.4% yüksəldi. Buna səbəb investorların güclü fəaliyyət göstərən texnologiya şirkətlərindən, nisbətən zəif fəaliyyət göstərən şirkətlərə keçid alan sərmayə axını oldu. Dot com köpüyü yalnız ABŞ fenomeni deyildi. 17 mart 2000-ci ildə Hollandiyada qurulan World Online (WOL) fotkom şirkəti, ilkin olaraq €12 milyard dəyərində olduğu halda, IPO keçirtdikdən cəmi bir həftə sonra €5 milyard dəyərinə düşdü. WOL, Amsterdam səhm mübadiləsi bazarında və Avropada ən böyük IPO sayılırdı .

20 mart 2000-ci ildə Barron qəzetinin buraxılışı, dotkom şirkətlərinin iflasını proqnozlaşdıran "Yanan; Xəbərdarlıq: İnternet şirkətləri nağd işləməyə davam edir" örtük yazısı ilə yayıldı. Bu bir çox insanın sərmayələrini yenidən düşünməsinə səbəb oldu. Növbəti gün Federal Rezerv Sistemi, faiz dərəcələrini artırdı və səhm qiymətləri müvəqqəti olaraq artdı.

3 aprel 2000-ci ildə hakim Tomas Penfild Cekson, ABŞ-a və Microsoft Corporation arasında baş verən məhkəmə prosesində son qərarını verərək, Microsoft-u Şerman Antiinhisar Qanun layihəsini pozmaqda ittiham etdi. Bu, Microsoft səhm dəyərinin bir günlük 15% azalmasına və NASDAQ indeks dəyərinin 350 punkt və ya 8% azalmasına səbəb oldu . Elə həmin gün Bloomberg jurnalı çoxlu sayda oxunan bir məqalə dərc etdi: “Nəhayət, rəqəmlərə diqqət yetirməyin vaxtı gəldi” .

14 aprel 2000 cümə günü, NASDAQ Composite indeksi 9% azalaraq, ümumilikdə həmin həftəni 25% azalma ilə bitirdi . İyun ayına qədər dot-com şirkətləri reklam kampaniyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur oldular . 9 Noyabr 2000-ci ildə Amazon şirkəti tərəfindən maliyyə dəstəyi alan lakin süni olaraq şişirdilən Pets.com dotkom şirkəti, IPO keçirtdikdən cəmi doqquz ay sonra bazarı tərk etməli oldu . O vaxta qədər, əksər internet şirkətlərinin dəyərləri 75% düşərək, ümumilikdə bazardan $1.755 trilyon silmişdilər.

2001-ci ildə baş verən 11 sentyabr hücumları, həmin il birjanın düşməsini sürətləndirdi . 2001-ci ilin oktyabr ayında Enron, 2002-ci ilin iyun ayında Worldcom və 2002-ci ilin iyulunda Adelphia Communications Corporation qalmaqalı da daxil olmaqla bir sıra mühasibat qalmaqalları baş verdi . Bütün bunların nəticəsində yaranan iflaslar investorların inamına böyük zərbə endirdi.

Artıq 2002-ci ilin sonunda, səhmlər zirvəyə çatandan bəri (10 mart 2000-ci il) səhm bazarları ümumilikdə $5 trilyon itirdi.

Nəticələri

Vençur kapitalı olmadığından, idarəçilərin və investorların düşüncələri tamamilə dəyişdi. Artıq dotkom şirkətinin ömrü, yanma dərəcəsi (ing. dilindən burn rate) - mövcud kapitalını xərclədiyi sürətlə ölçüldü. Bir çox dotkom şirkəti bazarı tərk etdi və ləğv olundu. Dotkom şirkətlərinin əməliyyatlarını dəstəkləyən reklam və yükdaşıma kimi sahələrə, xidmətlərə tələbat azaldı. Dotkom şirkətlərinin %48-i aşağı səviyyədə dəyərləndirilmələrinə baxmayaraq bu böhrandan sağ çıxa bildi .

İstinadlar

  1. ↑ Dotcom Bubble
  2. Computer ownership up sharply in the 1990s
  3. If you're too young to remember the insanity of the dot-com bubble, check out these pictures
  4. Here's Why The Dot Com Bubble Began And Why It Popped
  5. Greenspan Put
  6. Lycos, an Internet bubble-era star, is sold to Indian firm
  7. 1996: Wall Street frantic to get Yahoo stock in IPO
  8. What Happened to AOL Time Warner?
  9. World Online told to pay IPO damages
  10. Burning Up
  11. Nasdaq sinks 350 points
  12. Commentary: Earth To Dot Com Accountants
  13. Friday on Wall Street
  14. IQ News: Dot-Coms Re-Evaluate Ad Spending Habits
  15. The Pets.com Phenomenon
  16. How September 11 Affected The U.S. Stock Market
  17. WorldCom files largest bankruptcy ever
  18. Lessons of Survival, From the Dot-Com Attic

September 17, 2021
dotkom, köpüyü, bubble, 1990, illərin, sonlarında, internet, üzərindən, qurulmuş, şirkətlərə, yatırılan, investisiyalar, nəticəsində, yaranmış, iqtisadi, köpüyüdür, sürətlə, inkişaf, edən, internet, şirkətlərinin, investorlar, üçün, cəlbedici, olmağı, sahəyə, . Dotkom kopuyu ing dot com bubble 1990 ci illerin sonlarinda internet uzerinden qurulmus sirketlere yatirilan investisiyalar neticesinde yaranmis iqtisadi kopuyudur Suretle inkisaf eden internet sirketlerinin investorlar ucun celbedici olmagi bu saheye heddinden artiq yatirilan maliyyeye sebeb oldu Dotkom kopuyu zamani kapital bazarlarinin deyerinin yuksek suretde artmasina misal olaraq NASDAQ indeksini getirmek olar Texnoloji sirketlerin hokmranliq etdiyi NASDAQ indeksi 1995 ve 2000 ci iller arasinda 1000 punktdan 5000 den yuxari punkta qeder yukseldi 1 1995 ve 2000 ci iller arasinda bes qat artan NASDAQ indeksi 10 mart 2000 ci ilde 5 048 62 punkt ile kulminasiyaya catmisdir 4 oktyabr 2002 ci il tarixinde 1 139 90 punkta qeder enen indeks umumilikde 76 81 azalmisdir 2001 ci ilin sonunda dotcom sirketlerinin ekseriyyeti muflis olmusdur Hetta Cisco Intel ve Oracle kimi neheng mavi cip sirketler sehm deyerlerinin 80 den coxunu itirdi 2000 ci ilde qalxdigi zirveye yeniden cixmaq ucun NASDAQ indeksine duz 15 il lazim oldu 23 aprel 2015 ci ilde NASDAQ indeksi yeniden rekordunu yeniledi 1 Mundericat 1 Sebebleri 2 Kopuyun partlamasi 3 Neticeleri 4 IstinadlarSebebleri Redakte1993 cu ilde ing World Wide Web dunya miqyasinda teqdimi ve suretle inkisafi internet uzerinde yeniliklere sebeb oldu 1990 1997 illeri arasinda ABS da komputere sahiblenmek artiq luksden bir zerurete cevrildi Bununla bele bu iller erzinde komputere sahib olan insanlarin sayi 15 den 35 e yukseldi 2 Bu informasiya texnologiyasina esaslanan yeni iqtisadiyyatin yaranmagi ve belelikle Informasiya Esrine kecid demek idi Bir cox tesebbuskarlar bu kecidden yararlanaraq yeni sirketler tesis etdi NASDAQ Kompozit Yuksek Texnologiyalar Indeksi 2000 ci ilin martinda zirveye qalxdi bundan sonra surusme bas verdi Nisbeten asagi faiz dereceleri 1970 1980 ci illerle muqaisede kapital artimina sebeb oldu 3 Eyni zamanda ABS da kapital menfeet vergisini asagi salan 1997 ci il Vergi Odeyicilerinin Yardim Qanunu insanlari daha cox sermaye yatirmaga sovq etdi 4 Ehtimla olunur ki Federal Ehtiyat Sisteminin ing Federal Reserve Board kecmis sedri Alan Qrinspan bilerekden sehm deyerlerine musbet rey bildirerek sirketlere yatirilan sermaye hecmini artirdi 5 Butun bunlari nezere alaraq dotkom kopuyunun partlamaginin baslica sebebi spekulyasiyanin movcudlugu startaplar ucun vencur kapitalinin bollugu ve dotkom sirketlerinin qazanc elde ede bilmemesi oldu 1990 ci illerde investorlar bu sirketlerin bir gun qazanc elde edeceyine umid ederek internet startaplara boyuk yatirimlar etdiler Bir cox ferdi investorlar ve vencur kapitalilari internet uzerinde bas veren suretli inkisafdan geri qalmaq qorxusu ile ehtiyatli investisiya yanasmasindan imtina etdiler 1 Kapital bazarlardan gelen pullar startaplar arasinda reqabet yaratdi ve bununla sirketler suretli boyumek ucun bir yarisda idiler Hec bir xususi texnologiyaya sahib olmayan sirketler bazarda taninmaq ve bu usulla boyumek ucun marketinqe boyuk vesaitler xerclediler Reqiblerininden ferqlenmek ucun bezi startaplar hetta budcesinin 90 ni reklam ucun xercleyirdiler 1 1995 ci ilin 9 avqust tarixinde Netscape Communications Corporation NASDAQ birjasinda Ilkin Ictimai Teklif ing Initial Public Offering IPO kecirtdi ve boyuk muveffeqiyyet qazandi sirket 2 9 milyard dollar qiymetinde deyerlendi 6 Bir nece ay sonra 1996 ci ilde Yahoo NASDAQ in indiye qeder en ugurlu IPO larindan birini kecirtdi Ele hemin ay Lycos ve Excite internet sirketleri de ictimailesdi 7 Butun bunlar investorlarda internet sirketlerine sermaye qoymaga yuksek maraq yaratdi 1997 ci ilde NASDAQ birjasinda rekord miqdarda kapital axini oldu Artiq 1999 cu ilde butun vencur kapitalinin 39 i internet sirketlerine yoneldi Hemin il 457 IPO dan 295 i internet sirketleri ile elaqeli idi Tekce 2000 ci ilin birinci rubunde 91 dotkom sirketi IPO kecirtdi 1 5 dekabr 1996 ci ilde Federal Ehtiyat Sisteminin kecmis sedri Alan Qrinspan maliyye bazarlarina irrasional yatirimlar baresinde xeberdarliq etdi Lakin 2000 ci ilin yazina qeder olkede bununla bagli maliyye siyasetine hec bir deyisiklik etmedi 1 Kopuyun partlamasi Redakte2000 ci il erefeleri Y2K problemi ucun hazirliqlar goren sirketler texnologiya yatirimlarini azaltmaga mecbur oldular Komputer sistemlerinin 1999 ci ilden 2000 ci ile kecid zamani genis sosial ve iqtisadi problemlere sebeb ola bilecek saat ve teqvim sistemlerini deyisdirmekde cetinlik cekeceyi ile elaqedar narahatliqlar var idi 10 yanvar 2000 ci ilde America Online sirketi Time Warner ile birlesdiyini elan etdi Birlesme bu gune qeder en boyuk sayilirdi ve bir cox analitik terefinden subhe ile qarsilandi 8 2000 ci ilin fevral ayinda Y2K problemi ile artiq narahat olmayan Alan Qrinspan faiz derecelerini aqressiv sekilde artirmagi planlasdirdigini aciqladi Bu analitikler arasinda texnoloji sirketlerin daha yuksek borc xerclerine tesir edib etmemesi movzusunda fikir ayriligina sebeb oldu 10 mart 2000 ci ilde NASDAQ Kompozit birja indeksi 5 048 62 seviyyesine catdi Bu tarixi sonun baslangici kimi adlandirirlar 15 mart 2000 ci ilde Yahoo ve eBay birlesme danisiqlarina son verdi ve Nasdaq 2 6 dusdu lakin S amp P 500 Indeksi 2 4 yukseldi Buna sebeb investorlarin guclu fealiyyet gosteren texnologiya sirketlerinden nisbeten zeif fealiyyet gosteren sirketlere kecid alan sermaye axini oldu Dot com kopuyu yalniz ABS fenomeni deyildi 17 mart 2000 ci ilde Hollandiyada qurulan World Online WOL fotkom sirketi ilkin olaraq 12 milyard deyerinde oldugu halda IPO kecirtdikden cemi bir hefte sonra 5 milyard deyerine dusdu WOL Amsterdam sehm mubadilesi bazarinda ve Avropada en boyuk IPO sayilirdi 9 20 mart 2000 ci ilde Barron qezetinin buraxilisi dotkom sirketlerinin iflasini proqnozlasdiran Yanan Xeberdarliq Internet sirketleri nagd islemeye davam edir ortuk yazisi ile yayildi 10 Bu bir cox insanin sermayelerini yeniden dusunmesine sebeb oldu Novbeti gun Federal Rezerv Sistemi faiz derecelerini artirdi ve sehm qiymetleri muveqqeti olaraq artdi 3 aprel 2000 ci ilde hakim Tomas Penfild Cekson ABS a ve Microsoft Corporation arasinda bas veren mehkeme prosesinde son qerarini vererek Microsoft u Serman Antiinhisar Qanun layihesini pozmaqda ittiham etdi Bu Microsoft sehm deyerinin bir gunluk 15 azalmasina ve NASDAQ indeks deyerinin 350 punkt ve ya 8 azalmasina sebeb oldu 11 Ele hemin gun Bloomberg jurnali coxlu sayda oxunan bir meqale derc etdi Nehayet reqemlere diqqet yetirmeyin vaxti geldi 12 14 aprel 2000 cume gunu NASDAQ Composite indeksi 9 azalaraq umumilikde hemin hefteni 25 azalma ile bitirdi 13 Iyun ayina qeder dot com sirketleri reklam kampaniyalarini yeniden nezerden kecirmeye mecbur oldular 14 9 Noyabr 2000 ci ilde Amazon sirketi terefinden maliyye desteyi alan lakin suni olaraq sisirdilen Pets com dotkom sirketi IPO kecirtdikden cemi doqquz ay sonra bazari terk etmeli oldu 15 O vaxta qeder ekser internet sirketlerinin deyerleri 75 duserek umumilikde bazardan 1 755 trilyon silmisdiler 2001 ci ilde bas veren 11 sentyabr hucumlari hemin il birjanin dusmesini suretlendirdi 16 2001 ci ilin oktyabr ayinda Enron 2002 ci ilin iyun ayinda Worldcom ve 2002 ci ilin iyulunda Adelphia Communications Corporation qalmaqali da daxil olmaqla bir sira muhasibat qalmaqallari bas verdi 17 Butun bunlarin neticesinde yaranan iflaslar investorlarin inamina boyuk zerbe endirdi Artiq 2002 ci ilin sonunda sehmler zirveye catandan beri 10 mart 2000 ci il sehm bazarlari umumilikde 5 trilyon itirdi Neticeleri RedakteVencur kapitali olmadigindan idarecilerin ve investorlarin dusunceleri tamamile deyisdi Artiq dotkom sirketinin omru yanma derecesi ing dilinden burn rate movcud kapitalini xerclediyi suretle olculdu Bir cox dotkom sirketi bazari terk etdi ve legv olundu Dotkom sirketlerinin emeliyyatlarini destekleyen reklam ve yukdasima kimi sahelere xidmetlere telebat azaldi Dotkom sirketlerinin 48 i asagi seviyyede deyerlendirilmelerine baxmayaraq bu bohrandan sag cixa bildi 18 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 Dotcom Bubble Computer ownership up sharply in the 1990s If you re too young to remember the insanity of the dot com bubble check out these pictures Here s Why The Dot Com Bubble Began And Why It Popped Greenspan Put Lycos an Internet bubble era star is sold to Indian firm 1996 Wall Street frantic to get Yahoo stock in IPO What Happened to AOL Time Warner World Online told to pay IPO damages Burning Up Nasdaq sinks 350 points Commentary Earth To Dot Com Accountants Friday on Wall Street IQ News Dot Coms Re Evaluate Ad Spending Habits The Pets com Phenomenon How September 11 Affected The U S Stock Market WorldCom files largest bankruptcy ever Lessons of Survival From the Dot Com AtticMenbe https az wikipedia org w index php title Dotkom kopuyu amp oldid 5946746, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.