
Azərbaycan mədəniyyətində seksuallıq və erotika — insan seksuallığının və erotikanın Azərbaycan mühitində, cəmiyyətində, mədəniyyətində, adət-ənənələrində, təhsilində və digər sahələrdə təzahür formalarını əhatə edir.
Cəmiyyət
| ]Abxazlar, azərbaycanlılar, gürcülər və ermənilər daxil olmaqla bir çox Qafqaz etnik qruplarında 14–15 yaşlı qızların evdən təkbaşına çıxmasına əvvəllər icazə verilmirdi. Qafqazın bir çox icmalarında evləndikdən sonra qızların bakirəliyinin evləndiyi bəy tərəfindən zifaf gecəsində pozulması adəti qorunur.
Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstanda aparılan empirik tədqiqatlar göstərir ki, respondentlərin 50 faizi qadınların evlənmədən əvvəl cinsi təcrübəyə sahib olmasını qəbuledilməz hesab edir, kişilər üçün isə yalnız 7 faizi bunu qəbuledilməz hesab edir.
Adət-ənənə
| ]Gürcüstanın Marneuli rayonunun gərdək gecəsi ilə bağlı xüsusi adəti vardır: "Toy gecəsi kəsilmiş qoçun başın aparıb gərdək yatağının altına qoyurlar ki, oğlan güclü, işində uğurlu olsun". Digər adət isə bəy və gəlinin başının üstündə xoruz kəsilməsidir. Qoçla bağlı adət oğlan uşaqlarını əzizləyərkən "qoçu", "erkək" metaforalarından istifadə etməklə uyğunluq təşkil edir. Bu iki adət bir-birinin rəmiz baxımdan əvəzedicisidir. Yaradılış aktının edildiyi sakral məkanda kişi seksual enerjisinin rəmzləri arzuların yerinə yetməsinə, bəyin cinsi qabiliyyətinin artırılmasına xidmət edir.
Azərbaycan mərasimlərində fallik (cinsi orqana bənzər) semantika mövzudan bəlli olur. Qız seçmək üçün ox atılması, toyda kəllə qənd istifadə edilməsi, övladı olmayan qadının özünü dağa sürtməsi bunun nümunəsidir.
Mifologiya
| ]Nağıllarda ilancildli qəhrəman gözəl qıza aşiq olur və daha sonra ilanın gözəl bir oğlan olması aydınlaşır. İlanın fallik (cinsi orqana bənzər) simvol olması bəlli məsələdir. Beləliklə, rəmzin arxasında gizlənmiş mifoloji poetika bədii poetika altında yenə özünü göstərir. Qıza vurulan ilan haqqında xeyli sayda rəvayətlər də vardır. Bur rəvayətlərə görə, ilan qızın yatdığı yerdə dayanır və ya onun dalınca düşür. Bu zaman fikirləşilir ki, ilan qıza aşıq olub. İlanın fallik semantikası nəzərə alınarsa, aydın olur ki, ilan kişi simvoludur və oğlan semantikası daşıyır.
Ədəbiyyat
| ]Şifahi ədəbiyyat
| ]
"Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında cinsi yetişkənlik dövrünə çatmış qızlar (Banuçiçək və Selcan xatun) ərə getmək istəyir və onları evdə saxlamaq istəyən ailə üzvlərinin qoyduğu sərhədlərdən çıxmağa çalışırlar. Buna görə də onlar yad oğlanlarla gizli münasibət qurur, əlaqə saxlayırlar. Qızlar qəhrəmanları mübarizəyə səslənir və mübarizənin nəticəsi olaraq onlarla ailə qururlar.
Azərbaycanda yığılmış "Qıllıca" və ya "Tüklücə" nağıllarında baş qəhrəman olan qız öz cinsiyyətini gizlətmək üçün qoyun dərisindən papaq geyinir. Daha sonra papağı çıxartdıqda şahzadə ilə evlənir. Azərbaycan adətinə görə də, müxtəlif nahiyyələrindəki tüklərin götürülməsi evlənəndən bir gün əvvəl və ya evlənəndən sonra edilir. Bu nağıl və adət arasında əlaqə vardır. Hər ikisində tükdən qurtulma cinsi yetişkənliyə çatma və evlənməklə əlaqəlidir.
Yazılı ədəbiyyat
| ]![]() | ![]() | |||||||||
Şamaxı çariçasının təsvir edildiyi rəsmlər | ||||||||||
Aleksandr Puşkinin yazdığı "Qızıl xoruz" nağılında Çar Dadon Şamaxı çariçası ilə eşq yaşayır. Dadon çariçanı ondan istəyən sehirbaz-xədimin istəyini rədd edir. Bundan sonra çariça yoxa çıxır. Burada Şamaxı çariçasını Dadonun qoca vaxtında ayılmış seksuallığını simvolizə edirdi, çar üçün təhlükəsizlik, müdriklik, sərvət, gücdən üstün idi. Çariça seksual cəhətdən cəlbedici idi və Çar Dadonu cinsi baxımdan təmin etməyə hazır idi. Puşkin üçün bu nağılda seksual istəyi simvolizə edən qadını şərqli olaraq təqdim etmək vacib idi.
Afaq Məsudun əsərləri qadınların həyatına təsir edən sosial məsələlərə toxunmaqla yanaşı, qadınların seksuallığının yazılı şəkildə təsvirini, eləcə də onların mövcudiyyətinin psixoloji çərçivəsini təqdim edir.
Tofiq Abdin ədəbiyyat səhnələrində bədiiliyin olmasının tərəfdarıdır. O, bu məsələdə İsmayıl Şıxlı "Ayrılan yollar" romanını misal gətirmişdir: "İmran Firəngizi qucaqlayıb çəmənliyə yıxdı, qız dillənmədi…" Abdinin fikrincə, burada İsmayıl Şıxlı geniş məlumat verməkdənsə, bədiiliyi seçmişdir və onun fikrincə bu belə daha gözəldir.
Payıza qədər. Seks haqqında söhbət
| ]Yazışı Allahverdi Eminovun "Payıza qədər. Seks haqqında söhbət" əsəri 1990-cı ildə işıq üzü görmüş və səs-küyə səbəb olmuşdur. Bu əsər Azərbaycan dilində erotik mövzuda yazılan ilk nümunə hesab edilir. Cəlil Cavanşir bu dövrü "Min bir gecə" nağıllarının əldən-ələ gəzdiyi, "Dekameron"un tapılmadığı, sevgi romanlarında sentimental-kədərli sevgi səhnələrinin göz yaşartdığı bir dövr olaraq təsvir edir, Azərbaycanda erotik mövzuda bir aclığın bu dövrdə olduğunu qeyd edir. Beləliklə, Eminovun "Payıza qədər. Seks haqqında söhbət" əsəri böyük bir boşluğu doldurmuşdur. Əsərdə qadın-kişi əlaqələri, intim hekayələr verilmiş, müəllifin qadın-kişi haqqında əlaqələri elmi-publisist janrda yazılmışdır. Allahverdi Eminov əsərində seksual həyatın elmi cəhətləri ilə yox, daha çox intim mühitin doğurduğu emosional əhval-ruhiyyə ilə maraqlanmışdır.
Allahverdi Eminov əsərinin o dövrdə satışını belə qiymətləndirmişdir:
| ...Kitab “Maarif” nəşriyyatında 80 min tirajla çap olunsa da, tezliklə pirat yolla bir o qədər də satışa çıxarıldı. Pirat nəşrə nəzarət etmək mümkün deyildi, çünki kitaba tələbat güclü idi. Kitab haqqında yazılan məqalələrin beş-altısına cavab verdim. Amma sonradan dostlar başa saldı ki, tənqidlərə cavab vermək vaxt və enerji itkisidir. Kitab haqqında söz-söhbətlər Mərkəzi Komitəyə gedib çıxsa da, mənə ciddi təzyiq olmadı. Hətta Mərkəzi Komitənin özündə də “Payıza qədər. Seks haqqında söhbət” oxunurdu... |
Musiqi və rəqs
| ]Azərbaycanda ənənəvi muğam və aşıq sənəti ifaçısı olan qadınlar əsasən bağlı geyinir, rəqs etmir və özlərini istək subyekti və ya obyekti kimi təqdim etmirlər. Azərbaycanda bir müddət qadın xanəndələr qaval çalmırdılar. Bu musiqi aləti "rəqs və seksuallıqla vacib əlaqə"yə malik idi və qaval çalarkən qadının bədənin hərəkətləri izləyəndə erotik təsəvvürün yaranmasına səbəb olurdu. 1950-ci illərdən sonra qadınlar da qaval işlətməyə başlamış, ancaq kişilərdən fərqli olaraq sinələrini hərəkət etdirmirdilər.
Qadınların oxumaqla yanaşı rəqs etdiyi, kliplərdə tez-tez təqdim olunan populyar musiqi istisnadır. Kliplər cəmiyyətdə, ictimai yerlərdə qarşılıqlı əlaqələrinə çox diqqət yetirən kişilərin və qadınların həm istək subyekti, həm də obyekti kimi seksuallığını açıq şəkildə ifadə edə biləcəyi azsaylı sahələrdən biridir.
Azərbaycan xalqının folklor mədəniyyətinin qorunub saxlanılan nümunələrindən olan, təkbaşına və zərif erotik xoreoqrafiya ilə ifa edilən rəqslər, bütün bayram şənliklərinin ayrılmaz hissəsi olan ehtiraslı kütləvi rəqslər — müasir dövrdə Azərbaycan peşəkar ansamblların repertuarında öz yerini tutmuş və müasir səhnə formasını almışdır.
Həmçinin bax
| ]İstinadlar
| ]- Love and the representation of erotic themes in ancient Iran, 1967. səh. 152
- Love and the representation of erotic themes in ancient Iran, 1967. səh. 183
- Zurikashvili, F. (2009). Virginity: Caucasus. In S. Joseph (ed.), Encyclopedia of Women & Islamic Cultures Online. Brill.
- Qarayev, 2016. səh. 161
- Qarayev, 2016. səh. 69
- Qarayev, 2016. səh. 90-91
- Qarayev, 2016. səh. 58-59
- Lalo, 2011. səh. 131-132
- Lalo, 2011. səh. 133
- Vatanabadi, S. (2009). Arts: Fiction and Fiction Writers: Caucasus. In S. Joseph (ed.), Encyclopedia of Women & Islamic Cultures Online. Brill.
- Cəlil Cavanşir. "Azərbaycanın ilk seks kitabı - ARAŞDIRMA" (az.). kulis.az. 29 noyabr 2016. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2025.
- Senarslan, A. O. (2009). Representations: Music: Caucasus. In S. Joseph (ed.), Encyclopedia of Women & Islamic Cultures Online.
- Naroditskaya, 2000. səh. 246
- Mikeladze. səh. 4
Ədəbiyyat
| ]- IGNCA, 1967. Love and the representation of erotic themes in ancient Iran, IGNCA: Indira Gandhi National Centre for the Arts. Paris. Retrieved from https://coilink.org/20.500.12592/7c313z on 07 Dec 2025. COI: 20.500.12592/7c313z.
- Lalo, A. (2011). "3. Silence is Golden, Speech is Silver: Corporeality, Sensuality, and "Pornography" in Russian Literature of the Silver Age". In Libertinage in Russian Culture and Literature. Leiden, The Netherlands: Brill.
- Naroditskaya, Inna. "Azerbaijanian Female Musicians: Women’s Voices Defying and Defining the Culture." Ethnomusicology, vol. 44, no. 2, 2000, pp. 234–56. JSTOR, https://doi.org/10.2307/852531. Accessed 7 Dec. 2025.
- Galina Mikeladze. "Azerbaycan kültürünün önemli bir parçası-bale" (PDF) (türk). irs.az. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2025.
- Səfa Pənah oğlu Qarayev. Mifoloji xaos: strukturu və poetikası. Bakı: "Elm və təhsil", 2016, – 212 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Mir Mohsun Neqqas imzali miniatur Fahise temin eden qadin is ustunde olan kisiye deyir Tanri sene guc versin Fahiseye ise o bele deyir Otur asagi ve sakit ol Isde olan insanin danismaga vaxti olmaz Metn turk Azerbaycan ve fars dillerinde yazilmisdir 1868 ci ile aid miniatur Sexsi kolleksiya Tehran Azerbaycan medeniyyetinde seksualliq ve erotika insan seksualliginin ve erotikanin Azerbaycan muhitinde cemiyyetinde medeniyyetinde adet enenelerinde tehsilinde ve diger sahelerde tezahur formalarini ehate edir Cemiyyet span Abxazlar azerbaycanlilar gurculer ve ermeniler daxil olmaqla bir cox Qafqaz etnik qruplarinda 14 15 yasli qizlarin evden tekbasina cixmasina evveller icaze verilmirdi Qafqazin bir cox icmalarinda evlendikden sonra qizlarin bakireliyinin evlendiyi bey terefinden zifaf gecesinde pozulmasi adeti qorunur Azerbaycan Ermenistan ve Gurcustanda aparilan empirik tedqiqatlar gosterir ki respondentlerin 50 faizi qadinlarin evlenmeden evvel cinsi tecrubeye sahib olmasini qebuledilmez hesab edir kisiler ucun ise yalniz 7 faizi bunu qebuledilmez hesab edir Adet enene span Gurcustanin Marneuli rayonunun gerdek gecesi ile bagli xususi adeti vardir Toy gecesi kesilmis qocun basin aparib gerdek yataginin altina qoyurlar ki oglan guclu isinde ugurlu olsun Diger adet ise bey ve gelinin basinin ustunde xoruz kesilmesidir Qocla bagli adet oglan usaqlarini ezizleyerken qocu erkek metaforalarindan istifade etmekle uygunluq teskil edir Bu iki adet bir birinin remiz baximdan evezedicisidir Yaradilis aktinin edildiyi sakral mekanda kisi seksual enerjisinin remzleri arzularin yerine yetmesine beyin cinsi qabiliyyetinin artirilmasina xidmet edir Azerbaycan merasimlerinde fallik cinsi orqana benzer semantika movzudan belli olur Qiz secmek ucun ox atilmasi toyda kelle qend istifade edilmesi ovladi olmayan qadinin ozunu daga surtmesi bunun numunesidir Mifologiya span Nagillarda ilancildli qehreman gozel qiza asiq olur ve daha sonra ilanin gozel bir oglan olmasi aydinlasir Ilanin fallik cinsi orqana benzer simvol olmasi belli meseledir Belelikle remzin arxasinda gizlenmis mifoloji poetika bedii poetika altinda yene ozunu gosterir Qiza vurulan ilan haqqinda xeyli sayda revayetler de vardir Bur revayetlere gore ilan qizin yatdigi yerde dayanir ve ya onun dalinca dusur Bu zaman fikirlesilir ki ilan qiza asiq olub Ilanin fallik semantikasi nezere alinarsa aydin olur ki ilan kisi simvoludur ve oglan semantikasi dasiyir Edebiyyat span Sifahi edebiyyat span Kitabi Dede Qorqud dastanina cekilmis illustrasiya Mikayil Abdullayev Kitabi Dede Qorqud dastaninda cinsi yetiskenlik dovrune catmis qizlar Banucicek ve Selcan xatun ere getmek isteyir ve onlari evde saxlamaq isteyen aile uzvlerinin qoydugu serhedlerden cixmaga calisirlar Buna gore de onlar yad oglanlarla gizli munasibet qurur elaqe saxlayirlar Qizlar qehremanlari mubarizeye seslenir ve mubarizenin neticesi olaraq onlarla aile qururlar Azerbaycanda yigilmis Qillica ve ya Tukluce nagillarinda bas qehreman olan qiz oz cinsiyyetini gizletmek ucun qoyun derisinden papaq geyinir Daha sonra papagi cixartdiqda sahzade ile evlenir Azerbaycan adetine gore de muxtelif nahiyyelerindeki tuklerin goturulmesi evlenenden bir gun evvel ve ya evlenenden sonra edilir Bu nagil ve adet arasinda elaqe vardir Her ikisinde tukden qurtulma cinsi yetiskenliye catma ve evlenmekle elaqelidir Yazili edebiyyat span Samaxi caricasinin tesvir edildiyi resmler Aleksandr Puskinin yazdigi Qizil xoruz nagilinda Car Dadon Samaxi caricasi ile esq yasayir Dadon caricani ondan isteyen sehirbaz xedimin isteyini redd edir Bundan sonra carica yoxa cixir Burada Samaxi caricasini Dadonun qoca vaxtinda ayilmis seksualligini simvolize edirdi car ucun tehlukesizlik mudriklik servet gucden ustun idi Carica seksual cehetden celbedici idi ve Car Dadonu cinsi baximdan temin etmeye hazir idi Puskin ucun bu nagilda seksual isteyi simvolize eden qadini serqli olaraq teqdim etmek vacib idi Afaq Mesudun eserleri qadinlarin heyatina tesir eden sosial meselelere toxunmaqla yanasi qadinlarin seksualliginin yazili sekilde tesvirini elece de onlarin movcudiyyetinin psixoloji cercivesini teqdim edir Tofiq Abdin edebiyyat sehnelerinde bediiliyin olmasinin terefdaridir O bu meselede Ismayil Sixli Ayrilan yollar romanini misal getirmisdir Imran Firengizi qucaqlayib cemenliye yixdi qiz dillenmedi Abdinin fikrince burada Ismayil Sixli genis melumat vermekdense bediiliyi secmisdir ve onun fikrince bu bele daha gozeldir Payiza qeder Seks haqqinda sohbet span Yazisi Allahverdi Eminovun Payiza qeder Seks haqqinda sohbet eseri 1990 ci ilde isiq uzu gormus ve ses kuye sebeb olmusdur Bu eser Azerbaycan dilinde erotik movzuda yazilan ilk numune hesab edilir Celil Cavansir bu dovru Min bir gece nagillarinin elden ele gezdiyi Dekameron un tapilmadigi sevgi romanlarinda sentimental kederli sevgi sehnelerinin goz yasartdigi bir dovr olaraq tesvir edir Azerbaycanda erotik movzuda bir acligin bu dovrde oldugunu qeyd edir Belelikle Eminovun Payiza qeder Seks haqqinda sohbet eseri boyuk bir boslugu doldurmusdur Eserde qadin kisi elaqeleri intim hekayeler verilmis muellifin qadin kisi haqqinda elaqeleri elmi publisist janrda yazilmisdir Allahverdi Eminov eserinde seksual heyatin elmi cehetleri ile yox daha cox intim muhitin dogurdugu emosional ehval ruhiyye ile maraqlanmisdir Allahverdi Eminov eserinin o dovrde satisini bele qiymetlendirmisdir Kitab Maarif nesriyyatinda 80 min tirajla cap olunsa da tezlikle pirat yolla bir o qeder de satisa cixarildi Pirat nesre nezaret etmek mumkun deyildi cunki kitaba telebat guclu idi Kitab haqqinda yazilan meqalelerin bes altisina cavab verdim Amma sonradan dostlar basa saldi ki tenqidlere cavab vermek vaxt ve enerji itkisidir Kitab haqqinda soz sohbetler Merkezi Komiteye gedib cixsa da mene ciddi tezyiq olmadi Hetta Merkezi Komitenin ozunde de Payiza qeder Seks haqqinda sohbet oxunurdu Musiqi ve reqs span Azerbaycanda enenevi mugam ve asiq seneti ifacisi olan qadinlar esasen bagli geyinir reqs etmir ve ozlerini istek subyekti ve ya obyekti kimi teqdim etmirler Azerbaycanda bir muddet qadin xanendeler qaval calmirdilar Bu musiqi aleti reqs ve seksualliqla vacib elaqe ye malik idi ve qaval calarken qadinin bedenin hereketleri izleyende erotik tesevvurun yaranmasina sebeb olurdu 1950 ci illerden sonra qadinlar da qaval isletmeye baslamis ancaq kisilerden ferqli olaraq sinelerini hereket etdirmirdiler Qadinlarin oxumaqla yanasi reqs etdiyi kliplerde tez tez teqdim olunan populyar musiqi istisnadir Klipler cemiyyetde ictimai yerlerde qarsiliqli elaqelerine cox diqqet yetiren kisilerin ve qadinlarin hem istek subyekti hem de obyekti kimi seksualligini aciq sekilde ifade ede bileceyi azsayli sahelerden biridir Azerbaycan xalqinin folklor medeniyyetinin qorunub saxlanilan numunelerinden olan tekbasina ve zerif erotik xoreoqrafiya ile ifa edilen reqsler butun bayram senliklerinin ayrilmaz hissesi olan ehtirasli kutlevi reqsler muasir dovrde Azerbaycan pesekar ansambllarin repertuarinda oz yerini tutmus ve muasir sehne formasini almisdir Hemcinin bax span Azerbaycanda homoseksualligin tarixi Azerbaycanda LGBTIstinadlar span Love and the representation of erotic themes in ancient Iran 1967 seh 152 Love and the representation of erotic themes in ancient Iran 1967 seh 183 Zurikashvili F 2009 Virginity Caucasus In S Joseph ed Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures Online Brill Qarayev 2016 seh 161 Qarayev 2016 seh 69 Qarayev 2016 seh 90 91 Qarayev 2016 seh 58 59 Lalo 2011 seh 131 132 Lalo 2011 seh 133 Vatanabadi S 2009 Arts Fiction and Fiction Writers Caucasus In S Joseph ed Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures Online Brill Celil Cavansir Azerbaycanin ilk seks kitabi ARASDIRMA az kulis az 29 noyabr 2016 Istifade tarixi 14 noyabr 2025 Senarslan A O 2009 Representations Music Caucasus In S Joseph ed Encyclopedia of Women amp Islamic Cultures Online Naroditskaya 2000 seh 246 Mikeladze seh 4 Edebiyyat span IGNCA 1967 Love and the representation of erotic themes in ancient Iran IGNCA Indira Gandhi National Centre for the Arts Paris Retrieved from https coilink org 20 500 12592 7c313z on 07 Dec 2025 COI 20 500 12592 7c313z Lalo A 2011 3 Silence is Golden Speech is Silver Corporeality Sensuality and Pornography in Russian Literature of the Silver Age In Libertinage in Russian Culture and Literature Leiden The Netherlands Brill Naroditskaya Inna Azerbaijanian Female Musicians Women s Voices Defying and Defining the Culture Ethnomusicology vol 44 no 2 2000 pp 234 56 JSTOR https doi org 10 2307 852531 Accessed 7 Dec 2025 Galina Mikeladze Azerbaycan kulturunun onemli bir parcasi bale PDF turk irs az Istifade tarixi 14 noyabr 2025 Sefa Penah oglu Qarayev Mifoloji xaos strukturu ve poetikasi Baki Elm ve tehsil 2016 212 seh Kateqoriyalar Azerbaycanda seksualliq

