Adaptasiya (biologiya) — orqanizmlərin (fərd, populyasiya, növ) quruluş və funksiyalarının, eləcə də onların orqanlarının mühit şəraitinə uyğunlaşmasıdır. Bir çox nəsillərin ömrü boyu dəyişilən yeni mühit şəraitinə uyğunlaşmasıdır. (məs. soyuğun təsiri ilə heyvanlarda tük, yaxud yunun uzanması). Mühitin dəyişilməsi ilə əlaqədar yeni keyfiyyət dəyişikliyi kimi meydana çıxan adaptasiya ali bitki və heyvan orqanizmləri arasında geniş yayılmışdır. Adaptasiyaya aid bir sıra misallar göstərmək olar. Gözün həssaslığının işıqlanma şəraitinə uyğunlaşması adaptasiyaya aid nümunələrdən biridir. Parlaq işıqdan qaranlığa keçdikdə gözün həssaslığı artır (qaranlıq adaptasiyası), qaranlıqdan işığa keçidi zamanı həssaslıq azalır (işıq adaptasiyası). İşıqlanmanın rəngi dəyişəndə gözün spektral həssaslığı da dəyişir. Bu fiziki yanaşmadır. Ümumi halda adaptasiya orqanizmlərin (fərd, populyasiya, növ) quruluş və funksiyalarının, eləcə də onların orqanlarının mühit şəraitinə uyğunlaşmasıdır. Bioloji adaptasiya bir çox nəsillərin ömrü boyu dəyişilən mühit şəraitinə uyğunlaşmasıdır (soyuğun təsiri ilə heyvanlarda tük, yaxud yunun uzanması, bitkilərdə fototropizm və s.). Fizioloji adaptasiya mühit şəraitinin nisbətən qısamüddətli dəyişikliklərinə orqanizmlərin sürətlə uyğunlaşmasıdır (dəyişilən işıq şəraitində gözün əşyanı aydın seçməsi, orqanizmlərin ancaq atmosfer təzyiqi şəraitinə uyğunlaşması və s.). Bütün duyğu orqanları adaptasiya qabiliyyətinə malikdir. Hər bir adaptasiya eyni zamanda, biogeosenozlarda davam edən uyğunlaşma prosesi-adaptasiogenezin konkret tarixi mərhələsi, başqa sözlə, nəticəsi deməkdir. Ç.Darvin müəyyən etmişdir ki, canlı formaların (ilk növbədə növlərin) təkamülü onların mühitə uyğunlaşmalarının təkamülü ilə əlaqədardır. O vaxtdan başlayaraq biologiyada adaptasiya orqanizmlərə qabaqcadan, birdəfəlik verilmiş xüsusiyyət kimi yox, üzvi aləmin üç əsas amili: dəyişkənlik, irsiyyət və təbii seçmənin təsiri nəticəsində daim əmələ gəlib inkişafda olan bir proses kimi baxılmağa başlanmışdır. Yaşayış şəraitinin dəyişilməsinə cavab olaraq orqanizmin qeyri-irsi adaptiv reaksiyaları da (modifikasiyalar) təkamül-tarixi aspektdə adaptasiya anlayışına qovuşur. Quruluş formalarının adaptivliyi hər bir orqanizmin sağ qalmasını təmin edir, onun çoxalma əmsalını artırır, ölmə əmsalını azaldır. Bitki və heyvan orqanizmlərinin morfofizioloji quruluşu və uyğunlaşma reaksiyalarının, onların yarandığı mühitin tipik, başlıca şəraitinə dinamik sürətdə uyğunlaşması adaptasiyanın daha aydın təzahürüdür. Hər bir orqanın, eləcə də orqanizm daxilindəki orqanların forma və funksiyaları həmişə bir-birinə uyğun gəlir. Mühitin dəyişilməsi ilə əlaqədar yeni keyfiyyət dəyişikliyi kimi meydana çıxan adaptasiya bitki və heyvan orqanizmləri arasında geniş yayılmışdır. Bitkilərin kök sistemləri, gövdələri, yarpaqları və xüsusilə çoxalma orqanlarının quruluş və formalarında adaptasiya daha aydın nəzərə çarpır. Adaptasiyanın tarixi təkamül mənbəyi son dərəcə müxtəlif mutasiyalardır (irsi və ya genetik dəyişkənliklər). Mutasiyalar və onların seçmə nəticəsində toplanması adaptasiyanın mənbəyi olur. Beləliklə, seçmə orqanizmlərin adaptiv quruluşunun başlıca, yaradıcı amilinə çevrilir.
И. И. Шмальгаузен,"Организм как целое в индивидуальном и историческом развитии", М.-Л.1942
И. И. Шмальгаузен,"Факторы эволюции", М-Л.1968
İstinadlar
Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ekoloqların məlumat kitabı. "Elm" nəşriyyatı. Bakı: 2003. 516 s.
Avqust 09, 2021
adaptasiya, biologiya, orqanizmlərin, fərd, populyasiya, növ, quruluş, funksiyalarının, eləcə, onların, orqanlarının, mühit, şəraitinə, uyğunlaşmasıdır, çox, nəsillərin, ömrü, boyu, dəyişilən, yeni, mühit, şəraitinə, uyğunlaşmasıdır, məs, soyuğun, təsiri, ilə,. Adaptasiya biologiya orqanizmlerin ferd populyasiya nov qurulus ve funksiyalarinin elece de onlarin orqanlarinin muhit seraitine uygunlasmasidir Bir cox nesillerin omru boyu deyisilen yeni muhit seraitine uygunlasmasidir mes soyugun tesiri ile heyvanlarda tuk yaxud yunun uzanmasi 1 Muhitin deyisilmesi ile elaqedar yeni keyfiyyet deyisikliyi kimi meydana cixan adaptasiya ali bitki ve heyvan orqanizmleri arasinda genis yayilmisdir Adaptasiyaya aid bir sira misallar gostermek olar Gozun hessasliginin isiqlanma seraitine uygunlasmasi adaptasiyaya aid numunelerden biridir Parlaq isiqdan qaranliga kecdikde gozun hessasligi artir qaranliq adaptasiyasi qaranliqdan isiga kecidi zamani hessasliq azalir isiq adaptasiyasi Isiqlanmanin rengi deyisende gozun spektral hessasligi da deyisir Bu fiziki yanasmadir Umumi halda adaptasiya orqanizmlerin ferd populyasiya nov qurulus ve funksiyalarinin elece de onlarin orqanlarinin muhit seraitine uygunlasmasidir Bioloji adaptasiya bir cox nesillerin omru boyu deyisilen muhit seraitine uygunlasmasidir soyugun tesiri ile heyvanlarda tuk yaxud yunun uzanmasi bitkilerde fototropizm ve s Fizioloji adaptasiya muhit seraitinin nisbeten qisamuddetli deyisikliklerine orqanizmlerin suretle uygunlasmasidir deyisilen isiq seraitinde gozun esyani aydin secmesi orqanizmlerin ancaq atmosfer tezyiqi seraitine uygunlasmasi ve s Butun duygu orqanlari adaptasiya qabiliyyetine malikdir Her bir adaptasiya eyni zamanda biogeosenozlarda davam eden uygunlasma prosesi adaptasiogenezin konkret tarixi merhelesi basqa sozle neticesi demekdir C Darvin mueyyen etmisdir ki canli formalarin ilk novbede novlerin tekamulu onlarin muhite uygunlasmalarinin tekamulu ile elaqedardir O vaxtdan baslayaraq biologiyada adaptasiya orqanizmlere qabaqcadan birdefelik verilmis xususiyyet kimi yox uzvi alemin uc esas amili deyiskenlik irsiyyet ve tebii secmenin tesiri neticesinde daim emele gelib inkisafda olan bir proses kimi baxilmaga baslanmisdir Yasayis seraitinin deyisilmesine cavab olaraq orqanizmin qeyri irsi adaptiv reaksiyalari da modifikasiyalar tekamul tarixi aspektde adaptasiya anlayisina qovusur Qurulus formalarinin adaptivliyi her bir orqanizmin sag qalmasini temin edir onun coxalma emsalini artirir olme emsalini azaldir Bitki ve heyvan orqanizmlerinin morfofizioloji qurulusu ve uygunlasma reaksiyalarinin onlarin yarandigi muhitin tipik baslica seraitine dinamik suretde uygunlasmasi adaptasiyanin daha aydin tezahurudur Her bir orqanin elece de orqanizm daxilindeki orqanlarin forma ve funksiyalari hemise bir birine uygun gelir Muhitin deyisilmesi ile elaqedar yeni keyfiyyet deyisikliyi kimi meydana cixan adaptasiya bitki ve heyvan orqanizmleri arasinda genis yayilmisdir Bitkilerin kok sistemleri govdeleri yarpaqlari ve xususile coxalma orqanlarinin qurulus ve formalarinda adaptasiya daha aydin nezere carpir Adaptasiyanin tarixi tekamul menbeyi son derece muxtelif mutasiyalardir irsi ve ya genetik deyiskenlikler Mutasiyalar ve onlarin secme neticesinde toplanmasi adaptasiyanin menbeyi olur Belelikle secme orqanizmlerin adaptiv qurulusunun baslica yaradici amiline cevrilir Xarici kecidler RedakteAdaptationEdebiyyat RedakteCh Darvin Proishozhdenie vidov Soch t 3 M L 1939I I Shmalgauzen Organizm kak celoe v individualnom i istoricheskom razvitii M L 1942I I Shmalgauzen Faktory evolyucii M L 1968Istinadlar Redakte Memmedov Q S Xelilov M Y Ekoloqlarin melumat kitabi Elm nesriyyati Baki 2003 516 s Menbe https az wikipedia org w index php title Adaptasiya biologiya amp oldid 3975030, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
