Dağ iyesi - türk mifologiyasında dağın qoruyucu ruhu. Müxtəlif türk dillərində Tav (Tag, Tak, Dak) iyesi və monqolcada Uğul (Ula) Ezen olaraq bilinər.
Xüsusiyyəti
Hər dağ üçün fərqli bir iye vardır. Dağ ruhu birinin adını deyəndə dönüb baxmamaq lazımdır. Bunu etməyən insanı yox edər və ya canını alır. Bir görüşə görə dağlar canlıdır, ildən-ilə böyüyür, yerlərini dəyişdirər, hətta öz aralarında vuruşa bilərlər. Sarı saçlı bir qız görünüşündə görünməsi mümkündür, musiqini çox sevər. Qaya iyesi olaraq da adlandırılar. Uçurumlu dağlara isə Yar adı verilər.
Kaya (Kayah, Hayah, Heyeh) İyesi: Qayalıq bölgələrin qoruyucu ruhu.
Dağların daha kiçik olanlarının qoruyucu ruhları isə təpə iyeləridir.
Dağların mifoloji təfəkkürdə inikası
Türklərdə müqəddəs dağların dünyanın mərkəzində olduğu qəbul edilir. Yaxın Şərq mifologiyalarının təsiriylə mifoloji təfəkkürə daxil olan Qaf dağı da yenə dünyanın mərkəzi olaraq nəzərdən keçirilmişdir. Qaf dağları böyük ehtimalla Qafqaz dağlarıyla əlaqəlidir. Ancaq, türklərdəki ən müqəddəs dağ Altaydır. Qonşu millətlərin digər bir müqəddəs dağı da Ural dağlarıdır. Xüsusilə macarlar və fin-uqor mənşəli millətlər üçün Ural dağları önə çıxar. Dağların insan formalı və ya insanabənzər xüsusiyyətlərlə düşünülməsi türklərdə hər vaxt bir şəkildə özünü göstərər.
Tayqa iyesi
Tayqa iyesi - Altaylara xas bir bitki örtüyü və ova növü olan tayqanın qoruyucu ruhudur. Dağ iyesi ilə əlaqəli və bənzər bir varlıqdır. Tayqa, şimal yarımkürəyə xas bir bitki örtüsüdür; yayılmış yer, çöldə olan ərazi mənası vardır. Dağ sözü ilə də əlaqəli olduğu da deyilər. Yakut dilində meşəlik ərazi deməkdir.
Dağ xanları
Türk mifologiyasında adı çəkilən və dağlarda yaşayan əfsanəvi xanlar bu şəkildədir. Bunlar eyni zamanda əfsanəvi dağların iyeliridirlər.
Gil xan
Türk və altay mifologiyasında əfsanəvi xaqan. Kil xan olaraq da deyilər. Gildağda yaşayır. Özünə dağın ətrafını çevirən palçıqdan çatıla bilməz. Gil "palçıq" sözü ilə təxminən eyni mənalar daşıyar.
Qur xan
Qurdağda yaşayan bir xaqan olduğu deyilər. Kür xan, Gur xan və ya Gür xan olaraq da tanınır. Oğuz xanın əmisidir. Şumerlerde yer altı tanrısının adı Kür olaraq keçər və onun qoruduğu çayın adı da Qurdur. Yer altı dünyasına da bu ad verilər. Kür/Qur/Gur sözü; güc, qüvvət, dayanıqlılıq, müstəqillik mənalarına gəlir.
Quz xan
Türk və altay mifologiyasında Quzdağda yaşayan əfsanəv xaqan. Küz xan və ya Güz xan olaraq da bilinər. Yaşadığı dağa çatmaq istəyənlər soyuqdan və küləkdən çata bilməzlər. Quz/Guz sözü; soyuq, gizli, qaranlıq deməkdir.
Buz xan
Musdağ (Buzdağ)da yaşayan bir xaqandır. Bus xan, Mus xan, Büs xan və ya Müs xan olaraq da deyilər. Monqollar Mos qan deyərlər. Buzlaqlar səbəbiylə özünə çatıla bilməz.
Or xan
Ordağda yaşayan xaqandır. Soyuqdan və küləkdən ona çatıla bilməz. Ur xan olaraq da deyilər. Oğuz xanın əmisidir. Ordu (Ordo) şəklində hərbi örgütlenmeyi ilk reallaşdıran adam olaraq qəbul edilir. Or sözü güc, qüvvət, ordu, yıxılmazlıq mənalarına gəlir. Ordu (hərbi), orda (xalq) bu kökdən törəmiş sözlərdir. Yerləşmək və mövqe mənaları vardır. Ucalıq ifadə edər.
Daş Xan
Türk və altay mifologiyasında Taş xan olaraq da xatırlanan və Daşdağda yaşayan bir xaqandır. Qayalıq bölgələr özünü qoruyar.
Etimologiya
(Dağ/Tağ/Tav) kökündən törəmişdir. Böyük bir torpaq və / və ya qaya kütləsi. Yayılmaq, genişləmək mənasını ehtiva edər.
Mənbə
Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Oktyabr 02, 2021
dağ, iyesi, türk, mifologiyasında, dağın, qoruyucu, ruhu, müxtəlif, türk, dillərində, iyesi, monqolcada, uğul, ezen, olaraq, bilinər, mündəricat, xüsusiyyəti, dağların, mifoloji, təfəkkürdə, inikası, tayqa, iyesi, dağ, xanları, daş, etimologiya, mənbəxüsusiyyə. Dag iyesi turk mifologiyasinda dagin qoruyucu ruhu Muxtelif turk dillerinde Tav Tag Tak Dak iyesi ve monqolcada Ugul Ula Ezen olaraq biliner Mundericat 1 Xususiyyeti 2 Daglarin mifoloji tefekkurde inikasi 3 Tayqa iyesi 4 Dag xanlari 4 1 Gil xan 4 2 Qur xan 4 3 Quz xan 4 4 Buz xan 4 5 Or xan 4 6 Das Xan 5 Etimologiya 6 MenbeXususiyyeti RedakteHer dag ucun ferqli bir iye vardir Dag ruhu birinin adini deyende donub baxmamaq lazimdir Bunu etmeyen insani yox eder ve ya canini alir Bir goruse gore daglar canlidir ilden ile boyuyur yerlerini deyisdirer hetta oz aralarinda vurusa bilerler Sari sacli bir qiz gorunusunde gorunmesi mumkundur musiqini cox sever Qaya iyesi olaraq da adlandirilar Ucurumlu daglara ise Yar adi veriler Kaya Kayah Hayah Heyeh Iyesi Qayaliq bolgelerin qoruyucu ruhu Yara Yarah Carah Yere Iyesi Ucurumlarin qoruyucu ruhu Daglarin daha kicik olanlarinin qoruyucu ruhlari ise tepe iyeleridir Daglarin mifoloji tefekkurde inikasi RedakteTurklerde muqeddes daglarin dunyanin merkezinde oldugu qebul edilir Yaxin Serq mifologiyalarinin tesiriyle mifoloji tefekkure daxil olan Qaf dagi da yene dunyanin merkezi olaraq nezerden kecirilmisdir Qaf daglari boyuk ehtimalla Qafqaz daglariyla elaqelidir Ancaq turklerdeki en muqeddes dag Altaydir Qonsu milletlerin diger bir muqeddes dagi da Ural daglaridir Xususile macarlar ve fin uqor menseli milletler ucun Ural daglari one cixar Daglarin insan formali ve ya insanabenzer xususiyyetlerle dusunulmesi turklerde her vaxt bir sekilde ozunu gosterer Tayqa iyesi RedakteTayqa iyesi Altaylara xas bir bitki ortuyu ve ova novu olan tayqanin qoruyucu ruhudur Dag iyesi ile elaqeli ve benzer bir varliqdir Tayqa simal yarimkureye xas bir bitki ortusudur yayilmis yer colde olan erazi menasi vardir Dag sozu ile de elaqeli oldugu da deyiler Yakut dilinde meselik erazi demekdir Dag xanlari RedakteTurk mifologiyasinda adi cekilen ve daglarda yasayan efsanevi xanlar bu sekildedir Bunlar eyni zamanda efsanevi daglarin iyeliridirler Gil xan Redakte Turk ve altay mifologiyasinda efsanevi xaqan Kil xan olaraq da deyiler Gildagda yasayir Ozune dagin etrafini ceviren palciqdan catila bilmez Gil palciq sozu ile texminen eyni menalar dasiyar Qur xan Redakte Qurdagda yasayan bir xaqan oldugu deyiler Kur xan Gur xan ve ya Gur xan olaraq da taninir Oguz xanin emisidir Sumerlerde yer alti tanrisinin adi Kur olaraq kecer ve onun qorudugu cayin adi da Qurdur Yer alti dunyasina da bu ad veriler Kur Qur Gur sozu guc quvvet dayaniqliliq musteqillik menalarina gelir Quz xan Redakte Turk ve altay mifologiyasinda Quzdagda yasayan efsanev xaqan Kuz xan ve ya Guz xan olaraq da biliner Yasadigi daga catmaq isteyenler soyuqdan ve kulekden cata bilmezler Quz Guz sozu soyuq gizli qaranliq demekdir Buz xan Redakte Musdag Buzdag da yasayan bir xaqandir Bus xan Mus xan Bus xan ve ya Mus xan olaraq da deyiler Monqollar Mos qan deyerler Buzlaqlar sebebiyle ozune catila bilmez Or xan Redakte Ordagda yasayan xaqandir Soyuqdan ve kulekden ona catila bilmez Ur xan olaraq da deyiler Oguz xanin emisidir Ordu Ordo seklinde herbi orgutlenmeyi ilk reallasdiran adam olaraq qebul edilir Or sozu guc quvvet ordu yixilmazliq menalarina gelir Ordu herbi orda xalq bu kokden toremis sozlerdir Yerlesmek ve movqe menalari vardir Ucaliq ifade eder Das Xan Redakte Turk ve altay mifologiyasinda Tas xan olaraq da xatirlanan ve Dasdagda yasayan bir xaqandir Qayaliq bolgeler ozunu qoruyar Etimologiya Redakte Dag Tag Tav kokunden toremisdir Boyuk bir torpaq ve ve ya qaya kutlesi Yayilmaq genislemek menasini ehtiva eder Menbe RedakteTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Menbe https az wikipedia org w index php title Dag iyesi amp oldid 3739616, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
