Vikipediya azad ensiklopediya Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır Lütfən məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına u

Vikipediya azad ensiklopediya Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Deniz ekologiyasi ekologiyanin denizleri oyrenen sahesi Deniz cirklenmesi span Deniz cirklenmesinin muxtelif terifleri var Olduqca ehateli elmi bir deniz cirklenmesi terifi 1970 ci ilde BMT terefinden reallasdirilan etraf cirklenmesi ile elaqedar konfransda verilmisdir Bu terife gore deniz cirklenmesi deniz muhitine ve bioloji qaynaqlara zerer verecek insan saglamligina tehluke yaradacaq su mehsullari istehsalini da ehtiva eden denizden iqtisadi faydalanma imkanlarini mehdudlasdiracaq ve denizin istirahet meqsedi ile istifade edilmesine suyun keyfiyyetini pozaraq manee yaradacaq sekilde insanlar terefinden birbasa ve ya dolayi yollarla madde ve enerji buraxilmasi hadisesidir Basqa bir ehemiyyetli deniz cirklenmesi terifi ise 2872 sayli Etraf Muhit Qanununa esaslanaraq Su Cirklenmesine Nezaret Idaresi terefinden verilen terifdir Deniz cirklenmesi deniz qaynaqlarinin kimyevi fiziki bakteriyoloji radyoaktif ve ekoloji xususiyyetlerinin menfi istiqametde deyismesi formasinda musahide edilen ve birbasa ya da bilavasite olaraq bioloji qaynaqlarda insan saglamliginda baliqciliqda deniz suyunun keyfiyyetinde ve deniz suyunun diger meqsedlerle istifade edilmesinde manee toredici pozulmalar yaradacaq madde ve ya enerji tullantilarinin bosaldilmasidir Denizlerde canli heyatinin kemiyyetce ve novce get gede azalmasi seher senaye ve ekincilik tullantilarindan qaynaqlanan deniz cirkliliyinin artmasi sahil qurulasmalarinin genislenmesi ve heddinden artiq cox ovlanmanin ehemiyyetli neticesidir Muxtelif yollardan meydana gelen deniz cirkliliyi tebii qaynaqlarin davamliligi ve insanlarin geleceyi baximindan boyuk onem dasiyir Senaye deniz neqliyyati seherlesme turizm ve tullantilarin bosaldilmasi ile yanasi bas veren deniz qezalari ile de her kecen gun denizler daha suretle cirklenmeye baslamisdir Denizlerin istifade sahelerinden biri cirklilik emele getiren desarjlar ucun bir alici muhit olaraq istifade edilmesidir Bu cirklenme deniz sahilindeki meskunlasma yerleri ve senayelerden birbasa oturule bildiyi kimi axar sular yagis sulari ve hava cirkliliyi ile de daha uzaq bolgelere dasima yoluyla yarana biler Bununla yanasi neft ve neft mehsullarinin genis bir sekilde cixarilib istifade edilmesi istifade neticesinde edilen desarjlar deniz dasimasi ve qezalar denizlerin cirklenmesinde ehemiyyetli rol oynayir Deniz cirklenmesi insan terefinden birbasa ve ya bilavasite olaraq deniz etrafina buraxilan madde tullantilar daxil ve enerji menasini vermekdedir Denizdeki bioloji heyatin mehsuldarligi ve davamliligi suda oksigen istilik miqdari ve su istiliyine baglidir Bu uc fiziki qismi teyin eden en kritik qisim ise sethin ilk millimetrleridir Bu bolgenin ehemiyyetini bu sekilde aciqlaya bilerik Sudaki oksigenin boyuk hissesi birbasa atmosferden gelir Atmosferdeki oksigen miqdarinin sudaki oksigenden daha cox olmasi sebebi ile yavas yavas atmosferdeki oksigen deniz suyu icinde hell edilir ve axintilar vasitesile denizin muxtelif derinliklerine yayilir Bu atmosfer ile deniz arasindaki oksigen mubadilesi ise deniz sethinde reallasir Sudaki qida zencirinin en alt tebeqesi olan zooplanktonlar ve fitoplanktonlar fotosintez ile qidalanir Fotosintez ucun en lazimli elementlerden biri ise gunes isigidir Denize dusen gunes isiginin onune ne qeder az baryer cixarsa gunes isigi o qeder derine ene biler Yeni deniz sethi ne qeder aydin ve temiz olsa gunes isigi da o qeder derin bolgeye cata biler Deniz suyu istiliyi de ekotarazliq baximindan cox ehemiyyetli bir unsurdur Deniz suyu istiliyini hem gunes isigindan hem de atmosferden alir Atmosferle temas eden deniz sethi atmosferin istiliyini ozune cekir Bu istilik mubadilesinin miqdari ise deniz sethinin ilk millimetrlerindeki temizliye baglidir Denizlerdeki cirklenme en cox deniz sethinde musahide olunur Yuxarida aciqlanan sebeblerle bu bolgede gorulen heddinden artiq cox cirklenme denizlerin soyuma tutumunu zeifletmekde ve belelikle de hava ve gunes ile temas etmeyen denizde ekotarazliq pozulmaqdadir Belece denizlerin gelecekdeki potensiali itirilmekdedir Bunlarin neticesi olaraq heyat qaynaqlari ve baliqciliq kimi deniz fealiyyetleri zerer gormekde insan saglamligi tehluke altina dusmekde istifade edilen deniz suyunun keyfiyyeti pozulmaqda ve deniz canli novleri azalmaqdadir Cirklenmenin menbeleri span Deniz sahilleri boyunca qurulmus meskunlasma merkezleri ve senaye tesisatlariDenizlerde qurulmus platforma ve boru xettleriMeiset tullantilari zibiller aridilmadan axar sulara denizlere tokulen kanalizasiya ve cirkab sulariSenaye tullantilari kimyevi cirklediciler pestisidler zeherli qaz tullantilari tozlar vs Elektrik istehsali meqsediyle qurulan nuve stansiyalariLimanlar ve baliqci siginacaqlariEroziyaQeza Neticesinde meydana gelen cirklenmeler span Denizlerde gemilerle aparilan neqliyyat ve yuk dasinmasi deniz qezalarinin meydana gelmesine sebeb olur Xususen de deniz ve deniz canlilari ucun tehluke yarada bilecek yukleri dasiyan gemilerin qezaya ugramasi genis ve tesirli cirklenmeye yol acir Deniz cirklenmesine sebeb olan en ehemiyyetli maddelerden biri de maye yanacaqdir Denizlere maye yanacaq esasen gemilerdeki qacaqlardan axir Bu qacaqlar az miqdarda olduqlari ucun umumiyyetle ekosistemde cox ciddi bir probleme getirib cixarmir Hele cox yaxsi bilinmeyen bir bakteriya terefinden bu az miqdardaki neft zerersiz hala getirile biler Esl problem deniz qezalari neticesinde boyuk miqdarda denize tokulen yanacaqdan qaynaqlanir Bu qezalarin en meshuru 24 mart 1989 cu ilde Alyaskada Prince William Soundda meydana gelen Exxon Valdez qezasidir Bu qezada 45 milyon litr 250 min vedre xam neft denize tokulmus ve bu neft axintisi 3000 km uzunlugunda bir sahil xettini deniz istiqametinde 800 km mesafeye qeder tesiri altina almisdir Ilk bir nece ayda 90 muxtelif cinse aid 40000 e yaxin deniz qusu minlerle deniz memelisi ve nesli tehlukede olan bir qartal cinsinin yuzlerlesi mehv olmusdur Butun bunlarla yanasi ABS a mexsus baliq fermalarina serbest baliqcilarin ovladiqlari baliq cinslerine bolgenin iqtisadiyyatina ve turistik bolgelerine de ziyan vurmusdur Boyuk miqdarda yanacagin denize tokulmesindeki en boyuk problem sahillerde musahide olunur Sahil sethini orten neft qum ve daslarda yasayan midi kimi deniz canlilarinin oksigen qebulunu mumkunsuzlesdirdiyi ucun toplu olumlere sebeb olur deniz sethini qalin bir tebeqe seklinde orten neft denizle atmosfer arasindaki oksigen mubadilesine manee toretdiyi ucun deniz ekosisteminde problemlere yol acir ve toksin xususiyyetine gore toplu baliq olumlerine getirib cixarir Yuksek miqdarda neft qebul eden baliqlar ozleri olmese bele qida zencirindeki bir ust canli deniz memelileri deniz quslari ve ya insanlar terefinden yeyildikde hemin canlida da zeherlenmeye hetta olume bele sebeb ola bilir Bu normal gundelik deniz cirklenmeleri ile yanasi anormal deniz cirklenmelerine de rast gelirik Meselen Iraqin Kuveyti isgalindan sonra meydana gelen deniz cirklenmesi etraf muhitin cirklenmesi baximindan en qorxuncu hesab olunur Mutexessisler bunu etraf muhit terrorizmi adlandirdilar Xam neftin denize axidilmasi 750 den cox neft quyusunun ve neftayirma zavodlarinin yandirilmasi kimyevi biyoloji silah anbarlarinin bombalanmasi bu deniz ve muhit cirklenmesinin baslica sebebleri arasindadir Bu boyuk facienin tesirleri hele tam olaraq ortaya cixmadigi halda deymis zererlerin ilk tesirleri hisli yagis formasinda Iran torpaqlarinda ve Turkiyenin cenub ve cenub serq bolgelerinde ozunu gostermisdir 12 aprel 1991 ci ilde Italyanin Genuya limanindan tokulen bir milyon barel neft Araliq denizinde meydana gelen en boyuk cirklenme sayilir Bu cirklenmenin tesirinden Araliq denizinde muxtelif baliq novlerinin nesilleri tehluke altindadir Yuxarida sadalanan cirklenme sebebleri su ekosistemi fauna ve floranin icinde yer alan canli ve cansiz sistemler arasindaki kompleks ve hessas tarazliga tesir gosterir Bu tarazliq neticesinde ekosistemin maddeler mubadilesi enerji axini ve populyasiya nezareti temin edilmekdedir Cirklenmeler bu ekoloji tarazliga zerer yetirir Bioloqlar cirklenmeni izleyir bioloji indikatorlar dan istifade edirler Cirkledicilerin canlilar uzerindeki tesirini subletal ve letal seviyyede arasdirmaq lazimdir Menbe span http geopriroda ru ecology 350 morskaya yekologiya html Kateqoriyalar DenizEkologiyaGizli kateqoriya Vikipediya Vikilesdirilecek meqaleler