Berlin metropoliteni (alm.U-Bahn Berlin) — Almaniyanın paytaxtı Berlinin ictimai nəqliyyat sisteminin əsas hissələrindən biridir.
Berlin metrosunun simvolu.
Metropoliten 1902-ci ildə istifadəyə verilib və hazırda 173 stansiyadan ibarətdir. Ümumi uzunluğu 146 km olan Berlin metropoliteni on xətdən ibarətdir və Berlin Nəqliyyat Şirkəti (Berliner Verkehrsbetriebe) tərəfindən istismar olunur.
Metronun istismarı üçün 750 volt gərginlikli sabit cərəyan istifadə olunur.
2016-cı ilin məlumatına əsasən 500 milyondan çox insan metrodan istifadə edib. Həmin ildə metro qatarları 21,6 milyon km məsafə qət ediblər. Berlin metrosu almandilli ölkələr içərisində ən böyük metropoliten hesab olunur.
Tarixi
Berlində ilk yeraltı dəmiryolu xətti 1895-ci ildə AEG şirkətinin iki fabriki arasında çəkilib. 1902-ci ildə isə Berlində ilk yeraltı dəmiryolu xətti sərnişinlərin istifadəsinə verildi. Əsasən yerüstü dəmir yolu xətti kimi çəkilmiş metro xətti o vaxtlar ayrıca şəhər, indi isə Berlinin bir rayonu olan Şarlottenburqa kimi çatır. Bundan əlavə, xəttin az bir hissəsi əvvəllər ayrıca şəhər, indi isə Berlinin bir rayonu olan Şöneberqdən də keçirdi. Yalnız dörd stansiya - Potsdamer Platz, Wittenbergplatz, Zoologischer Garten və Knie stansiyaları yeraltı xətt kimi çəkilmişdi.
Almaniyada ilk kommunal metro 1910-cu ildə Şöneberq şəhərində açılıb. Bundan sonra Hamburq (1912), Münhen (1971) və Nürnberq (1972) şəhərlərində metro istifadəyə verildi.
Metro xətlərinin genişləndirilməsi üç inkişaf mərhələsinə bölünür:
1913-cü ilə kimi olan mərhələ. Bu mərhələ Almaniya İmperiyası dövrünü əhatə edir və Berlin, Şöneberq, Şarlottenburq, Vilmersdorf və Dalendə kiçik profilli şəbəkə qurulur. Qatarların eni tramvay xəttinə uyğunlaşdırılır və 2,3 metr təşkil edir.
1930-cu ilə kimi olan mərhələ Veymar Respublikası dövrünü əhatə edir. Bu dövrdə böyük profilli şəbəkə tikilir və qatarların eni 2,65 metr təşkil edir.
1953-cü ildən sonrakı dövr. İkinci dünya müharibəsindən sonrakı dövr.
19-cu əsrin sonlarında Berlin və onun ətraf hissələrinin nəqliyyat problemlərinin həllinə başlanıldı. Çoxlu təkliflərdən sonra 15 fevral 1902-ci ildə Stralauer Thor və Zoologischer Garten stansiyaları arasında ilk xətt istifadəyə verildi, Potsdamer Platz stansiyasına da bu xətdəm ayrıca bir xətt çəkildi (Stralauer Thor stansiyası İkinci dünya müharibəsi dövründə Antihitler koalisiyasının aviazərbələri nəticəsində tamamilə dağıdılıb və yenidən bərpa olunmayıb). Xətt əsasən yerüstü çəkilmişdi.
Birinci dünya müharibəsi və ətraf ərazilərin Böyük Berlinə birləşdirilməsindən sonra Veddinq və Tempelhof rayonları arasında metro xəttinin layihəsi hazırlandı. Həmçinin AEG şirkəti Gezundbrunnen stansiyasından Akeksandrplarz stansiyasından keçməklə Layneştrasse stansiyasınadək uzanan və Berlinin Noykölln rayonunda yerləşən özünün metro xəttinin tikintisinə başladı. Bu yeni xətlərin tikintisi dünya iqtisadi böhranı və Almaniyadakı hiperinflyasiya səbəbilə olduqca ləng gedirdi. 1930-cu illərdə Aleksandrplatz və Fridrixsfelde arasındakı metro xətti də bunlara əlavə olundu.
İkinci dünya müharibəsi zamanı metro xəttinin böyük hissəsi zərər gördü və ya dağıdıldı. 1945-ci ilin mayın ikisində Berlin döyüşü zamanı Berlin dəmir yolunun Landver kanalı altında yerləşən Şimal-Cənub-Tuneli SS qüvvələri tərəfindən partladıldı. Bunun nəticəsində metro tunelinin böyük bir hissəsini su basdı. Buna baxmayaraq, müharibənin metroya vurduğu ziyan tezliklə aradan qaldırıldı və metro yenidən sərnişinlərin istifadəsinə verildi.
Berlin metrosu tarixində növbəti böhran 1961-ci ildə şəhəri iki hissəyə bölən Berlin divarlarının tikilməsi ilə başladı. Metronun U2 xətti buna müvafiq olaraq qərb və şərq hissələrinə bölündü. Şimal-Cənub xətlərində hərəkət edən qatarlar şərq hissədəki "kabus stansiyaları" adlanan istifadəyə verilməmiş stansiyalarda dayanmadan hərəkət edirdi. Fridrixştrasse stansiyası isə istisna idi. Bu stansiya Qərbi Berlinlə Şərqi Berlin arasında sərhəd-keçid məntəqəsi, eləcə də dəmir yolu və tramvay xəttinə keçid stansiyası idi.
Xüsusilə Berlin divarlarının inşasından sonra Almaniya Demokratik Respublikasının Alman Dəmir Yolları (Deutsche Reichsbahn) şirkətinə məxsus elektrik qatarları qərbi berlinlilər tərəfindən boykot edildi və metronun sərnişindaşımadakı əhəmiyyəti bir qədər də artdı.
Soyuq müharibə dövründə Qərbi Berlinin metro şəbəkəsi daha da genişləndi. Metronun U9 xətti ilə şəhərin şərq hissəsinə daxil olmayan Şimal-Cənub xətti yaradıldı; U7 xəttində şəhərin cənub-şərq hissəsində yerləşən Rudov və qərbdə yerləşən Şpandau arasında xətt çəkildi. U6 və U8 xətləri də genişləndirildi. Şərqi Berlində isə yalnız E xətti (indiki U5) şəhər kənarına doğru uzadıldı və 1973-cü ildə Tierpark stansiyası istifadəyə verildi.
İstinadlar
Berliner Unterwelten: AEG-Versuchstunnel 2014-01-12 at the Wayback Machine.
Xarici keçidlər
VikianbardaBerlin metropoliteni ilə əlaqəli mediafayllar var.
Berlin Metro Map on Google Maps with Geolocation
Berlin metropoliteninin rəsmi saytı (ing.)
VSWB - Disused Rails and Lanes in Berlin
Photo tour of U-Bahn stations including map of architectural styles
pics of Berlin Metro
Track map of the Berlin U-Bahn
Berlin U-Bahn Map
Photographing the Berlin U-Bahn
Almaniya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 04, 2021
berlin, metropoliteni, bahn, berlin, almaniyanın, paytaxtı, berlinin, ictimai, nəqliyyat, sisteminin, əsas, hissələrindən, biridir, berlin, metrosunun, simvolu, metropoliten, 1902, ildə, istifadəyə, verilib, hazırda, stansiyadan, ibarətdir, ümumi, uzunluğu, ol. Berlin metropoliteni alm U Bahn Berlin Almaniyanin paytaxti Berlinin ictimai neqliyyat sisteminin esas hisselerinden biridir Berlin metrosunun simvolu Metropoliten 1902 ci ilde istifadeye verilib ve hazirda 173 stansiyadan ibaretdir Umumi uzunlugu 146 km olan Berlin metropoliteni on xetden ibaretdir ve Berlin Neqliyyat Sirketi Berliner Verkehrsbetriebe terefinden istismar olunur Metronun istismari ucun 750 volt gerginlikli sabit cereyan istifade olunur 2016 ci ilin melumatina esasen 500 milyondan cox insan metrodan istifade edib Hemin ilde metro qatarlari 21 6 milyon km mesafe qet edibler Berlin metrosu almandilli olkeler icerisinde en boyuk metropoliten hesab olunur Tarixi RedakteBerlinde ilk yeralti demiryolu xetti 1895 ci ilde AEG sirketinin iki fabriki arasinda cekilib 1 1902 ci ilde ise Berlinde ilk yeralti demiryolu xetti sernisinlerin istifadesine verildi Esasen yerustu demir yolu xetti kimi cekilmis metro xetti o vaxtlar ayrica seher indi ise Berlinin bir rayonu olan Sarlottenburqa kimi catir Bundan elave xettin az bir hissesi evveller ayrica seher indi ise Berlinin bir rayonu olan Soneberqden de kecirdi Yalniz dord stansiya Potsdamer Platz Wittenbergplatz Zoologischer Garten ve Knie stansiyalari yeralti xett kimi cekilmisdi Almaniyada ilk kommunal metro 1910 cu ilde Soneberq seherinde acilib Bundan sonra Hamburq 1912 Munhen 1971 ve Nurnberq 1972 seherlerinde metro istifadeye verildi Metro xetlerinin genislendirilmesi uc inkisaf merhelesine bolunur 1913 cu ile kimi olan merhele Bu merhele Almaniya Imperiyasi dovrunu ehate edir ve Berlin Soneberq Sarlottenburq Vilmersdorf ve Dalende kicik profilli sebeke qurulur Qatarlarin eni tramvay xettine uygunlasdirilir ve 2 3 metr teskil edir 1930 cu ile kimi olan merhele Veymar Respublikasi dovrunu ehate edir Bu dovrde boyuk profilli sebeke tikilir ve qatarlarin eni 2 65 metr teskil edir 1953 cu ilden sonraki dovr Ikinci dunya muharibesinden sonraki dovr 19 cu esrin sonlarinda Berlin ve onun etraf hisselerinin neqliyyat problemlerinin helline baslanildi Coxlu tekliflerden sonra 15 fevral 1902 ci ilde Stralauer Thor ve Zoologischer Garten stansiyalari arasinda ilk xett istifadeye verildi Potsdamer Platz stansiyasina da bu xetdem ayrica bir xett cekildi Stralauer Thor stansiyasi Ikinci dunya muharibesi dovrunde Antihitler koalisiyasinin aviazerbeleri neticesinde tamamile dagidilib ve yeniden berpa olunmayib Xett esasen yerustu cekilmisdi Birinci dunya muharibesi ve etraf erazilerin Boyuk Berline birlesdirilmesinden sonra Veddinq ve Tempelhof rayonlari arasinda metro xettinin layihesi hazirlandi Hemcinin AEG sirketi Gezundbrunnen stansiyasindan Akeksandrplarz stansiyasindan kecmekle Laynestrasse stansiyasinadek uzanan ve Berlinin Noykolln rayonunda yerlesen ozunun metro xettinin tikintisine basladi Bu yeni xetlerin tikintisi dunya iqtisadi bohrani ve Almaniyadaki hiperinflyasiya sebebile olduqca leng gedirdi 1930 cu illerde Aleksandrplatz ve Fridrixsfelde arasindaki metro xetti de bunlara elave olundu Ikinci dunya muharibesi zamani metro xettinin boyuk hissesi zerer gordu ve ya dagidildi 1945 ci ilin mayin ikisinde Berlin doyusu zamani Berlin demir yolunun Landver kanali altinda yerlesen Simal Cenub Tuneli SS quvveleri terefinden partladildi Bunun neticesinde metro tunelinin boyuk bir hissesini su basdi Buna baxmayaraq muharibenin metroya vurdugu ziyan tezlikle aradan qaldirildi ve metro yeniden sernisinlerin istifadesine verildi Berlin metrosu tarixinde novbeti bohran 1961 ci ilde seheri iki hisseye bolen Berlin divarlarinin tikilmesi ile basladi Metronun U2 xetti buna muvafiq olaraq qerb ve serq hisselerine bolundu Simal Cenub xetlerinde hereket eden qatarlar serq hissedeki kabus stansiyalari adlanan istifadeye verilmemis stansiyalarda dayanmadan hereket edirdi Fridrixstrasse stansiyasi ise istisna idi Bu stansiya Qerbi Berlinle Serqi Berlin arasinda serhed kecid menteqesi elece de demir yolu ve tramvay xettine kecid stansiyasi idi Xususile Berlin divarlarinin insasindan sonra Almaniya Demokratik Respublikasinin Alman Demir Yollari Deutsche Reichsbahn sirketine mexsus elektrik qatarlari qerbi berlinliler terefinden boykot edildi ve metronun sernisindasimadaki ehemiyyeti bir qeder de artdi Soyuq muharibe dovrunde Qerbi Berlinin metro sebekesi daha da genislendi Metronun U9 xetti ile seherin serq hissesine daxil olmayan Simal Cenub xetti yaradildi U7 xettinde seherin cenub serq hissesinde yerlesen Rudov ve qerbde yerlesen Spandau arasinda xett cekildi U6 ve U8 xetleri de genislendirildi Serqi Berlinde ise yalniz E xetti indiki U5 seher kenarina dogru uzadildi ve 1973 cu ilde Tierpark stansiyasi istifadeye verildi Istinadlar Redakte Berliner Unterwelten AEG Versuchstunnel Arxivlesdirilib 2014 01 12 at the Wayback Machine Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Berlin metropoliteni ile elaqeli mediafayllar var Berlin Metro Map on Google Maps with Geolocation Berlin metropoliteninin resmi sayti ing VSWB Disused Rails and Lanes in Berlin Photo tour of U Bahn stations including map of architectural styles pics of Berlin Metro Track map of the Berlin U Bahn Berlin U Bahn Map Photographing the Berlin U Bahn Almaniya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Berlin metropoliteni amp oldid 5950768, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
