Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dario Fo (it. Dario Fo; 24 mart 1926[…], Lecuno, Lombardiya – 13 oktyabr 2016[…]) — İtaliya dramaturqu, rejissor, səhnə sənəti nəzəriyyəçisi, rəssam, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1997), La Sapientsa Roma Universitetinin fəxri doktoru (2006).
| Dario Fo | |
|---|---|
| it. Dario Fo | |
 | |
| Doğum adı | Dario Luigi Angelo Fo |
| Doğum tarixi | 24 mart 1926[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 oktyabr 2016[…](90 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | tənəffüs yolları xəstəliyi[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | teatr rejissoru, teatr aktyoru, ssenarist, bəstəkar, dramaturq, kino aktyoru, illüstrasiyaçı[d], rəssam, şair, səhnə dizayneri, yazıçı, kostyum dizayneri[d], aktyor, vizual incəsənət rəssamı, rejissor |
| Fəaliyyət illəri | 1950–2016 |
| Janr | komediya |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 | |
| dariofo.it | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İtalyan satirik yazıçısı, dramaturq, rejissor aktyor, bəstəkar və səhnə ifaçısı Dario Fo özünün çoxcəhətli istedadı ilə tanınır. O, İtaliyanın Sancano kommunasında, dəmiryol ustası ailəsində doğulmuşdu. Əqidəcə sosialist olan atası həm də həvəskar artist idi. Anası isə həyatının son illərində istedad nümayiş etdirərək Fo ailəsi haqqında gözəl bir kitab yazmışdı. Amma Darionun sənətçi kimi yetişməsində babasının daha böyük rolu olmuşdu. Babası fermer idi. At arabası ilə kəndləri dolaşıb fermasının məhsullarını satırdı. Həm də bu zaman çox alıcı cəlb etmək üçün əsl aktyorluq məharəti göstərirdi. Əksər hallarda nəvəsini də yanına alırdı və yəqin ki, onun üçün necə canlı bir məktəb olduğunu özü də təsəvvürünə gətirmirdi.
Dario Fo Milandakı Brera İncəsənət Akademiyasına qəbul edilsə də, araya müharibə düşmüşdü. Savaş bitdikdən sonra isə Politexnik institutuna daxil olmuşdu. Lakin son imtahanları vermədiyindən diplom ala bilməmişdi.
Politexnik institutundakı təhsil illərində səhnə dizaynı, bədii tərtibat və teatr dekorasiyaları ilə maraqlanmışdı. 1950-ci ildə məşhur prodüser Franko Parenti onu öz teatr şirkətinə qəbul etmişdi. Növbəti mövsümdə Dario "Balacalar" adlandırdığı yumoristik monoloqlar seriyası ilə səhnədə böyük uğur qazanmışdı. Bu monoloqlar əsasında o, İtaliya milli radiosunda şou aparmağa başlamışdı.
1954-cü ildə Dario Fo italyan aktrisası Franka Rame ilə evlənmişdi. Onlar Fo-Rame adı altında artıq yarım əsrdən çox fəaliyyət göstərən teatr şirkəti yaratmışdılar. Uzun illər Dario Fo şirkətin direktoru və bədii rəhbəri, Franka Rame isə inzibatçısı və əsas aktrisası olmuşdu. Teatr müxtəlif vaxtlarda adını dəyişdirsə də, tamaşalar öz kəskinliyini qoruyub saxlamışdır. Fo-Rome teatr qrupu indiyə qədər dünyanın 70-dən çox ölkəsində qastrol səfərlərində olmuş, tamaşalar göstərmişdir.
Dario Fo 40-a yaxın kiçik pyesin müəllifidir. Onun sketçlərində, pyes və monoloqlarında istər İtaliyada, istərsə də beynəlxalq aləmdə cərəyan edən mühüm ictimai-siyasi hadisələrə münasibət bildirilir. Səhnə çıxışlarının sərtliyinə və kəskinliyinə görə indiyə qədər Dario Fo və Franka Rame cütlüyünün başı az ağrılar çəkməmişdir. Fonun mafiyanın qətlə yetirdiyi jurnalist haqqında 1962-ci ildə göstərdiyi şou isə Koza Nostranı əməlli-başlı hiddətləndirmişdi.
Nəticədə mafiya ər-arvad haqqında ölüm hökmü çıxarmışdı. Bundan sonra Fo və Rame daimi polis nəzarəti altında yaşamalı olmuşdular. Con Kennedinin öldürülməsi və Vyetnam müharibəsi haqqındakı sketçlər isə ABŞ prezidenti L.Consonun Dario Foya amerikan vizası verilməsinə qadağa qoyması ilə nəticələnmişdi. 1973-cü ildə polisin cinayətkarlarla işbirliyini ifşa edən şoularına görə Milan karabineriləri Fo və Rameni açıq-aşkar təhdid etməyə başlamışdılar. Həmin ilin mart ayında karabinerilərin təhriki ilə faşist gənclər Franka Rameni oğurlamış, iki ay ərzində gizli sığınacaqda saxlayaraq işgəncə vermiş, zorlamış, təhqir etmişdilər. Bütün bunlara baxmayaraq Franke girovluqdan qurtaran kimi cütlük öz antifaşist çıxışlarını daha da sərtləşdirmişdi.
Yaradıcılığı üçün müəyyən dərəcədə "Satiragit" tipli teatr ənənələrini əsas götürən Dario Fo hər şeydən öncə minlərlə insanın taleyi ilə bağlı hadisələrə vaxtında reaksiya verməsi ilə böyük auditoriya toplayır. Katolik kilsəsinin aborta münasibəti, aparteid siyasəti, mütəşəkkil cinayətkarlıq, korrupsiya və rüşvətxorluq, siyasi təqib və qətllər, Orta Şərq böhranı, Çindəki mədəni inqilab — bu və digər məsələlər onun müxtəlif şou və sketçlərinin mövzusu olmuşdur. Çıxışları zamanı Dario bədahətən mətnə əlavə və dəyişikliklər edir. Onun şouları yerli reallıqlara uyğunlaşdırılaraq indiyə qədər dünyanın onlarla ölkəsində göstərilmişdir.
Dario Fonun Nobel mükafatına namizədliyi ilk dəfə 1975-ci ildə irəli sürülmüşdü. Lakin yalnız aradan 22 il keçəndən sonra İtalyan sənətçisi "orta əsr təlxəklərinin irsinə sahib çıxaraq hakimiyyəti və nüfuzlu şəxsləri tənqid etdiyinə, ədalətsizliyə məruz qalanların haqlarını qoruduğuna görə" ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatına layiq görülmüşdü.
Lakin İsveç Akademiyasının bu qərarı ədəbi dairələrdə ciddi narazılıqlar doğurmuşdu. Şou və məzhəkə ifaçısına "ideal bədii ədəbiyyat" üçün nəzərdə tutulan belə bir mükafat verilməsini ilk növbədə Nobelin adına və vəsiyyətinə sayğısızlıq kimi dəyərləndirənlər də tapılmışdı. Aydın məsələdir ki, Dario Fo hər hansı bir ciddi Nobel mühazirəsi ilə çıxış etməmişdi. Onun banketdəki tostu isə növbəti kiçik şoularından biri kimi dəyərləndirilə bilərdi.
2006-cı ildə Dario Fo namizədliyini Milan şəhərinin meri vəzifəsinə irəli sürsə də, seçkilərdə uğur qazana bilməmişdi. Xanımı Franka Rome isə elə həmin il İtaliya Senatının üzvü seçilmişdir.
"Teleqraf" qəzetinin 2007-ci ildə keçirdiyi sorğunun nəticələrinə görə Dario Fo o dövrdə dünyanın həyatda olan yüz dahi şəxsiyyəti sırasına daxil edilmişdir. Həmin siyahıda o, ingilis fiziki Stefan Havkinqlə birlikdə 17-ci yeri bölüşürdü.
Dario Fo 13 oktyabr 2016-cı ildə İtaliyanın Milan şəhərində vəfat etmişdir.
İstinadlar
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dario Fo it Dario Fo 24 mart 1926 Lecuno Lombardiya 13 oktyabr 2016 Italiya dramaturqu rejissor sehne seneti nezeriyyecisi ressam Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1997 La Sapientsa Roma Universitetinin fexri doktoru 2006 Dario Foit Dario FoDogum adi Dario Luigi Angelo FoDogum tarixi 24 mart 1926 1926 03 24 Dogum yeri Lecuno Vareze eyaleti Lombardiya Italiya kralligiVefat tarixi 13 oktyabr 2016 2016 10 13 90 yasinda Vefat sebebi teneffus yollari xesteliyi d Defn yeri Milan monumental qebiristanligi d Tehsili Brera AkademiyasiFealiyyeti teatr rejissoru teatr aktyoru ssenarist bestekar dramaturq kino aktyoru illustrasiyaci d ressam sair sehne dizayneri yazici kostyum dizayneri d aktyor vizual incesenet ressami rejissorFealiyyet illeri 1950 2016Janr komediyaUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlaridariofo it Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiItalyan satirik yazicisi dramaturq rejissor aktyor bestekar ve sehne ifacisi Dario Fo ozunun coxcehetli istedadi ile taninir O Italiyanin Sancano kommunasinda demiryol ustasi ailesinde dogulmusdu Eqidece sosialist olan atasi hem de heveskar artist idi Anasi ise heyatinin son illerinde istedad numayis etdirerek Fo ailesi haqqinda gozel bir kitab yazmisdi Amma Darionun senetci kimi yetismesinde babasinin daha boyuk rolu olmusdu Babasi fermer idi At arabasi ile kendleri dolasib fermasinin mehsullarini satirdi Hem de bu zaman cox alici celb etmek ucun esl aktyorluq mehareti gosterirdi Ekser hallarda nevesini de yanina alirdi ve yeqin ki onun ucun nece canli bir mekteb oldugunu ozu de tesevvurune getirmirdi Dario Fo Milandaki Brera Incesenet Akademiyasina qebul edilse de araya muharibe dusmusdu Savas bitdikden sonra ise Politexnik institutuna daxil olmusdu Lakin son imtahanlari vermediyinden diplom ala bilmemisdi Politexnik institutundaki tehsil illerinde sehne dizayni bedii tertibat ve teatr dekorasiyalari ile maraqlanmisdi 1950 ci ilde meshur produser Franko Parenti onu oz teatr sirketine qebul etmisdi Novbeti movsumde Dario Balacalar adlandirdigi yumoristik monoloqlar seriyasi ile sehnede boyuk ugur qazanmisdi Bu monoloqlar esasinda o Italiya milli radiosunda sou aparmaga baslamisdi 1954 cu ilde Dario Fo italyan aktrisasi Franka Rame ile evlenmisdi Onlar Fo Rame adi altinda artiq yarim esrden cox fealiyyet gosteren teatr sirketi yaratmisdilar Uzun iller Dario Fo sirketin direktoru ve bedii rehberi Franka Rame ise inzibatcisi ve esas aktrisasi olmusdu Teatr muxtelif vaxtlarda adini deyisdirse de tamasalar oz keskinliyini qoruyub saxlamisdir Fo Rome teatr qrupu indiye qeder dunyanin 70 den cox olkesinde qastrol seferlerinde olmus tamasalar gostermisdir Dario Fo 40 a yaxin kicik pyesin muellifidir Onun sketclerinde pyes ve monoloqlarinda ister Italiyada isterse de beynelxalq alemde cereyan eden muhum ictimai siyasi hadiselere munasibet bildirilir Sehne cixislarinin sertliyine ve keskinliyine gore indiye qeder Dario Fo ve Franka Rame cutluyunun basi az agrilar cekmemisdir Fonun mafiyanin qetle yetirdiyi jurnalist haqqinda 1962 ci ilde gosterdiyi sou ise Koza Nostrani emelli basli hiddetlendirmisdi Neticede mafiya er arvad haqqinda olum hokmu cixarmisdi Bundan sonra Fo ve Rame daimi polis nezareti altinda yasamali olmusdular Con Kennedinin oldurulmesi ve Vyetnam muharibesi haqqindaki sketcler ise ABS prezidenti L Consonun Dario Foya amerikan vizasi verilmesine qadaga qoymasi ile neticelenmisdi 1973 cu ilde polisin cinayetkarlarla isbirliyini ifsa eden soularina gore Milan karabinerileri Fo ve Rameni aciq askar tehdid etmeye baslamisdilar Hemin ilin mart ayinda karabinerilerin tehriki ile fasist gencler Franka Rameni ogurlamis iki ay erzinde gizli siginacaqda saxlayaraq isgence vermis zorlamis tehqir etmisdiler Butun bunlara baxmayaraq Franke girovluqdan qurtaran kimi cutluk oz antifasist cixislarini daha da sertlesdirmisdi Yaradiciligi ucun mueyyen derecede Satiragit tipli teatr enenelerini esas goturen Dario Fo her seyden once minlerle insanin taleyi ile bagli hadiselere vaxtinda reaksiya vermesi ile boyuk auditoriya toplayir Katolik kilsesinin aborta munasibeti aparteid siyaseti mutesekkil cinayetkarliq korrupsiya ve rusvetxorluq siyasi teqib ve qetller Orta Serq bohrani Cindeki medeni inqilab bu ve diger meseleler onun muxtelif sou ve sketclerinin movzusu olmusdur Cixislari zamani Dario bedaheten metne elave ve deyisiklikler edir Onun soulari yerli realliqlara uygunlasdirilaraq indiye qeder dunyanin onlarla olkesinde gosterilmisdir Dario Fonun Nobel mukafatina namizedliyi ilk defe 1975 ci ilde ireli surulmusdu Lakin yalniz aradan 22 il kecenden sonra Italyan senetcisi orta esr telxeklerinin irsine sahib cixaraq hakimiyyeti ve nufuzlu sexsleri tenqid etdiyine edaletsizliye meruz qalanlarin haqlarini qoruduguna gore edebiyyat sahesinde Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Lakin Isvec Akademiyasinin bu qerari edebi dairelerde ciddi naraziliqlar dogurmusdu Sou ve mezheke ifacisina ideal bedii edebiyyat ucun nezerde tutulan bele bir mukafat verilmesini ilk novbede Nobelin adina ve vesiyyetine saygisizliq kimi deyerlendirenler de tapilmisdi Aydin meseledir ki Dario Fo her hansi bir ciddi Nobel muhaziresi ile cixis etmemisdi Onun banketdeki tostu ise novbeti kicik soularindan biri kimi deyerlendirile bilerdi 2006 ci ilde Dario Fo namizedliyini Milan seherinin meri vezifesine ireli surse de seckilerde ugur qazana bilmemisdi Xanimi Franka Rome ise ele hemin il Italiya Senatinin uzvu secilmisdir Teleqraf qezetinin 2007 ci ilde kecirdiyi sorgunun neticelerine gore Dario Fo o dovrde dunyanin heyatda olan yuz dahi sexsiyyeti sirasina daxil edilmisdir Hemin siyahida o ingilis fiziki Stefan Havkinqle birlikde 17 ci yeri bolusurdu Dario Fo 13 oktyabr 2016 ci ilde Italiyanin Milan seherinde vefat etmisdir IstinadlarDario Fo Internet Broadway Database ing 2000 Itau Cultural Dario Fo Enciclopedia Itau Cultural port Sao Paulo Itau Cultural 2001 ISBN 978 85 7979 060 7 E morto Dario Fo it Torino Italiana Editrice 2016 ISSN 1122 1763 https theaterencyclopedie nl wiki index php curid 4271 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax