fbpx
Wikipedia

Brandenburq-Prussiya

Fevral 20, 2022

Brandenburq-Prussiya (alm. Brandenburg-Preußen‎) — 1618-ci ildə Brandenburq markqraflığı ilə Prussiya hersoqluğunun birləşməsi nəticəsində yaranmış alman knyazlığı.

Brandenburq-Prussiya
PaytaxtıKöniqsberq, Berlin
Rəsmi dilləriAlman dili
İdarəetmə formasımütləq monarxiya
Tarixi 
• Yaranması
1618
• Süqutu
1701

Tarixi

Brandenburq hersoqluğunun başında Hohensollernlər sülaləsi (1411-dən) dururdu.Bu nəslin əsası Şvabiyadan gəlir.Bu nəslin əasa 2 qolu var: Nürnberq və Şvabiya. Brandenburqun yüksəlməsinə səbəb otuz illik müharibədən sonra Avropanın şimalının və Baltik dənizinin ticarət üçün əhəmiyyətinin artması olmuşdur. Paytaxtı Berlin şəhəri idi.

Əkinçilik və qoyunçuluq yaxşı inkişaf etmişdir. Böyük kürfürüst adlanan Fridrix Vilhelm (1640-1688) Hollandiyada mükəmməl siyasət dərsi, tarix dərsi, hərb dərslər almışdı O, 30 illik müharibədən sonra ölkənin düşdüyü ağır vəziyyəti nəzərə alaraq, yalnız Brandenburqun qorunub saxlanması istiqamətində siyasət yeridirdi. “Membra unis kapitis” adlanan siyasət yeritdi. Mahiyyət etibarilə ittifaqın üzvü hissəsi mənasını verir. Dövlətin ayrı-ayrı hissələri özlərinin vahid bir siyasi sistemin üzvləri kimi qəbul etməyə başladı. Ayrı-ayrı şəhərlərin və zadəgan mülklərinin imtiyazları azaldılırdı. Sərt idarəetmə sistemi yaradılırdı. idarəçiliyin bütün pillələrində nəzarət və hesabat prinsipi təyin edilirdi. Digər uğurlu addımı isə ölkənin müharibədən sonra dağılmış ərazilərin bərpası məqsədilə edilən tədbirlər idi. O, öz ölkəsinin ərazisini bütün qaçqınlara, sərgərdar dolaşan əsgərlərə, hətta soyğunçulara acıq elan etdi. Dini təqiblərdən qacan Hollandiyadan yəhudiləri və katolikləri, Fransadan hugenotları, Almaniyanın katolik dövlətlərindən lüteranları Brandenburq kürfürstlüyi onlar üçün sığınacaq idi. 29 oktyabr 1685-ci ildə Potsdam edikdi ilə bütün kolonistlərə ticarətdə imtiyazlar və güzəştlər, 10 il müddətində vergilərdən azad edilmələrini və sexlərə pulsuz qəbul edilmələrini bəyan etdi. İstehlak olunan bütün məhsullara aksiz tətbiq edildi. Dövlətin gəliri 40 min talerdən 1,5 mlna qədər artdı. Ordu 37 min nəfər oldu.

1650-1651-ci illərdə Brandenburq ilə Neyburq arasında Yulix müharibəsi baş verdi. 1655-1661-ci illərdə I Fridrix Vilhelm İsveç-Polşa müharibəsində iştirak etdi. İsveç ilə imzaladığı sazişlərə (Labiau müqaviləsi, 20 noyabr 1656-cı il) əsasən, X Karl Prussiya üzərində Hohensollernlərin tam suverenliyini tanıdı. Polşa ilə yaxınlaşdı və 1657-ci ildə onunla Velau müqaviləsini imzaladı. Polşa kralı Hohensollerlərin Prussiya üzərində tam hakimiyyətini tanındı. 1675-ci ildə Fransaya qarşı müharibəyə qoşuldu. Fransanın tərəfində müharibəyə qoşulan İsveç Brandenburqa hücum etdi. Avstriyanın davranışı səbəbindən Brandenburq 1679-cu il iyunun 29-da Fransa ilə imzaladığı Sen-Jermen sülh müqaviləsi ilə ələ keçirdiyi bütün əraziləri məğlub olmuş düşmənə verməli oldu. Sonuncu ərazi uğrunda müharibəsi Sileziya uğrunda idi.

1686-ci ilin iyununda Brandenburq ilə imperator arasında imzalanmış xüsusi sazişə görə Brandenburq Sileziyaya iddiasından imtina etmək əvəzinə Bohemiyada Şvibusu əldə edirdi. Lakin Böyük kürfürstün 1688-ci ildə vəfatından sonra bu sazişin şərti yerinə yetirilmədi.Hakimiyyətə oğlu III Fridrix (1688-1713) gəldi. III Fridrix 1699-cu ildə heç bir səbəb olmadan kəndlilər öz torpaqlarından qovulmalarını qadağan etmişdi. III Fridrix Avstriya ilə ittifaqda XIV Lüdovikə qarşı bütün müharibələrdə iştirak etmişdi. Şvibusun verilməsini tələb edirdi. Ordu 39 min nəfərə çatmışdı. 1687-1697-ci illərdə Auqsburq liqasının müharibəsində, əslində Pfalts iris uğrunda müharibədə III Fridrix Vilhelmin görkəmli sərkərdəlik məharətini ortaya çıxdı. Arvadı Sofiya Şarlottanın və görkəmli filosof Leybnitsin təsiri ilə 1694-cü ildə Hall universiteti, 1696-cı ildə Rəssamlıq Akademiyası, 1700-cü ildə Elmlər Akademiyası açıldı. Berlində geniş abadlıq işləri aparıldı. O da dini təqiblərə məruz qalan katoliklərin və protestantların ölkəyə gəlmələrinə şərait yaradır, kolonistlərin hesabına ölkə ərazisinin məskunlaşdırılmasına çalışırdı.III Fridrix yaranmış əlverişli vəziyyətdən istifadə edərək, Almaniya kralı I Leopolddan ona kral titulu verilməsini xahiş etdi. Ətrafındakıların etirazına baxmayaraq, imperator onun xahişini təmin etdi.

Biblioqrafiya

İngilis dilində

  • Citino, Robert Michael. The German way of war. From the Thirty Years' War to the Third Reich. Modern war studies. University Press of Kansas. 2005. ISBN 0-7006-1410-9.
  • Clark, Christopher. Iron Kingdom: The Rise and Downfall of Prussia, 1600-1947 (2008)
  • Frost, Robert I. After the Deluge. Poland-Lithuania and the Second Northern War, 1655-1660. Cambridge Studies in Early Modern History. Cambridge University Press. 2004. ISBN 0-521-54402-5.
  • Gieysztor, Aleksander, Stefan Kieniewicz, Emanuel Rostworowski, Janusz Tazbir, and Henryk Wereszycki. History of Poland. PWN. Warsaw, 1979. ISBN 83-01-00392-8
  • Leathes, Stanley Mordaunt; Ward, Adolphus William; Prothero, George Walter, eds.The Cambridge Modern History. 1. CUP Archive. 1964.
  • Gagliardo, John G. Germany under the Old Regime, 1600–1790 (1991) online edition
  • Holborn, Hajo. A History of Modern Germany. Vol 2: 1648–1840 (1962)
  • Hughes, Michael. Early Modern Germany, 1477–1806 (1992)
  • Ogilvie, Sheilagh. Germany: A New Social and Economic History, Vol. 1: 1450–1630 (1995) 416pp; Germany: A New Social and Economic History, Vol. 2: 1630–1800 (1996), 448pp
  • Shennan, Margaret. The Rise of Brandenburg-Prussia. Routledge. 1995. ISBN 0-415-12938-9.
  • Sturdy, David J. Fractured Europe, 1600-1721. Wiley-Blackwell. 2002. səh. 59. ISBN 0-631-20513-6.

Alman dilində

  • Beier, Brigitte. Die Chronik der Deutschen (German). wissenmedia. 2007. ISBN 3-577-14374-6.
  • Buchholz, Werner, ed.Pommern (German). Siedler. 1999. ISBN 3-88680-780-0.
  • Carreras, Sandra; Maihold, Günther. Preußen und Lateinamerika. Im Spannungsfeld von Kommerz, Macht und Kultur. Europa-Übersee (German). 12. LIT. 2004. ISBN 3-8258-6306-9.
  • Duchhardt, Heinz. Friedrich Wilhelm, der Große Kurfürst (1640-1688) // In Kroll, Frank-Lothar (ed.). Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II (German). Beck. 2006. 95–112. ISBN 3-406-54129-1.
  • Gabel, Helmut. Altes Reich und europäische Friedensordnung. Aspekte der Friedenssicherung zwischen 1648 und dem Beginn des Holländischen Krieges // In Lademacher, Horst; Groenveld, Simon (eds.). Krieg und Kultur. Die Rezeption von Krieg und Frieden in der Niederländischen Republik und im Deutschen Reich 1568-1648 (German). Waxmann. 1998. 463–480. ISBN 3-89325-575-3.
  • Gotthard, Axel. Zwischen Luthertum und Calvinismus (1598-1640) // In Kroll, Frank-Lothar (ed.). Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II (German). Beck. 2006. 74–94. ISBN 3-406-54129-1.
  • Hammer, Ulrike. Kurfürstin Luise Henriette. Eine Oranierin als Mittlerin zwischen den Niederlanden und Brandenburg-Preußen. Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas (German). 4. Waxmann. 2001. ISBN 3-8309-1105-X.
  • van der Heyden, Ulrich. Rote Adler an Afrikas Küste. Die brandenburgisch-preussische Kolonie Grossfriedrichsburg in Westafrika (German) (2). Selignow. 2001. ISBN 3-933889-04-9.
  • Jähnig, Bernhart. Die politischen und rechtlichen Außenbeziehungen des Herzogtums Preußen (1525-1660) // In Willoweit, Dietmar; Lemberg, Hans (eds.). Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. Historische Beziehungen und politische Herrschaftslegitimation. Völker, Staaten und Kulturen in Ostmitteleuropa (German). 2. Munich: Oldenbourg Wissenschaftsverlag. 2006. 51–72. ISBN 3-486-57839-1.
  • Klueting, Harm. Reformatio vitae Johann Jakob Fabricius (1618/20-1673). Ein Beitrag zu Konfessionalisierung und Sozialdisziplinierung im Luthertum des 17. Jahrhunderts. Historia profana et ecclesiastica (German). 9. LIT. 2003. ISBN 3-8258-7051-0.
  • Kotulla, Michael. Einführung in die deutsche Verfassungsgeschichte. Vom alten Reich bis Weimar (1495 bis 1933) (German). Springer. 2008. 261ff. ISBN 3-540-48705-0.
  • Materna, Ingo; Adamy, Kurt. Brandenburgische Geschichte (German). Akademie Verlag. 1995. 317ff. ISBN 3-05-002508-5.
  • Neugebauer, Wolfgang. Friedrich III./I. (1688-1713) // In Kroll, Frank-Lothar (ed.). Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II (German). Beck. 2006. 113–133. ISBN 3-406-54129-1.
  • von Neugebauer, Wolfgang, ed.Das 17. und 18. Jahrhundert und Große Themen der Geschichte Preußens. Handbuch der Preußischen Geschichte (German). 1. de Gruyter. 2009. ISBN 978-3-11-014091-0.
  • Neuhaus, Helmut. Das Reich in der frühen Neuzeit. Enzyklopädie deutscher Geschichte (German). 42 (2). Oldenbourg. 2003. ISBN 3-486-56729-2.
  • Nicklas, Thomas. Macht oder Recht: frühneuzeitliche Politik im Obersächsischen Reichskreis (German). Franz Steiner Verlag. 2002. 214ff. ISBN 3-515-07939-4.
  • Olesen, Jens E. Christian IV og dansk Pommernpolitik // In Asmus, Ivo; Droste, Jens E.; Olesen (eds.). Gemeinsame Bekannte: Schweden und Deutschland in der Frühen Neuzeit (Danish). LIT Verlag. 2003. 383–396. ISBN 3-8258-7150-9.
  • Schmidt, Georg. Der Dreissigjährige Krieg (German) (7). C.H.Beck. 2006. ISBN 3-406-49034-4.
  • Weber, Matthias. Preussen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte. Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa (German). 21. Oldenbourg. 2003. ISBN 3-486-56718-7.

İstinadlar

   Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni təkmilləşdirərək və ya özəlləşdirilmiş qaralama şablonlarından birini qoyaraq Vikipediyaya töhfə verə bilərsiniz.

Fevral 20, 2022
brandenburq, prussiya, brandenburg, preußen, 1618, ildə, brandenburq, markqraflığı, ilə, prussiya, hersoqluğunun, birləşməsi, nəticəsində, yaranmış, alman, knyazlığı, paytaxtıköniqsberq, berlinrəsmi, dillərialman, diliidarəetmə, formasımütləq, monarxiyatarixi,. Brandenburq Prussiya alm Brandenburg Preussen 1618 ci ilde Brandenburq markqrafligi ile Prussiya hersoqlugunun birlesmesi neticesinde yaranmis alman knyazligi Brandenburq PrussiyaPaytaxtiKoniqsberq BerlinResmi dilleriAlman diliIdareetme formasimutleq monarxiyaTarixi Yaranmasi1618 Suqutu1701 Mundericat 1 Tarixi 2 Biblioqrafiya 2 1 Ingilis dilinde 2 2 Alman dilinde 3 IstinadlarTarixi RedakteBrandenburq hersoqlugunun basinda Hohensollernler sulalesi 1411 den dururdu Bu neslin esasi Svabiyadan gelir Bu neslin easa 2 qolu var Nurnberq ve Svabiya Brandenburqun yukselmesine sebeb otuz illik muharibeden sonra Avropanin simalinin ve Baltik denizinin ticaret ucun ehemiyyetinin artmasi olmusdur Paytaxti Berlin seheri idi Ekincilik ve qoyunculuq yaxsi inkisaf etmisdir Boyuk kurfurust adlanan Fridrix Vilhelm 1640 1688 Hollandiyada mukemmel siyaset dersi tarix dersi herb dersler almisdi O 30 illik muharibeden sonra olkenin dusduyu agir veziyyeti nezere alaraq yalniz Brandenburqun qorunub saxlanmasi istiqametinde siyaset yeridirdi Membra unis kapitis adlanan siyaset yeritdi Mahiyyet etibarile ittifaqin uzvu hissesi menasini verir Dovletin ayri ayri hisseleri ozlerinin vahid bir siyasi sistemin uzvleri kimi qebul etmeye basladi Ayri ayri seherlerin ve zadegan mulklerinin imtiyazlari azaldilirdi Sert idareetme sistemi yaradilirdi idareciliyin butun pillelerinde nezaret ve hesabat prinsipi teyin edilirdi Diger ugurlu addimi ise olkenin muharibeden sonra dagilmis erazilerin berpasi meqsedile edilen tedbirler idi O oz olkesinin erazisini butun qacqinlara sergerdar dolasan esgerlere hetta soygunculara aciq elan etdi Dini teqiblerden qacan Hollandiyadan yehudileri ve katolikleri Fransadan hugenotlari Almaniyanin katolik dovletlerinden luteranlari Brandenburq kurfurstluyi onlar ucun siginacaq idi 29 oktyabr 1685 ci ilde Potsdam edikdi ile butun kolonistlere ticaretde imtiyazlar ve guzestler 10 il muddetinde vergilerden azad edilmelerini ve sexlere pulsuz qebul edilmelerini beyan etdi Istehlak olunan butun mehsullara aksiz tetbiq edildi Dovletin geliri 40 min talerden 1 5 mlna qeder artdi Ordu 37 min nefer oldu 1650 1651 ci illerde Brandenburq ile Neyburq arasinda Yulix muharibesi bas verdi 1655 1661 ci illerde I Fridrix Vilhelm Isvec Polsa muharibesinde istirak etdi Isvec ile imzaladigi sazislere Labiau muqavilesi 20 noyabr 1656 ci il esasen X Karl Prussiya uzerinde Hohensollernlerin tam suverenliyini tanidi Polsa ile yaxinlasdi ve 1657 ci ilde onunla Velau muqavilesini imzaladi Polsa krali Hohensollerlerin Prussiya uzerinde tam hakimiyyetini tanindi 1675 ci ilde Fransaya qarsi muharibeye qosuldu Fransanin terefinde muharibeye qosulan Isvec Brandenburqa hucum etdi Avstriyanin davranisi sebebinden Brandenburq 1679 cu il iyunun 29 da Fransa ile imzaladigi Sen Jermen sulh muqavilesi ile ele kecirdiyi butun erazileri meglub olmus dusmene vermeli oldu Sonuncu erazi ugrunda muharibesi Sileziya ugrunda idi 1686 ci ilin iyununda Brandenburq ile imperator arasinda imzalanmis xususi sazise gore Brandenburq Sileziyaya iddiasindan imtina etmek evezine Bohemiyada Svibusu elde edirdi Lakin Boyuk kurfurstun 1688 ci ilde vefatindan sonra bu sazisin serti yerine yetirilmedi Hakimiyyete oglu III Fridrix 1688 1713 geldi III Fridrix 1699 cu ilde hec bir sebeb olmadan kendliler oz torpaqlarindan qovulmalarini qadagan etmisdi III Fridrix Avstriya ile ittifaqda XIV Ludovike qarsi butun muharibelerde istirak etmisdi Svibusun verilmesini teleb edirdi Ordu 39 min nefere catmisdi 1687 1697 ci illerde Auqsburq liqasinin muharibesinde eslinde Pfalts iris ugrunda muharibede III Fridrix Vilhelmin gorkemli serkerdelik meharetini ortaya cixdi Arvadi Sofiya Sarlottanin ve gorkemli filosof Leybnitsin tesiri ile 1694 cu ilde Hall universiteti 1696 ci ilde Ressamliq Akademiyasi 1700 cu ilde Elmler Akademiyasi acildi Berlinde genis abadliq isleri aparildi O da dini teqiblere meruz qalan katoliklerin ve protestantlarin olkeye gelmelerine serait yaradir kolonistlerin hesabina olke erazisinin meskunlasdirilmasina calisirdi III Fridrix yaranmis elverisli veziyyetden istifade ederek Almaniya krali I Leopolddan ona kral titulu verilmesini xahis etdi Etrafindakilarin etirazina baxmayaraq imperator onun xahisini temin etdi Biblioqrafiya RedakteIngilis dilinde Redakte Citino Robert Michael The German way of war From the Thirty Years War to the Third Reich Modern war studies University Press of Kansas 2005 ISBN 0 7006 1410 9 Clark Christopher Iron Kingdom The Rise and Downfall of Prussia 1600 1947 2008 Frost Robert I After the Deluge Poland Lithuania and the Second Northern War 1655 1660 Cambridge Studies in Early Modern History Cambridge University Press 2004 ISBN 0 521 54402 5 Gieysztor Aleksander Stefan Kieniewicz Emanuel Rostworowski Janusz Tazbir and Henryk Wereszycki History of Poland PWN Warsaw 1979 ISBN 83 01 00392 8 Leathes Stanley Mordaunt Ward Adolphus William Prothero George Walter eds The Cambridge Modern History 1 CUP Archive 1964 Gagliardo John G Germany under the Old Regime 1600 1790 1991 online edition Holborn Hajo A History of Modern Germany Vol 2 1648 1840 1962 Hughes Michael Early Modern Germany 1477 1806 1992 Ogilvie Sheilagh Germany A New Social and Economic History Vol 1 1450 1630 1995 416pp Germany A New Social and Economic History Vol 2 1630 1800 1996 448pp Shennan Margaret The Rise of Brandenburg Prussia Routledge 1995 ISBN 0 415 12938 9 Sturdy David J Fractured Europe 1600 1721 Wiley Blackwell 2002 seh 59 ISBN 0 631 20513 6 Alman dilinde Redakte Beier Brigitte Die Chronik der Deutschen German wissenmedia 2007 ISBN 3 577 14374 6 Buchholz Werner ed Pommern German Siedler 1999 ISBN 3 88680 780 0 Carreras Sandra Maihold Gunther Preussen und Lateinamerika Im Spannungsfeld von Kommerz Macht und Kultur Europa Ubersee German 12 LIT 2004 ISBN 3 8258 6306 9 Duchhardt Heinz Friedrich Wilhelm der Grosse Kurfurst 1640 1688 In Kroll Frank Lothar ed Preussens Herrscher Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II German Beck 2006 95 112 ISBN 3 406 54129 1 Gabel Helmut Altes Reich und europaische Friedensordnung Aspekte der Friedenssicherung zwischen 1648 und dem Beginn des Hollandischen Krieges In Lademacher Horst Groenveld Simon eds Krieg und Kultur Die Rezeption von Krieg und Frieden in der Niederlandischen Republik und im Deutschen Reich 1568 1648 German Waxmann 1998 463 480 ISBN 3 89325 575 3 Gotthard Axel Zwischen Luthertum und Calvinismus 1598 1640 In Kroll Frank Lothar ed Preussens Herrscher Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II German Beck 2006 74 94 ISBN 3 406 54129 1 Hammer Ulrike Kurfurstin Luise Henriette Eine Oranierin als Mittlerin zwischen den Niederlanden und Brandenburg Preussen Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas German 4 Waxmann 2001 ISBN 3 8309 1105 X van der Heyden Ulrich Rote Adler an Afrikas Kuste Die brandenburgisch preussische Kolonie Grossfriedrichsburg in Westafrika German 2 Selignow 2001 ISBN 3 933889 04 9 Jahnig Bernhart Die politischen und rechtlichen Aussenbeziehungen des Herzogtums Preussen 1525 1660 In Willoweit Dietmar Lemberg Hans eds Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa Historische Beziehungen und politische Herrschaftslegitimation Volker Staaten und Kulturen in Ostmitteleuropa German 2 Munich Oldenbourg Wissenschaftsverlag 2006 51 72 ISBN 3 486 57839 1 Klueting Harm Reformatio vitae Johann Jakob Fabricius 1618 20 1673 Ein Beitrag zu Konfessionalisierung und Sozialdisziplinierung im Luthertum des 17 Jahrhunderts Historia profana et ecclesiastica German 9 LIT 2003 ISBN 3 8258 7051 0 Kotulla Michael Einfuhrung in die deutsche Verfassungsgeschichte Vom alten Reich bis Weimar 1495 bis 1933 German Springer 2008 261ff ISBN 3 540 48705 0 Materna Ingo Adamy Kurt Brandenburgische Geschichte German Akademie Verlag 1995 317ff ISBN 3 05 002508 5 Neugebauer Wolfgang Friedrich III I 1688 1713 In Kroll Frank Lothar ed Preussens Herrscher Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II German Beck 2006 113 133 ISBN 3 406 54129 1 von Neugebauer Wolfgang ed Das 17 und 18 Jahrhundert und Grosse Themen der Geschichte Preussens Handbuch der Preussischen Geschichte German 1 de Gruyter 2009 ISBN 978 3 11 014091 0 Neuhaus Helmut Das Reich in der fruhen Neuzeit Enzyklopadie deutscher Geschichte German 42 2 Oldenbourg 2003 ISBN 3 486 56729 2 Nicklas Thomas Macht oder Recht fruhneuzeitliche Politik im Obersachsischen Reichskreis German Franz Steiner Verlag 2002 214ff ISBN 3 515 07939 4 Olesen Jens E Christian IV og dansk Pommernpolitik In Asmus Ivo Droste Jens E Olesen eds Gemeinsame Bekannte Schweden und Deutschland in der Fruhen Neuzeit Danish LIT Verlag 2003 383 396 ISBN 3 8258 7150 9 Schmidt Georg Der Dreissigjahrige Krieg German 7 C H Beck 2006 ISBN 3 406 49034 4 Weber Matthias Preussen in Ostmitteleuropa Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte Schriften des Bundesinstituts fur Kultur und Geschichte der Deutschen im ostlichen Europa German 21 Oldenbourg 2003 ISBN 3 486 56718 7 Istinadlar Redakte Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni tekmillesdirerek ve ya ozellesdirilmis qaralama sablonlarindan birini qoyaraq Vikipediyaya tohfe vere bilersiniz Menbe https az wikipedia org w index php title Brandenburq Prussiya amp oldid 6232814, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.