fbpx
Wikipedia

Alınma sözlər

Avqust 22, 2021

Dilimizdəki sözlər mənşəyinə görə iki qrupa bölünür: əsl Azərbaycan sözləri və alınma sözlər. Dilimizin lüğət tərkibindəki sözlərin böyük çoxluğu (özəlliklə say, əvəzlik və feillərin, demək olar ki, hamısı) milli mənşəli sözlərdir. Başqa xalqlarla müəyyən əlaqələr nəticəsində dilimizə çoxlu alınma sözlər də keçmişdir. Alınma sözlər iki qrupa bölünür:

  1. Ərəb və fars dillərindən alınma sözlər.
  2. Avropa dillərindən alınma sözlər.

Ərəb və fars dillərindən alınma sözlərin çoxu fəal ümumişlək sözlərdir və onları əsl Azərbaycan sözlərindən fərqləndirmək çətindir. Örnəyən, kitab, alim, dünya, məktəb, tələbə, şagird və başqaları. Alınma sözləri müəyyən etmək üçün əsl Azərbaycan sözləri üçün səciyyəvi olmayan xüsusiyyətləri bilmək zəruridir:

1. Sözdə iki saitin yanaşı işlənməsi:

Örnәk; ailə, zəif, səadət, müəllim[dilimizdə müəllimə sözü yoxdur.], sual, maaş, bədii, mətbəə və başqa.

2. Sözdə uzun tələffüz olunan saitin işlənməsi (Avropa mənşəli sözlərdə uzun tələffüz olunan sait olmur):

Örnәk: aləm, mina , elan, xüsusi ,səliqə və başqa 

aləm, məna, elan, xüsusi, səliqə və başqa.

3. Sözün "r" samiti ilə başlanması:

Örnәk:

rezin, rayon, rəng, rəsm, rəssam, rəf, rəndə, rəqəm, rəqqas, rəqqasə, və başqa.

4. Sözdə j samitinin işlənməsi (istər sözün əvvəlində, sonunda, istərsə də ortasında):

Örnәk:

janr, müjdə, əjdaha, Əjdər, qaraj, jurnal, jurnalist, montaj və başqa. Qıjı, qıjıltı kimi sözlər istisnadır.

5. Vurğusu son hecaya düşməyən sözlərin çoxu (bayaq, bildir, dünən, necə, ancaq, yalnız, sanki və s. kimi əsl Azərbaycan sözləri istisnadır):

Örnək:

kabel, kompüter, kalkulyator, biologiya və başqa.

6. Sözdə ahəng qanununun pozulması (ilıq, işıq, inam, ilxı, ildırım, işartı, islanmaq, tikan, elat, gedişat kimi sözlər və bəzi iki sözün birləşməsindən yaranan sözlər istisnadır):

Örnәk: məktub, vəfa , ticarət, və başqa 

məktub, vəfa, ticarət və başqa.

7. Təkhecalı sözlərin sonunda eyni samitlərin işlənməsi:

Örnәk: sirr həll hiss xətt tibb hədd və s. 

sirr, həll, hiss, xətt, tibb, hədd və başqa.

8. Qoşa "y" samitli sözlərin hamısı.

9. Tərkibində "q" samitinin kar qarşılığı "k" səsi olan sözlərin çoxu:

Örnәk: kolxoz klub tank xalq şəfəq əxlaq və ş. 

kolxoz, klub, tank, xalq, şəfəq, əxlaq və başqa.

10. Fleksiyaya uğrayan (kökü içəridən dəyişən) sözlər:

Örnək: (ərəb mənşəli sözlər) nəsr − nasir − mənsur; şəkil − təşkil − mütəşəkkil; eşq − aşiq − məşuq − məşuqə və başqa.

11. Sonu -at şəkilçisi ilə bitən sözlər:

Örnək: məlumat, hesabat, mühasibat, tələbat və başqa.

12. "O" kimi yazılıb "a" kimi oxunan sözlər:

Örnək: kompüter, kompot və başqa.

13. Ərəb və fars dillərindən alınma sözlər isə "la-, na-, bi-, ba-" ön şəkilçiləri ilə birlikdə dilimizə daxil olmuşdur (nadinc və nakişi sözləri istisna hal olaraq milli mənşəlidir):

Örnək: laməkan, laqeyd, naşükür, naməlum və başqa.

14. Məktəb, təhsil, din və ilahiyyatla bağlı sözlərin çoxu da ərəb və fars dillərindən alınma sözlərdir:

Örnək: 

məktəb, məktub, kitab, katib, dərs, tədris, mədrəsə, sinif, elm, Allah, rəbb, islam, peyğəmbər, məscid, müsəlman, inam, namaz, səcdə, ilahi, oruc, həcc, molla, axirət, cənnət, şeytan, Əkbər, Zəhra, Ömər, Cəfər, Həsən, Əli, Fatma və başqa.

15. Sözün əvvəlində iki samitin yanaşı gəlməsi də əsl Azərbaycan sözləri üçün səciyyəvi özəllik deyil. Belə sözlər, əsasən, Avropa mənşəli alınma sözlərdir:

Örnək: plan, prospekt, şkaf, tramplin və başqa.

16. Dilimizdə fars dilindən keçən sözlərin əksəriyyəti poetik ifadələr və sözlərdir:

Örnək: 

gül, bülbül, bahar, payız, dilbər və başqa.


  • Rus dilindən keçmiş sözlər: samovar, paraxod, zavod, vedrə və başqa.
  • Latın dilindən keçən sözlər: direktor, respublika, konstitusiya və başqa.
  • Alman dilindən keçən sözlər: veksel, kurort, qalstuk, şayba və başqa.
  • İngilis dilindən keçən sözlər: klub, mitinq, trolleybus, keks, futbol, rels, basketbol və başqa.


Alınma sözlərin bir çoxunun dilimizdə qarşılığı vardır. Lakin bu, nitqdə alınma sözlərdən qaçmağa əsas vermir. Alınma sözlərdən elmi, qismən də, bədii və publisistik üslublarda termin kimi istifadə etmək mümkündür. Lakin danışıqda, məişət üslubunda onlardan istifadə olunmasına ehtiyac yoxdur.

Alınma sözlərin bir çoxu nitqimizi zənginləşdirir, onu dəqiq və ifadəli edir. Lakin onlardan yerli-yersiz istifadə etmək dili korlamağa gətirib çıxarır.

Dilimizə müxtəlif dillərdən söz keçdiyi kimi, başqa dillərə də Azərbaycan sözləri daxil olmuşdur. Örnəyən, fars dilində ordu, bağ, boran, boşqab sözləri; rus dilində işlənən kərpic (ruscada kirpiç), karandaş, ütü (utyuq), sandıq (sunduk) və başqa sözlər bizim dilimizdən keçmişdir.

İstinadlar

{http://azgrammar.top/alinma-sozl-r/}[ölü keçid]

Nağıl

Nağıl

Avqust 22, 2021
alınma, sözlər, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, dilimizdəki, sözlər, mənşəyinə, görə, qrupa, bölünür, əsl, azərbaycan, sözləri, alınma, sözlər, dilimizin, lüğət, tərkibind. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Dilimizdeki sozler menseyine gore iki qrupa bolunur esl Azerbaycan sozleri ve alinma sozler Dilimizin luget terkibindeki sozlerin boyuk coxlugu ozellikle say evezlik ve feillerin demek olar ki hamisi milli menseli sozlerdir Basqa xalqlarla mueyyen elaqeler neticesinde dilimize coxlu alinma sozler de kecmisdir Alinma sozler iki qrupa bolunur Ereb ve fars dillerinden alinma sozler Avropa dillerinden alinma sozler Ereb ve fars dillerinden alinma sozlerin coxu feal umumislek sozlerdir ve onlari esl Azerbaycan sozlerinden ferqlendirmek cetindir Orneyen kitab alim dunya mekteb telebe sagird ve basqalari Alinma sozleri mueyyen etmek ucun esl Azerbaycan sozleri ucun seciyyevi olmayan xususiyyetleri bilmek zeruridir 1 Sozde iki saitin yanasi islenmesi Ornәk aile zeif seadet muellim dilimizde muellime sozu yoxdur sual maas bedii metbee ve basqa 2 Sozde uzun teleffuz olunan saitin islenmesi Avropa menseli sozlerde uzun teleffuz olunan sait olmur Ornәk alem mina elan xususi seliqe ve basqa alem mena elan xususi seliqe ve basqa 3 Sozun r samiti ile baslanmasi Ornәk rezin rayon reng resm ressam ref rende reqem reqqas reqqase ve basqa 4 Sozde j samitinin islenmesi ister sozun evvelinde sonunda isterse de ortasinda Ornәk janr mujde ejdaha Ejder qaraj jurnal jurnalist montaj ve basqa Qiji qijilti kimi sozler istisnadir 5 Vurgusu son hecaya dusmeyen sozlerin coxu bayaq bildir dunen nece ancaq yalniz sanki ve s kimi esl Azerbaycan sozleri istisnadir Ornek kabel komputer kalkulyator biologiya ve basqa 6 Sozde aheng qanununun pozulmasi iliq isiq inam ilxi ildirim isarti islanmaq tikan elat gedisat kimi sozler ve bezi iki sozun birlesmesinden yaranan sozler istisnadir Ornәk mektub vefa ticaret ve basqa mektub vefa ticaret ve basqa 7 Tekhecali sozlerin sonunda eyni samitlerin islenmesi Ornәk sirr hell hiss xett tibb hedd ve s sirr hell hiss xett tibb hedd ve basqa 8 Qosa y samitli sozlerin hamisi 9 Terkibinde q samitinin kar qarsiligi k sesi olan sozlerin coxu Ornәk kolxoz klub tank xalq sefeq exlaq ve s kolxoz klub tank xalq sefeq exlaq ve basqa 10 Fleksiyaya ugrayan koku iceriden deyisen sozler Ornek ereb menseli sozler nesr nasir mensur sekil teskil mutesekkil esq asiq mesuq mesuqe ve basqa 11 Sonu at sekilcisi ile biten sozler Ornek melumat hesabat muhasibat telebat ve basqa 12 O kimi yazilib a kimi oxunan sozler Ornek komputer kompot ve basqa 13 Ereb ve fars dillerinden alinma sozler ise la na bi ba on sekilcileri ile birlikde dilimize daxil olmusdur nadinc ve nakisi sozleri istisna hal olaraq milli menselidir Ornek lamekan laqeyd nasukur namelum ve basqa 14 Mekteb tehsil din ve ilahiyyatla bagli sozlerin coxu da ereb ve fars dillerinden alinma sozlerdir Ornek mekteb mektub kitab katib ders tedris medrese sinif elm Allah rebb islam peygember mescid muselman inam namaz secde ilahi oruc hecc molla axiret cennet seytan Ekber Zehra Omer Cefer Hesen Eli Fatma ve basqa 15 Sozun evvelinde iki samitin yanasi gelmesi de esl Azerbaycan sozleri ucun seciyyevi ozellik deyil Bele sozler esasen Avropa menseli alinma sozlerdir Ornek plan prospekt skaf tramplin ve basqa 16 Dilimizde fars dilinden kecen sozlerin ekseriyyeti poetik ifadeler ve sozlerdir Ornek gul bulbul bahar payiz dilber ve basqa Rus dilinden kecmis sozler samovar paraxod zavod vedre ve basqa Latin dilinden kecen sozler direktor respublika konstitusiya ve basqa Alman dilinden kecen sozler veksel kurort qalstuk sayba ve basqa Ingilis dilinden kecen sozler klub mitinq trolleybus keks futbol rels basketbol ve basqa Alinma sozlerin bir coxunun dilimizde qarsiligi vardir Lakin bu nitqde alinma sozlerden qacmaga esas vermir Alinma sozlerden elmi qismen de bedii ve publisistik uslublarda termin kimi istifade etmek mumkundur Lakin danisiqda meiset uslubunda onlardan istifade olunmasina ehtiyac yoxdur Alinma sozlerin bir coxu nitqimizi zenginlesdirir onu deqiq ve ifadeli edir Lakin onlardan yerli yersiz istifade etmek dili korlamaga getirib cixarir Dilimize muxtelif dillerden soz kecdiyi kimi basqa dillere de Azerbaycan sozleri daxil olmusdur Orneyen fars dilinde ordu bag boran bosqab sozleri rus dilinde islenen kerpic ruscada kirpic karandas utu utyuq sandiq sunduk ve basqa sozler bizim dilimizden kecmisdir Istinadlar Redakte http azgrammar top alinma sozl r olu kecid Nagil RedakteNagil SozMenbe https az wikipedia org w index php title Alinma sozler amp oldid 6044788, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.