Alığ Xan – türk mifologiyasında korlar tanrısı. Bir dağ ruhudur. Alı Xan (Alı Han) ve ya Alu Xan (Alu Han) olaraq da bilinər. Kor bir qocadır. Koroğlu dastanındakı Kor Atanın arxaik versiyasıdır. Dağlardakı at sürülərini qoruyar. Qanadlı atlara görə kor olmuşdur.
Bənzər motivli mifologiya nümunələri
Koroğlunun atası da bir at səbəbiylə olduğu bölgənin bəyi tərəfindən kor edilir. Bəyə hədiyyə edilən bu at pis görünüşü səbəbiylə atanın gözlərinin çıxarılmasına səbəb olur. Lakin daha sonra bir axırda günəş görmədən qırx gün gözləyəndə, sıra kişiliyə ortaya çıxar. Çünki bu ayğır sudan çıxmadır. Baba yuxusunda oğlunun qordan (atəşdən) doğulacağını görər. Bu bir imtahana işarədir. Köroğluya ozanlıq qabiliyyətini, döyüşçülüyünü və atını verən də odur. Dağlarda yaşayır. Qoşabulağı (Əkiz Pınarı) qoruyar. Bu bulağın suyu müqəddəslik və gənclik (və ya ölümsüzlük) vericidir. Bu ölümsüzlük heç olmasa məcazi etibarlı olmuş və Koroğlu adı həmişə yaşamışdır. Bir görüşə görə, İslam sonrası türk cəmiyyətində Həzrət Əlinin əhəmiyyətli bir yer əldə etməsi bu ad bənzərliyinin bir nəticəsidir. İslam əvvəli türklərdə onsuz da məşhur olaraq istifadə edilən Alı / Alu şəklindəki bir ad mövcuddur. Məsələn Alu Beşe (Əli Paşa) adlı ozan hər iki adla də tanınmaqdadır. Həzrət Əlinin igidliyi, döyüşçülüyü, iki ağızlı qılıncı türk mədəniyyətində böyük maraq çəkmişdir. Həqiqətən də Koroğlunun adı Əlidir. Monqolların cənub tanrılarından olan Alıqan ilə də əlaqəli olması mümkündür. Sokor / sokur / Sohar sözləri kor deməkdir və nağıllarda bu adla başlayan varlıqlara rast gəlinir. Şumerlərdə isə Alu adlı ölümcül bir varlıq olur. Yaşar Kamalın İnce Memed adlı əsərində iştirak edən və dörd kitabın sonunda da bənzər cümlələrlə yamacındaki tkanlığın üç gün üç gecə yanğısı, yanan tikanlardan qışqırığa bənzər səslərin gəlişi izah edilən dağın adı Əli dağıdır. Bu hadisə kitabda bu cümlə ilə ifadə edilir: "Bu odla birlikdə də Alidağın doruğunda bir top işıq partlayar. Dağın başı üç gecə ağarar, gündüz kimi olur."
Alı / Əli inancı
"Həzrəti Əli" əfsanələrinin və Ələvilik inancının meydana gəlməsində mifoloji quruluşlanmalar əhəmiyyətli bir rol oynamışdır. Bu, qədim türk inancına olduqca yaxınlaşan Ələvi inanclarında açıq bir şəkildə görülər. Pelio'nun fikrinə görə, türklərdə İslamiyyətdən əvvəl "Alı" adı vardır, daha sonra bu adı "Əli" yə çevirilmişdir. Azərbaycan eşq hekayələrinin kahramanlanna Buta (Badə) verən, onlan haqq aşığına çevirən də çox vaxt "Həzrəti Əli" dir.
Etimologiya
(Al) kökündən törəmişdir. Alov və alınmış (gözləri alınmış) mənaları ehtiva edir. Çünki əvvəllər gözlər odla dağlanarak kor edilərdi. Gözün alazlanması da eyni mənanı verər. Həqiqətən də Köroğlunun atasının gözləri belə kor edilmişdir. Monqolcada Alı / Əli "kim?" Deməkdir və bilinməyən təhlükəli varlıqları xatırladar. Alı / Ala kökü Köhnə monqol və altay dilləri ilə tungus dillərində bilmək, məlumatlı olmaq mənası daşıyır. Monqolcada Alı feli bilməyi izah edər.
Mənbə
Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
Xarici keçidlər
İkiz Oluk Söylencesi 2016-03-06 at the Wayback Machine(türk.)
Türk Mitoloji Sözlüğü, Pınar Karaca (Alı Kişi) 2012-12-09 at the Wayback Machine(türk.)
Avqust 12, 2021
alığ, alığ, türk, mifologiyasında, korlar, tanrısı, dağ, ruhudur, alı, alı, olaraq, bilinər, qocadır, koroğlu, dastanındakı, atanın, arxaik, versiyasıdır, dağlardakı, sürülərini, qoruyar, qanadlı, atlara, görə, olmuşdur, mündəricat, bənzər, motivli, mifologiya. Alig Xan turk mifologiyasinda korlar tanrisi Bir dag ruhudur Ali Xan Ali Han ve ya Alu Xan Alu Han olaraq da biliner Kor bir qocadir Koroglu dastanindaki Kor Atanin arxaik versiyasidir Daglardaki at surulerini qoruyar Qanadli atlara gore kor olmusdur Mundericat 1 Benzer motivli mifologiya numuneleri 2 Ali Eli inanci 3 Etimologiya 4 Menbe 5 Xarici kecidlerBenzer motivli mifologiya numuneleri RedakteKoroglunun atasi da bir at sebebiyle oldugu bolgenin beyi terefinden kor edilir Beye hediyye edilen bu at pis gorunusu sebebiyle atanin gozlerinin cixarilmasina sebeb olur Lakin daha sonra bir axirda gunes gormeden qirx gun gozleyende sira kisiliye ortaya cixar Cunki bu aygir sudan cixmadir Baba yuxusunda oglunun qordan atesden dogulacagini gorer Bu bir imtahana isaredir Korogluya ozanliq qabiliyyetini doyusculuyunu ve atini veren de odur Daglarda yasayir Qosabulagi Ekiz Pinari qoruyar Bu bulagin suyu muqeddeslik ve genclik ve ya olumsuzluk vericidir Bu olumsuzluk hec olmasa mecazi etibarli olmus ve Koroglu adi hemise yasamisdir Bir goruse gore Islam sonrasi turk cemiyyetinde Hezret Elinin ehemiyyetli bir yer elde etmesi bu ad benzerliyinin bir neticesidir Islam evveli turklerde onsuz da meshur olaraq istifade edilen Ali Alu seklindeki bir ad movcuddur Meselen Alu Bese Eli Pasa adli ozan her iki adla de taninmaqdadir Hezret Elinin igidliyi doyusculuyu iki agizli qilinci turk medeniyyetinde boyuk maraq cekmisdir Heqiqeten de Koroglunun adi Elidir Monqollarin cenub tanrilarindan olan Aliqan ile de elaqeli olmasi mumkundur Sokor sokur Sohar sozleri kor demekdir ve nagillarda bu adla baslayan varliqlara rast gelinir Sumerlerde ise Alu adli olumcul bir varliq olur Yasar Kamalin Ince Memed adli eserinde istirak eden ve dord kitabin sonunda da benzer cumlelerle yamacindaki tkanligin uc gun uc gece yangisi yanan tikanlardan qisqiriga benzer seslerin gelisi izah edilen dagin adi Eli dagidir Bu hadise kitabda bu cumle ile ifade edilir Bu odla birlikde de Alidagin dorugunda bir top isiq partlayar Dagin basi uc gece agarar gunduz kimi olur Ali Eli inanci Redakte Hezreti Eli efsanelerinin ve Elevilik inancinin meydana gelmesinde mifoloji quruluslanmalar ehemiyyetli bir rol oynamisdir Bu qedim turk inancina olduqca yaxinlasan Elevi inanclarinda aciq bir sekilde goruler Pelio nun fikrine gore turklerde Islamiyyetden evvel Ali adi vardir daha sonra bu adi Eli ye cevirilmisdir Azerbaycan esq hekayelerinin kahramanlanna Buta Bade veren onlan haqq asigina ceviren de cox vaxt Hezreti Eli dir Etimologiya Redakte Al kokunden toremisdir Alov ve alinmis gozleri alinmis menalari ehtiva edir Cunki evveller gozler odla daglanarak kor edilerdi Gozun alazlanmasi da eyni menani verer Heqiqeten de Koroglunun atasinin gozleri bele kor edilmisdir Monqolcada Ali Eli kim Demekdir ve bilinmeyen tehlukeli varliqlari xatirladar Ali Ala koku Kohne monqol ve altay dilleri ile tungus dillerinde bilmek melumatli olmaq menasi dasiyir Monqolcada Ali feli bilmeyi izah eder Menbe RedakteTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Xarici kecidler RedakteIkiz Oluk Soylencesi Arxivlesdirilib 2016 03 06 at the Wayback Machine turk Turk Mitoloji Sozlugu Pinar Karaca Ali Kisi Arxivlesdirilib 2012 12 09 at the Wayback Machine turk Menbe https az wikipedia org w index php title Alig xan amp oldid 5763427, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
