fbpx
Wikipedia

Arşaq mahalı

Avqust 07, 2021

Arşaq mahalı — Muğanın qədim bölgələrindən biri. Bu mahal bəzi ədəbiyyatda Ərşə adlanırdı. Vilgiclə qonşu olan bu mahal cənubdan Nüvədi kəndi, Aşağı Qarasu çayı, Kəngərli kəndi, qərbdən Savalan dağı, şərqdən Əlisu gədiyi, cənub-şərqdən Gədik və şimaldan Əlican kəndi ilə həmsərhəddir. Sahəsi dağlıq, torpağı isə gilli və daşlıdır. Arşaq-Qarasu çayının qolu, Güdül çayının aşağı axınında (Babək əl-Xürrəminin şəhəri Bəzzin yaxınlığında dağ [və kənd)

Adının anlamı

"Arşaq" sözünün etimologiyasına gəlincə bir çox tədqiqatçılar onun Çində Tanrı dağın ətəyində yaşamış türk Ağhun tayfalarından bir qolunun adı olduğunu qeyd edirlər və həmin tədqiqatçılara görə, "Arşaq" sözü – şak, sak tayfalarının yaşadığı ərazi mənasını bildirir. Şəki şəhərinin adı da bu tayfa ilə bağlıdır.

Tədqiqatçı alimlər, xüsusilə tanınmış türkoloq Mirəli Seyidov Arsağın və Arşaqın türk xalqlarına mənsub olmasını bildirmişdir.

Türk xalqlarının fəxri sayılan Arşağın tarixi şəxsiyyət, həm də dövlət başçısı, sərkərdə olması barədə çox az məlumat gəlib dövrümüzə çatmışdır. Roma tarixçisi Pompey Troq Makedoniyalı İskəndərin ölümündən sonrakı hadisələri şərh edərkən Arşaq barədə də bəzi mülahizələr söyləmişdir. O, 44 kitabdan ibarət olan "Filippin tarixi" əsərində yazmışdır: "O zaman naməlum mənşəli, lakin böyük şöhrətə malik Arşaq yaşamışdır".

Arşaq Makedoniyalı İskəndərin ölümündən sonra, yəni eradan əvvəl 323-cü ildən sonra siyasət aləminə çıxmış və tarixi mənbələrin verdiyi məlumata görə, böyük imperiya yaratmışdır. Bu gün Arşağın yer, şəxs adı kimi işlənməsi ətrafında müxtəlif mülahizələr irəli sürülür.

Araşdırmalar zamanı məlum olur ki, türkdilli xalqlarda Arşaq ən əvvəl şəxs adı kimi işlənmiş, müəyyən vaxtdan sonra isə onun mənsub olduğu sülalə və yaşadığı ərazi bu şəxsin, hökmdarın adını daşımışdır. "Arşaq" sözünün araşdırılması aydın göstərir ki, ar və saq tərkib hissələri türk sözüdür. "Arsaq" sözünün birinci hissəsi olan Ar – ər komponenti bütün türk dillərində igid, kişi mənasını daşıyır.

Türkdilli xalqların söz ehtiyatında şəxs, yer, qəbilə, çay adı bildirən Ar — ər tərkibli sözlər çoxdur. Bütün araşdırmalar bu sözün yalnız türkdilli xalqların doğma sözü olduğunu göstərir.

"Arşaq" sözünün ikinci tərkib hissəsi "şaq" komponenti isə tarixin bir sıra ictimai-siyasi hadisələrində böyük rol oynayan, nəhəng imperiyası olan şaq, şak qəbilə birləşməsinin adıdır. Bu söz "ar-ər"lə birləşərək "şaq igidi", "şaq insanı", "şaq kişisi" mənasını bildirir. "Arşaq" sözünü araşdıran türkoloq alim Mirəli Seyidov belə bir məntiqi nəticəyə gəlir ki, Arsaq-Arçaq-Arşaq nə vaxtsa türkdilli saq-şak qəbilə birləşməsinin üzvü olmuş, sonra öz adını sülaləsinə vermişdir.

Mahalın iqtisadiyyatı

Arşaqda kifayət qədər su olmadığından burada taxıl məhsulunun üçdə iki hissəsi dəmyə becərilirdi. Yazda və payızda baş verən güclü yağıntılar bol yem əldə edilməsinə imkan verir. Buna baxmayaraq, Ərdəbilin başqa mahallarına nisbətən burada maldarlıq az inkişaf etmişdi. Mahalın yayı çox quraqlıq keçir. Əhalinin başlıca peşəsi əkinçilik və bostançılıqdan ibarət idi. Arşaqda bostan meyvələri, xüsusilə onun yemişi və qarpızı öz şirinliyini ilə bütün xanlıqda şöhrət tapmışdı. Xanlıqlar dövründə ağır feodal istismarına məruz qalan Arşaq əhalisinin bir hissəsi mülkədar torpağını tərk etməyə, qonşu mahal və kəndlərdə qaçaq yaşamağa, qarətçilik, hesabına dolanmağa məcbur olurdu.

Ərdəbilin bir sıra mahallarında olduğu kimi, Arşaqda təkərli nəqliyyat üçün əlverişli yollar yox idi. Mahalı xanlığın mərkəzi ilə bağlayan və ayrı-ayrı kəndlər arasındakı yollar darısqal dağ cığırlarından ibarət idi.. Arşaq mahalının kəndlərində el-oba sənətkarlığı, xüsusi ilə palaz, cecim, xurcun və başqa bu kimi məmulatların toxunması geniş yayılmışdı. Burada bitki və onların köklərindən müxtəlif növlü boyalar hazırlanmışdı. Bu boyalarla boyanmış iplərə toxunan şeylərin rəngi həmişə sabit qalırdı. Arşaqda bir sıra adamlar tülkü ovu və onun dərisinin alveri hesabına dolanırdı. Buna görə də hər il burada çoxlu miqdarda əla cinsli tülkü dərisi Ərdəbil şəhərinə, oradan isə başqa yerlərə aparılırdı.

Mahalın mərkəzi 300 evli Talıbqışlağı kəndi idi. Qarasu çayı kənarında salınan bu yaşayış məntəqəsində kənd təsərrüfatının vəsaiti hazırlayan dükanlar, məscid və həftəbazarı var idi. Burada dulusculuq emalatxanası da fəaliyyət göstərirdi.

Mahalın kəndləri

Arşaq mahalına aşağıdakı kəndlər daxil idi: Talıbqışlağı, Pirəlvan, Qulubəyli, Lələli, Ağ qala, Rəzey, Kərəmşahlı, Rəhimbəyli, Şərifbəyli, Yuxarı Zülfəli, Çatqaya, Kimçqışlağı, Qoca bulağı (bəzi qaynaqlarda Xocabulağı), Ağdərə, Kolan dərə, Boyaçı, Fətibəyli, Bərk çay, Qaz, Yuxarı Qoşa, Aşağı Qoşa, Gəzmə.

Mahalın hakimləri

XIX yüzilin sonlarında Arşaq mahalı Lənkəran xanı Seyfülmülk Sultan Əhməd xanın idarəsi altında idi və o, bunun müqabilində həmin mahalın dövlət vergisinin bir qismini özünə götürürdü.

Lakin hökumət xandan narazı olduqda mahalın idarəsinin alıb başqasına tapşırmış və bir neçə müddətdəq sonra yenidən onun özünə qaytarmışdı.

Sultan Əhməd xan Arşaq mahalının dövlət vergisinin məhsulla verilən hissəsinin (160 xalvar) alırdı.

Seyfülmülk Sultan Əhməd xanın Arşaq mahallarına qonşu Ucarud, Vilkic və Astara mahallarında torpağı vardı.

İstinadlar

  1. ↑ S. Korsun, Göstərilən əsəri səh. 113.
  2. Йакум ал-Хамави. Муджам ад-булдан (сведения об Азербайджане), Б., 1983, с. 12
  3. И. Огранович. Описание Ардабилской провинции. стр. 207
  4. И. Огранович. Описание Ардабилской провинции. стр. 213-214
  5. И. Огранович. Описание Ардабилской провинции. стр. 214.
  6. И. Огранович. Описание Ардабилской провинции. стр.7.

Mənbə

  • Ənvər Çingizoğlu, Əli Məmmədov. Ərdəbil xanlığı. Bakı: Elm, 2011.

Həmçinin bax

Avqust 07, 2021
arşaq, mahalı, muğanın, qədim, bölgələrindən, biri, mahal, bəzi, ədəbiyyatda, ərşə, adlanırdı, vilgiclə, qonşu, olan, mahal, cənubdan, nüvədi, kəndi, aşağı, qarasu, çayı, kəngərli, kəndi, qərbdən, savalan, dağı, şərqdən, əlisu, gədiyi, cənub, şərqdən, gədik, ş. Arsaq mahali Muganin qedim bolgelerinden biri Bu mahal bezi edebiyyatda Erse adlanirdi Vilgicle qonsu olan bu mahal cenubdan Nuvedi kendi Asagi Qarasu cayi Kengerli kendi qerbden Savalan dagi serqden Elisu gediyi cenub serqden Gedik ve simaldan Elican kendi ile hemserheddir Sahesi dagliq torpagi ise gilli ve daslidir 1 Arsaq Qarasu cayinin qolu Gudul cayinin asagi axininda Babek el Xurreminin seheri Bezzin yaxinliginda dag ve kend 2 Mundericat 1 Adinin anlami 2 Mahalin iqtisadiyyati 3 Mahalin kendleri 4 Mahalin hakimleri 5 Istinadlar 6 Menbe 7 Hemcinin baxAdinin anlami Redakte Arsaq sozunun etimologiyasina gelince bir cox tedqiqatcilar onun Cinde Tanri dagin eteyinde yasamis turk Aghun tayfalarindan bir qolunun adi oldugunu qeyd edirler ve hemin tedqiqatcilara gore Arsaq sozu sak sak tayfalarinin yasadigi erazi menasini bildirir Seki seherinin adi da bu tayfa ile baglidir Tedqiqatci alimler xususile taninmis turkoloq Mireli Seyidov Arsagin ve Arsaqin turk xalqlarina mensub olmasini bildirmisdir Turk xalqlarinin fexri sayilan Arsagin tarixi sexsiyyet hem de dovlet bascisi serkerde olmasi barede cox az melumat gelib dovrumuze catmisdir Roma tarixcisi Pompey Troq Makedoniyali Iskenderin olumunden sonraki hadiseleri serh ederken Arsaq barede de bezi mulahizeler soylemisdir O 44 kitabdan ibaret olan Filippin tarixi eserinde yazmisdir O zaman namelum menseli lakin boyuk sohrete malik Arsaq yasamisdir Arsaq Makedoniyali Iskenderin olumunden sonra yeni eradan evvel 323 cu ilden sonra siyaset alemine cixmis ve tarixi menbelerin verdiyi melumata gore boyuk imperiya yaratmisdir Bu gun Arsagin yer sexs adi kimi islenmesi etrafinda muxtelif mulahizeler ireli surulur Arasdirmalar zamani melum olur ki turkdilli xalqlarda Arsaq en evvel sexs adi kimi islenmis mueyyen vaxtdan sonra ise onun mensub oldugu sulale ve yasadigi erazi bu sexsin hokmdarin adini dasimisdir Arsaq sozunun arasdirilmasi aydin gosterir ki ar ve saq terkib hisseleri turk sozudur Arsaq sozunun birinci hissesi olan Ar er komponenti butun turk dillerinde igid kisi menasini dasiyir Turkdilli xalqlarin soz ehtiyatinda sexs yer qebile cay adi bildiren Ar er terkibli sozler coxdur Butun arasdirmalar bu sozun yalniz turkdilli xalqlarin dogma sozu oldugunu gosterir Arsaq sozunun ikinci terkib hissesi saq komponenti ise tarixin bir sira ictimai siyasi hadiselerinde boyuk rol oynayan neheng imperiyasi olan saq sak qebile birlesmesinin adidir Bu soz ar er le birleserek saq igidi saq insani saq kisisi menasini bildirir Arsaq sozunu arasdiran turkoloq alim Mireli Seyidov bele bir mentiqi neticeye gelir ki Arsaq Arcaq Arsaq ne vaxtsa turkdilli saq sak qebile birlesmesinin uzvu olmus sonra oz adini sulalesine vermisdir Mahalin iqtisadiyyati RedakteArsaqda kifayet qeder su olmadigindan burada taxil mehsulunun ucde iki hissesi demye becerilirdi 3 Yazda ve payizda bas veren guclu yagintilar bol yem elde edilmesine imkan verir Buna baxmayaraq Erdebilin basqa mahallarina nisbeten burada maldarliq az inkisaf etmisdi Mahalin yayi cox quraqliq kecir Ehalinin baslica pesesi ekincilik ve bostanciliqdan ibaret idi Arsaqda bostan meyveleri xususile onun yemisi ve qarpizi oz sirinliyini ile butun xanliqda sohret tapmisdi 1 Xanliqlar dovrunde agir feodal istismarina meruz qalan Arsaq ehalisinin bir hissesi mulkedar torpagini terk etmeye qonsu mahal ve kendlerde qacaq yasamaga qaretcilik hesabina dolanmaga mecbur olurdu Erdebilin bir sira mahallarinda oldugu kimi Arsaqda tekerli neqliyyat ucun elverisli yollar yox idi Mahali xanligin merkezi ile baglayan ve ayri ayri kendler arasindaki yollar darisqal dag cigirlarindan ibaret idi 4 Arsaq mahalinin kendlerinde el oba senetkarligi xususi ile palaz cecim xurcun ve basqa bu kimi memulatlarin toxunmasi genis yayilmisdi Burada bitki ve onlarin koklerinden muxtelif novlu boyalar hazirlanmisdi Bu boyalarla boyanmis iplere toxunan seylerin rengi hemise sabit qalirdi Arsaqda bir sira adamlar tulku ovu ve onun derisinin alveri hesabina dolanirdi Buna gore de her il burada coxlu miqdarda ela cinsli tulku derisi Erdebil seherine oradan ise basqa yerlere aparilirdi 5 Mahalin merkezi 300 evli Talibqislagi kendi idi Qarasu cayi kenarinda salinan bu yasayis menteqesinde kend teserrufatinin vesaiti hazirlayan dukanlar mescid ve heftebazari var idi Burada dulusculuq emalatxanasi da fealiyyet gosterirdi Mahalin kendleri RedakteArsaq mahalina asagidaki kendler daxil idi Talibqislagi Pirelvan Qulubeyli Leleli Ag qala Rezey Keremsahli Rehimbeyli Serifbeyli Yuxari Zulfeli Catqaya Kimcqislagi Qoca bulagi bezi qaynaqlarda Xocabulagi Agdere Kolan dere Boyaci Fetibeyli Berk cay Qaz Yuxari Qosa Asagi Qosa Gezme Mahalin hakimleri RedakteXIX yuzilin sonlarinda Arsaq mahali Lenkeran xani Seyfulmulk Sultan Ehmed xanin idaresi altinda idi ve o bunun muqabilinde hemin mahalin dovlet vergisinin bir qismini ozune gotururdu Lakin hokumet xandan narazi olduqda mahalin idaresinin alib basqasina tapsirmis ve bir nece muddetdeq sonra yeniden onun ozune qaytarmisdi 6 Sultan Ehmed xan Arsaq mahalinin dovlet vergisinin mehsulla verilen hissesinin 160 xalvar alirdi Seyfulmulk Sultan Ehmed xanin Arsaq mahallarina qonsu Ucarud Vilkic ve Astara mahallarinda torpagi vardi Istinadlar Redakte 1 2 S Korsun Gosterilen eseri seh 113 Jakum al Hamavi Mudzham ad buldan svedeniya ob Azerbajdzhane B 1983 s 12 I Ogranovich Opisanie Ardabilskoj provincii str 207 I Ogranovich Opisanie Ardabilskoj provincii str 213 214 I Ogranovich Opisanie Ardabilskoj provincii str 214 I Ogranovich Opisanie Ardabilskoj provincii str 7 Menbe RedakteEnver Cingizoglu Eli Memmedov Erdebil xanligi Baki Elm 2011 Hemcinin bax RedakteMugan ErdebilMenbe https az wikipedia org w index php title Arsaq mahali amp oldid 4539705, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.