Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Əsli və Kərəm — Azərbaycan məhəbbət dastanları arasında orijinallığı və qeyri-adi sonluğu ilə seçilən "Əsli və Kərəm" dastanı da əsasən məzmun və mahiyyət etibarilə yad təsirə məruz qalmış Azərbaycanın xalq ədəbiyyatı nümunələrimizdən sayıla bilər. Tədqiqatçıların rəyinə görə, "Əsli və Kərəm" dastanı əsasən XVI əsrin əvvəllərində yaranmış və həmin əsrdə də formalaşmağa başlamışdır. "Əsli və Kərəm"in Orta Asiya, Kiçik Asiya və Yaxın Şərqdə orijinal variantları mövcuddur.
H.Araslı, M.Təhmasib, X.Koroğlu, N.Boratav və başqa tədqiqatçılar dastanın Azərbaycanda yarandığını göstərmişlər. Anadolu türk alimlərindən M.F.Köprülü, V.M.Qocatürk, V.C.Aşkun, habelə, Azərbaycanda S.Mümtaz, M.H.Təhmasib və digərləri Kərəmi tarixi şəxsiyyət hesab etmişlər. Amma Kərəmin tarixi şəxsiyyət olmaması haqqında da fikirlər mövcuddur.
Dastanın qısa məzmunu
Deyirlər, çox keçmiş zamanlarda bir xan olur, bir də vəziri. Bu vəzirin adı Qara keşiş imiş. Xanın Kərəm adlı oğlu, Qara keşişin də Əsli adında qızı varmış. Onlar böyüyüb bir-birlərini sevirlər. Qara keşiş bu sevgidən xəbər tutan kimi fikrə dalır, iki ayağını bir başmağa qoyub olmaz ki, olmaz deyir. O, hara, mən hara. Mən öz qızımı dinimdən olmayan adama ərə vermərəm.
Xan oğlunun dərdindən hali olub çox sevinir. Qara keşişə sifariş göndərir. Qara keşiş işi belə görüb aradan çıxmağı qərara alır. Gecə ikən barxanasını yığıb külfəti ilə bərabər oradan uzaqlaşır. Ay dolanır, il keçir. Kərəm öz sevgilisindən əl çəkmir. Nəhayət, Qara keşiş onların evlənməsinə icazə verir. Qəlbindəki kinini gizlədib Kərəm üçün bir toy xalatı tikir və ona deyir:
– Kərəm, oğul, mən sənə çox əzab vermişəm, bağışla. Al bu xalatı, toy gecəsi qızın yanına getməzdən əvvəl geyinib öz əlinlə düymələrini açarsan. Ondan sonra qızımla xoşbəxt olarsan.
Toy vurulur. Toy gecəsi Kərəmlə Əsli tək-tənha qalıb birbirinə sarmaşırlar. Kərəm əl atır ki, xalatın düymələrini açsın, düymələr Kərəmin əli dəyən kimi öz-özünə açılır, axırıncıya çatanda təzədən hamısı düymələnir. Kərəm işi başa düşür. Bilir ki, Qara keşiş nə isə onların başına bir bədbəxtlik gətirəcək. Əsli də Kərəmə kömək edir. Bu dəfə isə düymələr açılıb Kərəmin sinəsinə düşür. Kərəm alışıb yanır. Bir göz qırpımında kül olur. Əsli hay-həşir salır, saçlarını süpürgə eləyib Kərəmin külünü ağlaya-ağlaya yığışdırmağa başlayır. Həmin küldən bir qığılcım da qalxıb Əslinin üstünə düşür. O da yanıb külə dönür. Bu vaxt səs-küyə el-oba adamları tökülüşüb gəlirlər. Otaqda bəylə gəlin əvəzinə ikicə topa kül tapırlar. Bilirlər ki, bu, Qara keşişin işidir. Hamı göz yaşı töküb ağlayır, hər iki nakam gənci basdırırlar.
Bir az keçməmiş Qara keşiş də azarlayıb ölür. Onu da Əsli və Kərəmin yaxınlığında basdırırlar. Nakam gənclərin qəbrinin üstündən gül kolları bitib bir-birinə sarmaşır, Qara keşişin də qəbrindən qaratikan boy verib güllərin arasına soxulur. Deyirlər gül kolları Əsli ilə Kərəmin ruhudur ki, o biri dünyada qovuşmaq istəyirlər. Qara keşişin ruhu isə qaratikana çevrilib onların qovuşmalarına mane olmaq istəyir.
İstinadlar
- Əsli-Kərəm (rəvayət)
Mənbə
- Ceyhun Bayramlı, "Dastanlarımıza edilən yad təsirlər", Kitab, Bakı, 2007-ci il.
- Elnur Heydərov. "Folklorşünaslıq məsələləri", BDU Folklor kafedrasının nəşri, V buraxılış, Bakı, 2002
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- «Əsli və Kərəm» dastanını oxu
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Esli ve Kerem Azerbaycan mehebbet dastanlari arasinda orijinalligi ve qeyri adi sonlugu ile secilen Esli ve Kerem dastani da esasen mezmun ve mahiyyet etibarile yad tesire meruz qalmis Azerbaycanin xalq edebiyyati numunelerimizden sayila biler Tedqiqatcilarin reyine gore Esli ve Kerem dastani esasen XVI esrin evvellerinde yaranmis ve hemin esrde de formalasmaga baslamisdir Esli ve Kerem in Orta Asiya Kicik Asiya ve Yaxin Serqde orijinal variantlari movcuddur Esli ve KeremBu adin diger istifade formalari ucun bax H Arasli M Tehmasib X Koroglu N Boratav ve basqa tedqiqatcilar dastanin Azerbaycanda yarandigini gostermisler Anadolu turk alimlerinden M F Koprulu V M Qocaturk V C Askun habele Azerbaycanda S Mumtaz M H Tehmasib ve digerleri Keremi tarixi sexsiyyet hesab etmisler Amma Keremin tarixi sexsiyyet olmamasi haqqinda da fikirler movcuddur Dastanin qisa mezmunuDeyirler cox kecmis zamanlarda bir xan olur bir de veziri Bu vezirin adi Qara kesis imis Xanin Kerem adli oglu Qara kesisin de Esli adinda qizi varmis Onlar boyuyub bir birlerini sevirler Qara kesis bu sevgiden xeber tutan kimi fikre dalir iki ayagini bir basmaga qoyub olmaz ki olmaz deyir O hara men hara Men oz qizimi dinimden olmayan adama ere vermerem Xan oglunun derdinden hali olub cox sevinir Qara kesise sifaris gonderir Qara kesis isi bele gorub aradan cixmagi qerara alir Gece iken barxanasini yigib kulfeti ile beraber oradan uzaqlasir Ay dolanir il kecir Kerem oz sevgilisinden el cekmir Nehayet Qara kesis onlarin evlenmesine icaze verir Qelbindeki kinini gizledib Kerem ucun bir toy xalati tikir ve ona deyir Kerem ogul men sene cox ezab vermisem bagisla Al bu xalati toy gecesi qizin yanina getmezden evvel geyinib oz elinle duymelerini acarsan Ondan sonra qizimla xosbext olarsan Toy vurulur Toy gecesi Keremle Esli tek tenha qalib birbirine sarmasirlar Kerem el atir ki xalatin duymelerini acsin duymeler Keremin eli deyen kimi oz ozune acilir axirinciya catanda tezeden hamisi duymelenir Kerem isi basa dusur Bilir ki Qara kesis ne ise onlarin basina bir bedbextlik getirecek Esli de Kereme komek edir Bu defe ise duymeler acilib Keremin sinesine dusur Kerem alisib yanir Bir goz qirpiminda kul olur Esli hay hesir salir saclarini supurge eleyib Keremin kulunu aglaya aglaya yigisdirmaga baslayir Hemin kulden bir qigilcim da qalxib Eslinin ustune dusur O da yanib kule donur Bu vaxt ses kuye el oba adamlari tokulusub gelirler Otaqda beyle gelin evezine ikice topa kul tapirlar Bilirler ki bu Qara kesisin isidir Hami goz yasi tokub aglayir her iki nakam genci basdirirlar Bir az kecmemis Qara kesis de azarlayib olur Onu da Esli ve Keremin yaxinliginda basdirirlar Nakam genclerin qebrinin ustunden gul kollari bitib bir birine sarmasir Qara kesisin de qebrinden qaratikan boy verib gullerin arasina soxulur Deyirler gul kollari Esli ile Keremin ruhudur ki o biri dunyada qovusmaq isteyirler Qara kesisin ruhu ise qaratikana cevrilib onlarin qovusmalarina mane olmaq isteyir IstinadlarEsli Kerem revayet MenbeCeyhun Bayramli Dastanlarimiza edilen yad tesirler Kitab Baki 2007 ci il Elnur Heyderov Folklorsunasliq meseleleri BDU Folklor kafedrasinin nesri V buraxilis Baki 2002Hemcinin baxVikimenbede Esli Kerem dastan ile elaqeli melumatlar var Esli ve Kerem opera Meshur asiqler siyahisiXarici kecidler Esli ve Kerem dastanini oxu