Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqaləni lazımdır. |
Baybican bəg — dastanda işlənən antroponimlərdən biri. III boyda işlədilən "Baybican" Dəli Qarçar və Banıçiçəyin atasıdır.
| Baybican bəg |
|---|
"HA-da "Baybecan", Er-də "Pay Piçen", D və V-də "Baybican" variantındadır. Ş. Xətai dövründə yaşamış "Becan", "Abbas və Gülgəz" dastanındakı "Becan" müasir Azərbaycan antroponimləri sistemindəki "Becan", Azərbaycan toponimləri sistemindəki "Bico//Bicoy (Ağsu), "Biçənək" (Şahbuz) adları "Kitabi-Dədə Qorqud"dakı "Baybican" antroponimi ilə səsləşir. Bu sistemə Cənubi Azərbaycan ərazisindəki "Baybecan" və Borçalıdakı "Bejanoğuzaran" toponimlərini də əlavə etmək olar.
Qədim türk dilində hökmdar, rəhbər, knyaz və s. mənalarda olan, müasir ədəbi dilimizdə isə rəsmi və qeyri-rəsmi müraciət forması kimi işlədilməyə başlayan bəy (bəg) titulu "Baybican bəg" antroponimık vahidində həm titul, həm də mürəkkəb quruluşlu adın I komponenti kimi iştirak etmişdir. S. Əlizadə göstərir ki, "Baybican" Bay Bıçan (Biçən) şəklində təsəvvür edilməlidir. Bu isə, yəni "Baybican" adındakı Bıçan//Biçən "peçeneq" etnonimini xatırladır. "Peçeneq" Heredotda pavsik (pavçik), Strabonda pasian (paçian), Ptolemeydə bastarna (baçtarna) şəklindədir. Həmin etnonimə "Kartlis Tsxovreba"da V əsrədək təsadüf edilən türk etnonimləri sırasında "paçLanikLni", toponimləri sırasında isə "paçLanikLeti" şəklində rast gəlinir.
Ə. Dəmirçizadə bir sıra türk tayfalarının IX əsrdəki vəziyyətlərini izah edərkən "becənək" tayfasının da adını çəkir: "…xəzərlərin Xəzər dənizinin şimalında Volqaboyunda və şimal-qərbində məğlub edilmələri nəticəsində, Orta Asiyanın Şimal hissəsindən bir çox türkdilli tayfalar, xüsusən, "quman", "becənek", "suvar", "qıpçaq" və s. köçüb gələrək, əvvəllər Volqaboyundan ta Dərbənd səddinə qədər uzanan torpaqlarda, sonralar isə bunlardan bəziləri daha aşağılarda, yəni Aranda, Azərbaycanda məskən salmışlar".
İstinadlar
- S. Əlizadə. "Nüsxə fərqləri və şərhlər" "Kitabi-Dədə Qorqyd", Bаkı, 1988, s.235
- А. Paşa. Azərbaycan şəxs adları. Bаkı, 1990, s.25
- H. Məmmədli. Dədəm Qorqyd gəzən yerdi by yerlər. Bаkı, 1999, s.277
- S. Əlizadə. "Kitabi-Dədə Qorqyd" antroponimiyasının etimoloji əsasları. Azərbaycan onomastiкası problemləri, I, Bаkı, 1986, s.29
- 3Г. Гейбуллаев. "К этногенезу азербайджанцев", Баку, "Элм", 1991, с259
- Əliyeva. "Кartlis Tsxovreba"da (Gürcüstan salnaməsi) bəzi türk mənşəli adlar haqqında. Azərbaycan onomastiка problemləri, III, Bаkı, 1990, s.126
- Ə. Dəmirçizadə. Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi. Bаkı, 1979, s.51
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Baybican beg dastanda islenen antroponimlerden biri III boyda isledilen Baybican Deli Qarcar ve Baniciceyin atasidir Baybican beg HA da Baybecan Er de Pay Picen D ve V de Baybican variantindadir S Xetai dovrunde yasamis Becan Abbas ve Gulgez dastanindaki Becan muasir Azerbaycan antroponimleri sistemindeki Becan Azerbaycan toponimleri sistemindeki Bico Bicoy Agsu Bicenek Sahbuz adlari Kitabi Dede Qorqud daki Baybican antroponimi ile seslesir Bu sisteme Cenubi Azerbaycan erazisindeki Baybecan ve Borcalidaki Bejanoguzaran toponimlerini de elave etmek olar Qedim turk dilinde hokmdar rehber knyaz ve s menalarda olan muasir edebi dilimizde ise resmi ve qeyri resmi muraciet formasi kimi isledilmeye baslayan bey beg titulu Baybican beg antroponimik vahidinde hem titul hem de murekkeb quruluslu adin I komponenti kimi istirak etmisdir S Elizade gosterir ki Baybican Bay Bican Bicen seklinde tesevvur edilmelidir Bu ise yeni Baybican adindaki Bican Bicen peceneq etnonimini xatirladir Peceneq Heredotda pavsik pavcik Strabonda pasian pacian Ptolemeyde bastarna bactarna seklindedir Hemin etnonime Kartlis Tsxovreba da V esredek tesaduf edilen turk etnonimleri sirasinda pacLanikLni toponimleri sirasinda ise pacLanikLeti seklinde rast gelinir E Demircizade bir sira turk tayfalarinin IX esrdeki veziyyetlerini izah ederken becenek tayfasinin da adini cekir xezerlerin Xezer denizinin simalinda Volqaboyunda ve simal qerbinde meglub edilmeleri neticesinde Orta Asiyanin Simal hissesinden bir cox turkdilli tayfalar xususen quman becenek suvar qipcaq ve s kocub gelerek evveller Volqaboyundan ta Derbend seddine qeder uzanan torpaqlarda sonralar ise bunlardan bezileri daha asagilarda yeni Aranda Azerbaycanda mesken salmislar IstinadlarS Elizade Nusxe ferqleri ve serhler Kitabi Dede Qorqyd Baki 1988 s 235 A Pasa Azerbaycan sexs adlari Baki 1990 s 25 H Memmedli Dedem Qorqyd gezen yerdi by yerler Baki 1999 s 277 S Elizade Kitabi Dede Qorqyd antroponimiyasinin etimoloji esaslari Azerbaycan onomastikasi problemleri I Baki 1986 s 29 3G Gejbullaev K etnogenezu azerbajdzhancev Baku Elm 1991 s259 Eliyeva Kartlis Tsxovreba da Gurcustan salnamesi bezi turk menseli adlar haqqinda Azerbaycan onomastika problemleri III Baki 1990 s 126 E Demircizade Azerbaycan edebi dilinin tarixi Baki 1979 s 51Hemcinin baxKitabi Dede Qorqud