fbpx
Wikipedia

Dodekafoniya

September 25, 2021

Dodekafoniya (yunan dilində "dodeko" - 12, "fon" - səs deməkdir) — Arnold Şönberq tərəfindən yaradılan sistem. Şönberq "dodekafoniyanın atası" adlanırdı.

Tarixi

1909-cu ildən Arnold Şönberqin yeni üslub axtarışlarının təməli qoyulur. Bəstəkar tonal musiqinin ənənəvi prinsiplərindən uzaqlaşmağa çalışır. Və beləliklə, o, atonal sistemi yaradır. Bu sistem səslərin sabit - qeyri sabit bölgüsünü inkar edir. Atonallıq üçün xarakterik olan cəhətlər: dissonansların üstünlüyü, həlli olmayan gərginliyin stabilliyi "Gözləmə" monodramında öz əksini tapır. Bu dövrün əsas əsəri "Aylı Pyerro" melodeklomasiya silsiləli vokal məcmuədi. Bu əsərdə həm də vokal partiyasının traktovkası yeni idi. İlk dəfə olaraq, Şönberq burada danışıq oxuma - "şprexqesonq" - növündən istifadə edir. Atonal yaradıcılıq dövrünün yüksək nailiyyəti də məhz elə bu əsər olmuşdur.

Dodekafoniya da məhz atonal musiqisinin inkişafı nəticəsində yaranmışdır. Bu sistemi qurmaq üçün 12 xrammatik səsin hamısından istifadə edilməlidir. Bir seriya daxilində hər səs yalnız bir dəfə istifadə edilə bilər və təkrara yol verilmir. Və səslər arasında üçsəslilərin istifadəsi qadağandır. Seriya 4 formada yazılır: əsas, inversiya, xərçəng, xərçəng-inversiya. Bu 4 formanın qurulması üçün ən əhəmiyyətlisi əsas formanı qurmaqdı. Əsas qurulur daha sonra inversiya qurulmağa başlanılır. İnversiyanın ilk və son səsi əsasın ilk və son səsi ilə eynilik təşkil edilməlidir. Əsasda qurduğumuz səslər say etibarilə əks istiqamətdə yazılır. Xərçəng əsasın sondan başa, xərçəng-inversiya isə inversiyanın əks istiqamətdə yazılışıdır. Bu kvadrat ya bütünlüklə, ya da bəziləri əsər bəstələnərkən istifadə olunur. Əsər daxilində 12 səsin hamısı istifadə edilməsi şərtilə bir səsin ossenat təkarına icazə verilir. Əsər seriyanın istənilən səsindən başlaya bilər. Lakin sonradan əvvəlki səslər mütləq şəkildə əlavə olunmalıdır. Əsər bəstələrkən bu qayda nəzərə alınır:

Və seriyanın əsas və müxtəlif formalarda 47 forması mövcuddur.

Bu sistemdə hesablama ön planda olduğuna görə melodiya arxaya plana keçmişdir. A.Şönberqin tonal-atonal musiqiyə keçidindəki kəskin fərqlər atonal- dodekafoniya musiqisinə keçidində bir o qədər də hiss olunmamışdır.

Bu sistemi, o, 1922-ci ildə tərtib edir. Özü isə bu haqda belə yazmışdır: - "Mən alman musiqisinin yaxın 100 ildə hökmranlığını təmin edəcək bir kəşf etmişəm". Bu dövrdən başlayaraq Şönberq Avropa musiqi modernizminin liderinə çevrilir. Yaradıcılığının "dodekafoniya" dövrünün orkestr üçün vasiyasiyalar, simli kvartetlər, skripka və orkestr üçün konsert, fortepiano və orkestr üçün konsert kimi əsərlərində özünün kompozisiya texnikasının tonal yazı və klassik formalarla- rondo, sonata, variasiya və polifonik formalarla uzlaşdırması müşahidə olunur.

1912-1923-cü illər ərzində Şönberq az əsər bəstələyir. Yaradıcılıq pauzası yeni yazı metodunun işlənməsi ilə bağlı olmuşdur. Dodekafoniya çərçivəsində yazılmış ilk əsəri f-no üçün Süita idi. Burada bəstəkar yeni vasitələrlə XVIII əsr ənənəvi süitasının forma və janrlarını: faqot, menuet və s yaratmağa cəhd edir. Orkestr üçün Variyasiyalar, xor üçün "Satira", III və IV simli kvartetlər, skripka üçün konsert, f-no üçün konsert yeni texnika üslubunda yazılmış əhəmiyyətli əsərlərindəndir.

F-no üçün yazdığı Süitada op. 25 bəstəkar qədim süita formasına müraciət edir. 7 alət üşün yazdığı süita op.29 alman xalq mahnısından istifadə edir. Və bu süitada dodekafoniyadan məharətlə elə istifadə edir ki, diatonik melodiyada bu təsiri hiss eləmək mümkündür. Bəstəkarın f-no üçün 5 pyesində, nəfəs alətləri üçün yazdığı kvintetin ikinci hissəsində Vals janrının elementlərinə rast gəlinir. O, demək olar ki, dodekafoniya üslubunda yazdığı əsərlərdə neoklassik ənənələrə tez-tez müraciət etmişdir.

A.Şönberqin 20-30-cu illərdə yazdığı dodekafoniya üslubundakı əsərlərdə artıq ümidsizlik və qarışıqlıq sinir və həyəcanlı atmosfer hökm sürür. Bu dövrdə yazdığı əsərlərdə qısqanclıq və qısqanclığın acı nəticələri öz əksini tapır.

Özünün üçüncü simli kvartetində op.30 Şönberqin yaradıcılığına bir o qədər xas olmayan özünə əminlik, enerjili hərəkət duyulur.

Və bu üslubda yazdığı əsərlərdə musiqi dili kəskin dəyişir. Kəskin sıçrayışlar, ekstravaqant səslənmə bu üsluba xas olan cəhətlərdir. Və bu sistem musiqi dili ilə bərabər musiqi alətlərinin də ifa imkanlarını genişləndirdi. Bu zamanadək alətlərin üzə çıxmayan ifa imkanlarını ön plana çəkdi.

A.Şönberq yaradıcılığına və estetikasına xas olan ziddiyətlilik, yəni musiqi ifadə vasitələrindən radikal novatorluluqla klassik ənənələrə cəhdin uzlaşması, musiqidə faciəvi-dramatik koloritin estetik gücü ilə ifadəsi bəstəkarının dünyagörüşünün ikiləşməsindən xəbər verir. X.Eysler yazmışdır ki, Şönberq musiqi xarakterlerinin ifadə vasitələrini genişləndirmişdir.

Bəstəkar açıq surətdə öz musiqisinin məğzini sonsuz pessimizm (mistika, naməlumun axtarışı, gerçəklikdən qaçmaq haqqında arzular, gələcək qarşısında qorxu) kimi qiymətləndirib. Bəzən Şönberqi "öz dövrünün xəstə övladı" kimi də adlandırdılar. X.Eysler deyirdi: "Şönberq XX əsin dahi bəstəkarıdır. Onun təsiri böyük olmuşdur. Musiqinin tarixi onsuz qeyri-mümkündür. Əlbəttə bu burjuaziyanın süqutu və qürubudur".

A.Şönberq özünün fikrincə atonal musiqidə müraciət edı bilmədiyi iri formalı instrumental əsərlərə dodekafoniya dövründə müraciət edir. O, sonata formasından nəfəsli alətlər üçün yazdığı kvintetin birinci hissəsində və üçüncü kvartetin finalında rondodan məharətlə istifadə etmişdir. Bu da onu sübut edir ki, A.Şönberq klassik ənənələrə sıx bağlı olmuşdur. Onu qeyd etmək lazımdır ki, Şönberq pedaqoji fəaliyyəti dövründə həmişə ənənəvi solfecio və harmoniya dərsləri keçmişdir. Yəni o bu yeni yaratdığı seriyasından heç zaman dərs deməmişdir.

Onun bu texnikasını hər insan qəbul etməsə də, qulağa və ürəyə xitab eləməsə də, bəstəkarın bu kəşfinin sonrakı bəstəkarlar- Anton Vebern, Alban Berq üçün də işıq tutduğunu və musiqi tarixini necə zənginləşdirdiyini danmaq mümkünsüzdür.

September 25, 2021
dodekafoniya, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, yunan, dilində, dodeko, səs, deməkdir, arnold, şönberq, tərəfindən, yaradılan, sistem, şönberq, dodekafoniyanın, atası, adlan. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Dodekafoniya yunan dilinde dodeko 12 fon ses demekdir Arnold Sonberq terefinden yaradilan sistem Sonberq dodekafoniyanin atasi adlanirdi Tarixi Redakte1909 cu ilden Arnold Sonberqin yeni uslub axtarislarinin temeli qoyulur Bestekar tonal musiqinin enenevi prinsiplerinden uzaqlasmaga calisir Ve belelikle o atonal sistemi yaradir Bu sistem seslerin sabit qeyri sabit bolgusunu inkar edir Atonalliq ucun xarakterik olan cehetler dissonanslarin ustunluyu helli olmayan gerginliyin stabilliyi Gozleme monodraminda oz eksini tapir Bu dovrun esas eseri Ayli Pyerro melodeklomasiya silsileli vokal mecmuedi Bu eserde hem de vokal partiyasinin traktovkasi yeni idi Ilk defe olaraq Sonberq burada danisiq oxuma sprexqesonq novunden istifade edir Atonal yaradiciliq dovrunun yuksek nailiyyeti de mehz ele bu eser olmusdur Dodekafoniya da mehz atonal musiqisinin inkisafi neticesinde yaranmisdir Bu sistemi qurmaq ucun 12 xrammatik sesin hamisindan istifade edilmelidir Bir seriya daxilinde her ses yalniz bir defe istifade edile biler ve tekrara yol verilmir Ve sesler arasinda ucseslilerin istifadesi qadagandir Seriya 4 formada yazilir esas inversiya xerceng xerceng inversiya Bu 4 formanin qurulmasi ucun en ehemiyyetlisi esas formani qurmaqdi Esas qurulur daha sonra inversiya qurulmaga baslanilir Inversiyanin ilk ve son sesi esasin ilk ve son sesi ile eynilik teskil edilmelidir Esasda qurdugumuz sesler say etibarile eks istiqametde yazilir Xerceng esasin sondan basa xerceng inversiya ise inversiyanin eks istiqametde yazilisidir Bu kvadrat ya butunlukle ya da bezileri eser bestelenerken istifade olunur Eser daxilinde 12 sesin hamisi istifade edilmesi sertile bir sesin ossenat tekarina icaze verilir Eser seriyanin istenilen sesinden baslaya biler Lakin sonradan evvelki sesler mutleq sekilde elave olunmalidir Eser bestelerken bu qayda nezere alinir Ve seriyanin esas ve muxtelif formalarda 47 formasi movcuddur Bu sistemde hesablama on planda olduguna gore melodiya arxaya plana kecmisdir A Sonberqin tonal atonal musiqiye kecidindeki keskin ferqler atonal dodekafoniya musiqisine kecidinde bir o qeder de hiss olunmamisdir Bu sistemi o 1922 ci ilde tertib edir Ozu ise bu haqda bele yazmisdir Men alman musiqisinin yaxin 100 ilde hokmranligini temin edecek bir kesf etmisem Bu dovrden baslayaraq Sonberq Avropa musiqi modernizminin liderine cevrilir Yaradiciliginin dodekafoniya dovrunun orkestr ucun vasiyasiyalar simli kvartetler skripka ve orkestr ucun konsert fortepiano ve orkestr ucun konsert kimi eserlerinde ozunun kompozisiya texnikasinin tonal yazi ve klassik formalarla rondo sonata variasiya ve polifonik formalarla uzlasdirmasi musahide olunur 1912 1923 cu iller erzinde Sonberq az eser besteleyir Yaradiciliq pauzasi yeni yazi metodunun islenmesi ile bagli olmusdur Dodekafoniya cercivesinde yazilmis ilk eseri f no ucun Suita idi Burada bestekar yeni vasitelerle XVIII esr enenevi suitasinin forma ve janrlarini faqot menuet ve s yaratmaga cehd edir Orkestr ucun Variyasiyalar xor ucun Satira III ve IV simli kvartetler skripka ucun konsert f no ucun konsert yeni texnika uslubunda yazilmis ehemiyyetli eserlerindendir F no ucun yazdigi Suitada op 25 bestekar qedim suita formasina muraciet edir 7 alet usun yazdigi suita op 29 alman xalq mahnisindan istifade edir Ve bu suitada dodekafoniyadan meharetle ele istifade edir ki diatonik melodiyada bu tesiri hiss elemek mumkundur Bestekarin f no ucun 5 pyesinde nefes aletleri ucun yazdigi kvintetin ikinci hissesinde Vals janrinin elementlerine rast gelinir O demek olar ki dodekafoniya uslubunda yazdigi eserlerde neoklassik enenelere tez tez muraciet etmisdir A Sonberqin 20 30 cu illerde yazdigi dodekafoniya uslubundaki eserlerde artiq umidsizlik ve qarisiqliq sinir ve heyecanli atmosfer hokm surur Bu dovrde yazdigi eserlerde qisqancliq ve qisqancligin aci neticeleri oz eksini tapir Ozunun ucuncu simli kvartetinde op 30 Sonberqin yaradiciligina bir o qeder xas olmayan ozune eminlik enerjili hereket duyulur Ve bu uslubda yazdigi eserlerde musiqi dili keskin deyisir Keskin sicrayislar ekstravaqant seslenme bu usluba xas olan cehetlerdir Ve bu sistem musiqi dili ile beraber musiqi aletlerinin de ifa imkanlarini genislendirdi Bu zamanadek aletlerin uze cixmayan ifa imkanlarini on plana cekdi A Sonberq yaradiciligina ve estetikasina xas olan ziddiyetlilik yeni musiqi ifade vasitelerinden radikal novatorluluqla klassik enenelere cehdin uzlasmasi musiqide facievi dramatik koloritin estetik gucu ile ifadesi bestekarinin dunyagorusunun ikilesmesinden xeber verir X Eysler yazmisdir ki Sonberq musiqi xarakterlerinin ifade vasitelerini genislendirmisdir Bestekar aciq suretde oz musiqisinin megzini sonsuz pessimizm mistika namelumun axtarisi gerceklikden qacmaq haqqinda arzular gelecek qarsisinda qorxu kimi qiymetlendirib Bezen Sonberqi oz dovrunun xeste ovladi kimi de adlandirdilar X Eysler deyirdi Sonberq XX esin dahi bestekaridir Onun tesiri boyuk olmusdur Musiqinin tarixi onsuz qeyri mumkundur Elbette bu burjuaziyanin suqutu ve qurubudur A Sonberq ozunun fikrince atonal musiqide muraciet edi bilmediyi iri formali instrumental eserlere dodekafoniya dovrunde muraciet edir O sonata formasindan nefesli aletler ucun yazdigi kvintetin birinci hissesinde ve ucuncu kvartetin finalinda rondodan meharetle istifade etmisdir Bu da onu subut edir ki A Sonberq klassik enenelere six bagli olmusdur Onu qeyd etmek lazimdir ki Sonberq pedaqoji fealiyyeti dovrunde hemise enenevi solfecio ve harmoniya dersleri kecmisdir Yeni o bu yeni yaratdigi seriyasindan hec zaman ders dememisdir Onun bu texnikasini her insan qebul etmese de qulaga ve ureye xitab elemese de bestekarin bu kesfinin sonraki bestekarlar Anton Vebern Alban Berq ucun de isiq tutdugunu ve musiqi tarixini nece zenginlesdirdiyini danmaq mumkunsuzdur Menbe https az wikipedia org w index php title Dodekafoniya amp oldid 4181393, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.