fbpx
Wikipedia

Ərdalan xanlığı

Avqust 12, 2021

Ərdalan xanlığı — İranın Kürdüstan əyalətində, Sənəndəc şəhərində iqtidarda olmuş xanlıq (1169-1867).

Tarixi

 
18-ci əsr

XII əsrdən-XIX əsrin 60-cı illərinədək gah müstəqil, gah da yarımmüstəqil hakimiyyət sürmüş kürd tayfa birləşməsi Bani Ərdalan Kürdüstan və İran tarixinə öz damğasını vuran sülalələrdən biridir. Şərəf xan Bidlisi "Şərəfnamə"də ərdalanlıların adını kürdlərin güclü tayfa birləşmələri olan Həkəri Soran və Babanlarla yanaşı çəkir.

Bani Ərdalan kürdlərinin tarixi haqqında çoxsaylı əsərlərdə geniş məlumat verildiyinə baxmayaraq, müxtəlif dövrlərdə yazılmış iki kitab dəyərli elmi mənbə kimi daha çox diqqəti cəlb edir.

Həmin kitablardan birincisi Xosrov İbn Məhəmməd Bani Ərdalanın o zamankı hakimi Xosrov xan Nakamın dövründə tamamlanmışdır. Lakin bu dəyərli əsər yalnız 1977-ci ildə Tehranda iranlı kürd alim doktor İsmayıl Ərdalan tərəfindən çap olunmuşdur. Rus alimi E.İ.Vasilyeva həmin əsəri fars dilindən rus dilinə çevirərək, 1984-cü ildə Moskvada çap etdirmişdir.

İkinci kitabın müəllifi Mah Şərəf xanım Kürdüstani Xosrov-xan Nakamin həyat yoldaşıdır. O, həm də Məsturə təxəllüsü ilə gözəl şerlər yazmış və tətqiqatçıların X.B. Natəvanla müqayisə etdiyi "divan sahibi" olan kürd şairəsidir. Müəllif həmin kitabı 1845-1847- ci illərdə, yəni birinci kitabdan təxminən 13 il sonra yazmışdır. Mah Şərəf xanımın kitabı ilk dəfə 1946-cü ildə onun vətənində - İran Kürdüstanında Demokratik Cümhuriyyət yaranan il çap olunmuşdur. Həmin kitabı çap etdirən kürd alimi Nasir Azadpur yazır: "Hərçənd ki, Ərdalan tarixinə dair çox kitab və əsrlər yazılmışdır, etiraf etmək lazımdır ki, Məsturənin Xronikası yazılması tarixinin qədimliyinə müəllifin şəxsiyyəti və Bani Ərdalan evinə qohumluq əlaqələri nöqteyi-nəzərindən istənilən digər kitabdan daha çox diqqəti cəlb edir".

Ərdalan kürdlərin yaşadığı yeganə vilayətdir ki, onların adı ilə, yəni Kürdüstan adlandırılmışdır. Bir çox mənbələrdə Ərdalan və Kürdüstan sözləri sinonim kimi işlənmişdir. İranın müasir ictimai-siyasi Kürdüstan ostanı məhz tarixi ərdalan vilayətinin ərazisində yerləşir. Bir çox tədqiqatçılar bu vilayətin ərazisini kürdlərin yaranma mərkəzi ocağı hesab edir.

Vilayətin tarixi haqqında hər iki kitabı farscadan rus dilinə tərcümə edən E.U.Vasiliyeva Bani Ərdalan knyazlığının tarixini 4 dövrə bölür:

  • I dövr - knyazlığın yaranmasından XV əsrədək.
  • II dövr - XVI əsrdən-1658-ci ilədək. Bu dövrdə vilayət geniş əraziləri əhatə edir və demək olar ki, müstəqil idarə olunurdu. Və hətta, hökmdarlarının adına pul buraxılırdı (36,85).
  • III dövr - 1658-1825-ci illər. Knyazlığın ərazisi əsasən Ərdalan vilayətini əhatə edirdi.
  • IV dövr - 1825-1868-ci illər. Bu dövrdə yerli hakimiyyət zəifləyir və vilayətdə Qacarlar sülaləsinin nüfuzu artmağa başlayır.

Kürd alimlərinin əksəriyyəti Bani Ərdalan sülaləsinin öz mənşəyini Sasanilərdən Ərdəşur Papakandan olduğunu yazır. Şərəf Xan Bidlisi qeyd edir ki, sülalənin banisi Baba Ardalan Diyarbəkrdə hökmranliq edən Mərvanilərdən idi və o, həmin dövrdə Şəhruzurun hakimi idi. K.Riç və başqalarının fikrinə görə Bani Ərdalan ailəsi (sülaləsi) öz başlanğıcını quran (goran) tayfa birləşməsinin bir qolu olan mamuilərdən almışdır.

Tədqiqatçılar belə hesab edir ki, bu sülalənin banisi Baba Ərdalan 1169-cu ildə Ərdalanda deyil, şəhrizur vilayətində hakimiyyətə gəlmişdir. Sülalənin ilk hökmdarları olan Baba Ərdalan, Kalul, I Xızır, İl yas, II Xızırın dövründə vilayətin sahəsi geniş əraziləri -Şəhrizur, Palanqan, Koy, Hərir, Baban, Şəhrbazar, Rəvandüz, Ərdəbil və İmadiyəni əhatə edirdi.

1550-ci ildə I Şah Təhmasibin göstərişi ilə qızılbaşların (səfəvilərin) qoşunu Ərdalan üzərinə hücuma keçir. Vilayətin hakimi Bikə bəyin qəhramancasına döyüşü nəticəsində qızılbaşlar geriyə qaçmağa məcbur olurlar.

1561-1562-ci illərdə Bağdad əmiri Osman paşa sülalənin ilk iqamətgahı olmuş Zalm qalasını və Şəhrizuru işğal edir. Xosrov ibn Məhəmmədin verdiyi məlumata görə üç ildən sonra (1565-ci ildə) Bəni Ərdalanın hakimi Sultan Əli bəy Şəhrizuru osmanlılardan geri alır.

Bani Ərdalan hakimi Teymur xan (Sultan Əli bəyin oğlu) (1579-1590) öz hakimiyyətini gücləndirərək və Şah Təhmasibin ölümündən istifadə edərək Kirmanşah, Sunqur, Dinəvər və Gorusu da Bani Ərdalanın tərkibinə daxil edir. O, əvvəlcə Osmanlı sultanı Murad-xana itaətkarlıq göstərsə də, sonradan vilayəti müstəqil idarə etməyə başlayır. Vaxtından əvvəl (goruslularla müharibədə) ölümü Teymur xanın müstəqil Kürdüstan dövləti qurmaq arzusunu ürəyində qoydu.

Teymur xanın ölümündən sonra hakimiyyətə gələn Helo xan Palanqan, Həsənabad, Mərivan qalalarını tikdi (bəzi tətqiqatlara görə bərpa etdi) və sülalənin ilk iqamətgahı olan Zalm qalasını bərpa edib daha da möhkəmləndirdi. Tədricən öz hakimiyyətini və ordusunu gücləndirən Helo-xan İran şahı (I Şah Abbas Səfəvi) və Osmanlı sultanına baş əyməyib vilayəti müstəqil idarə etməyə başladı.

1611-ci ildə İran şahının əmri ilə Luristan hakimi Hüseyn xan Lurun başçılığı altında böyük qoşun birləşmələri Ərdalanın üzərinə hücuma keçir. Helo xana itaətsizliyinə görə dərs vermək istəyən Şah Abbasın qoşunu məğlub olub, geriyə qayıdır. Buna görə şah Abbas özü Ərdalan üzərinə yeriməyə başlayır, lakin ətrafdakıların məsləhəti ilə Helo xana hücum etməyib geri dönür.

Öz bacısı Helo xanın oğlu Xan Əhməd xana ərə verən Şah Abbas onu Ərdalanın hakimi təyin edir. 1616-cı ildə hakimiyyətə gələn Xan Əhməd xan Ərdalan vilayətinin ərazisini daha da genişləndirir və onun iqtisadi-siyasi qüdrətini xeyli güclədirir. Tarixçi İsgəndər bəy Türkmən şah Abbasın dövründə hakimlik etmiş qüdrətli 17 kürd və lur (onlar da kürd xalqının bir qoludur) əmirləri içərisində birinci sırada Helo xanın oğlu Xan Əhməd xanın adını çəkir.

I Şah Abbasın ölümündən (19 yanvar 1629) sonra Xan Əhməd xan qızılbaşların tabeliyindən çıxıb, öz adına pul kəsdirməyə və Tam müstəqil hökmranlıq etməyə başlayır. Xan Əhməd xan Ərdalan vilayətinin sahəsini Kirmanşahdan və Həmədandan Urmiyayadək, Marağadan Mosul və İmadiyəyədək genişləndirir.

1638-ci ildə Şah Səfi Zal xanın başçılığı altında Xan Əhməd xan Osmanlı sultanı tərəfindən ona köməyə göndərilən türk döyüşçü dəstələri ilə birlikdə şah Səfinin qoşununu Mərivan gölü ətrafında darmadağın edir. Həmin döyüşdən sonra Mosula gedən Xan Əhməd xan burada vəfat edir.

1682-ci ildə Süleyman şah Səfəvinin əmri ilə Kürdüstanın hakimiyyətinə Teymur xan Acarlu təyin olunur. O, 1687-ci ilədək buranın hakimi olur.

1704-cü ildə Kürdüstanın hakimi Həsənəli xan Məhəmmədmömin xan oğlu Bəydili-Şamlı təyin edilir. Həsənəli xan 1707-ci ilədək Kürdüstanı idarə edir.

1707-ci ildə Kürdüstanın hakimi Hüseynəli xan Məhəmmədmömin xan oğlu Bəydili-Şamlı təyin edilir. Hüseynəli xan 1710-cu ilədək Kürdüstan valisi olur.

1744-cü ildə Nadir şah Qırxlı-Avşar Kürdüstana Hacı Mövlamverdi xan Qacarı hakim göndərdi. Bir müddətdən sonra onu Sübhanverdi xan Bəni-Ərdalani ilə əvəzlədi.

1746-cı ildə Nadir şah Qırxlı-Avşar Kürdüstana Məşhədli Məhəmmədrza bəy Gürcünü hakim təyin edir. Bir müddətdən sonra onu yenidən Sübhanverdi xan Bəni-Ərdalani ilə əvəzləyir.

Xosrov xan Bəni Ərdalanın hakimiyyəti illərində (1756/57-1790/91) Ərdalan Xanlığının hərbi siyasi-qüdrəti daha da güclənir, müstəqilliyi artır. Belə ki, 1779-cu ildə Kərim xan Zəndin ölümündən sonra hakimiyyəti ələ keçirməyə çalışan Qacarlar sülaləsi yalnız Xosrov xan Bani Ərdalanın hərbi köməyi sayəsində öz məqsədinə nail olur. Ağa Məhəmməd xan Qacarın hakimiyyət başına keçməsinə yaxın köməklik göstərən Xosrov xan Bani Ərdalan tədricən özünü müstəqil aparmağa başlayır. Onun bu itaətsizliyi Ağa Məhəmməd xan Qacarın xoşuna gəlmir və o öz müttəfiqinin (Xosrov xan) üzərinə qoşun göndərir. Həmədan yaxınlığında baş verən şiddətli döyüşdə Xosrov xan qalib gəlir və ağır itkiyə məruz qalan Ağa Məhəmməd xan Qacar geri çəkilməli olur. Tarixçilərin verdiyi məlumatlara görə bu döyüşdə "dərs alan" Ağa Məhəmməd xan sonralar birbaşa Xosrov xanın üzərinə hücuma keçməyə cürət etmir.

Bani Ərdalan axırıncı qüdrətli hökmdarlarından biri olan Əmənullah xan (Xosrov xanın oğlu) 20 ildən yuxarı (1799-1825) bir dövrdə vilayəti demək olar ki, tam müstəqil idarə etmişdir. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, O, Şah (kral) mövqeyinə malik olub sözün tam mənasında müstəqil idi. Rus alimi F.Çyornozubov fars və erməni mənbələri əsasında vilayət haqqında yazdığı dəyərli əsərində ("Şirlər və Günəş" ölkəsi. Ərdalan, yaxud İran Kürdüstanı) qeyd edir ki, Əmənullah xanın adı bütün dünyada məşhur idi. Hindlər inglislərlə müharibə zamanı İran şahına və Əmənullah xana kömək üçün müraciət etmişdilər. Əgər İranda kiməsə heykəl qoyulması qərara alınsaydı, şübhəsiz ki, kürdlər Ərdalanın bu böyük dövlət xadiminə (Əmənullah xana) üstünlük verərdilər.

1825-ci ildə Əmənullah xan vəfat etdikdən sonra onun yerinə oğlu Xosrov xan Nakam (şairə Məsturənin əri) keçir. O, 1819-cu ildə Fətəli şah Qacarın qızı Valiyə xanım ilə evlənmişdi. 1835-ci ildə Xosrov xan Nakam 30 yaşında vəfat edir. Ərinin ölümündən sonra Valiyə xanım vilayəti idarə etməyə başlayır və beləliklə, burada hakimiyyət Qacarlar sülaləsinin nüfuzu altına keçir. 1865-ci ildə Xosrov xan Nakamın ikinci oğlu Qulam şah (II Əmənallah) vilayətin hakimi təyin olunur, onun ölümündən sonra 1868-ci ildə İran şahı Nasirəddin şah Qacar Ərdalan vilayətinə yerli sülalədən deyil, ərdalanlıların hakimiyyətə gətirdiyi Qacarlar sülaləsindən olan öz dayısı (Nəsrəddin şahın dayısı) Mötəmməd əd-Dövləni hakim (vali) təyin edir. Beləkilə, əsrlər boyu müstəqli hökmranlıq edən Bani Ərdəlan sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulur. Lakin tarixçilərin yazdığına görə sonralar da bu sülalənin nümayəndələri şah sarayında böyük nüfuza malik olmuşlar.

Ərdalan sülaləsi

I Bab Ərdalan

I Culul

I Xızra

I İlyas

II Xızra

I Həsən

I Bablul

I Munzir

I Məmun Bəy

I Bəgə Bəy

II Məmun Bəy

I Surxab Bəy

I Sultan Əli Bəy

I Bəsat Bəy(? -1578)

I Teymur Xan (1578-1589)

I Halu Xan (1589-1616)

I Əhməd Xan (1593, 1616-1637)

I Süleyman Xan (1637-1657)

I Kəlb Əli Xan (1657-1679)

II Əhməd Xan (1679-1679; 1688-1694)

I Xosrov Xan (1679-1682)

II Teymur Xan Arjalu (1682-1688)

I Məhəmməd Xan (1694-1701-?)

II Məhəmməd Xan Gürca (1701-1704)

I Həsən Əli Xan (1704-1706)

I Hüseyin Əli Xan (−1706-1709-?)

I Key Xosrov Bəy (1709-1710-?)

I Abbas Quli Xan (1710-1716; 1719-1723)

I Əli Qulu Xan (1716-1719-?)

I Xane Paşa Baban (1723-1729-?)

I Sübhan Verdi Xan (1729-1732; 1733-1743; 1744-1745; 1746-1748)

I Xalid Paşa Baban (1732-1733-?)

I Mustafa Xan (1733-1733)

III Əhməd Xan (1743-1744-?)

I Mövla Verdi Xan (1745-1746-?)

I Məhəmməd Riza Bək Gürca (1746-1746-?)

II Həsən Əli Xan (1746-1746; 1748-1750-1751)

I Kərim Xan (1750-1752-1779)

II Xosrov Xan (1752-1752; 1756-1763; 1766-1790)

I Səlim Paşa Baban (1752-1756-1758)

I Süleyman Paşa Baban (1763-1764)

I Əli xan (1764-1766-?)

I Lütf Əli xan (1790-1794)

III Həsən Əli xan (1794-1799-1802)

I Əmənullah xan (1799-1824)

III Xosrov xan (1804-1824-1834)

I Riza Qulu xan (1823-1834-1846; 1846-1847; 1848-1848-?)

II Əmənullah xan (1846-1846; 1848 - ???)

IV Xosrov xan Nakam (−1847-1848-?)

İstinadlar

  1. Шараф-хан ибн Шамсаддин Бидлиси, Шараф-наме, т. I. Перевод, предисловие, примечания и приложения Е. И. Васильевой, М., 1967.стр. 87.
  2. Хосров ибн Мухаммад Бани Ардалан, Хроника, Москва, 1984, стр. 125.
  3. Хосров ибн Мухаммад Бани Ардалан, Хроника, Москва, 1984, стр. 127.
  4. Хосров ибн Мухаммад Бани Ардалан, Хроника, Москва, 1984, стр. 127.
  5. Хосров ибн Мухаммад Бани Ардалан, Хроника, Москва, 1984, стр. 134.
  6. Хосров ибн Мухаммад Бани Ардалан, Хроника, Москва, 1984, стр. 135.

Həmçinin bax

Avqust 12, 2021
ərdalan, xanlığı, iranın, kürdüstan, əyalətində, sənəndəc, şəhərində, iqtidarda, olmuş, xanlıq, 1169, 1867, mündəricat, tarixi, ərdalan, sülaləsi, istinadlar, həmçinin, baxtarixi, redaktə, əsr, əsrdən, əsrin, illərinədək, müstəqil, yarımmüstəqil, hakimiyyət, s. Erdalan xanligi Iranin Kurdustan eyaletinde Senendec seherinde iqtidarda olmus xanliq 1169 1867 Mundericat 1 Tarixi 2 Erdalan sulalesi 3 Istinadlar 4 Hemcinin baxTarixi Redakte 18 ci esr XII esrden XIX esrin 60 ci illerinedek gah musteqil gah da yarimmusteqil hakimiyyet surmus kurd tayfa birlesmesi Bani Erdalan Kurdustan ve Iran tarixine oz damgasini vuran sulalelerden biridir Seref xan Bidlisi Serefname de erdalanlilarin adini kurdlerin guclu tayfa birlesmeleri olan Hekeri Soran ve Babanlarla yanasi cekir 1 Bani Erdalan kurdlerinin tarixi haqqinda coxsayli eserlerde genis melumat verildiyine baxmayaraq muxtelif dovrlerde yazilmis iki kitab deyerli elmi menbe kimi daha cox diqqeti celb edir Hemin kitablardan birincisi Xosrov Ibn Mehemmed Bani Erdalanin o zamanki hakimi Xosrov xan Nakamin dovrunde tamamlanmisdir Lakin bu deyerli eser yalniz 1977 ci ilde Tehranda iranli kurd alim doktor Ismayil Erdalan terefinden cap olunmusdur Rus alimi E I Vasilyeva hemin eseri fars dilinden rus diline cevirerek 1984 cu ilde Moskvada cap etdirmisdir Ikinci kitabin muellifi Mah Seref xanim Kurdustani Xosrov xan Nakamin heyat yoldasidir O hem de Mesture texellusu ile gozel serler yazmis ve tetqiqatcilarin X B Natevanla muqayise etdiyi divan sahibi olan kurd sairesidir Muellif hemin kitabi 1845 1847 ci illerde yeni birinci kitabdan texminen 13 il sonra yazmisdir Mah Seref xanimin kitabi ilk defe 1946 cu ilde onun veteninde Iran Kurdustaninda Demokratik Cumhuriyyet yaranan il cap olunmusdur Hemin kitabi cap etdiren kurd alimi Nasir Azadpur yazir Hercend ki Erdalan tarixine dair cox kitab ve esrler yazilmisdir etiraf etmek lazimdir ki Mesturenin Xronikasi yazilmasi tarixinin qedimliyine muellifin sexsiyyeti ve Bani Erdalan evine qohumluq elaqeleri noqteyi nezerinden istenilen diger kitabdan daha cox diqqeti celb edir Erdalan kurdlerin yasadigi yegane vilayetdir ki onlarin adi ile yeni Kurdustan adlandirilmisdir Bir cox menbelerde Erdalan ve Kurdustan sozleri sinonim kimi islenmisdir Iranin muasir ictimai siyasi Kurdustan ostani mehz tarixi erdalan vilayetinin erazisinde yerlesir Bir cox tedqiqatcilar bu vilayetin erazisini kurdlerin yaranma merkezi ocagi hesab edir Vilayetin tarixi haqqinda her iki kitabi farscadan rus diline tercume eden E U Vasiliyeva Bani Erdalan knyazliginin tarixini 4 dovre bolur I dovr knyazligin yaranmasindan XV esredek II dovr XVI esrden 1658 ci iledek Bu dovrde vilayet genis erazileri ehate edir ve demek olar ki musteqil idare olunurdu Ve hetta hokmdarlarinin adina pul buraxilirdi 36 85 III dovr 1658 1825 ci iller Knyazligin erazisi esasen Erdalan vilayetini ehate edirdi IV dovr 1825 1868 ci iller Bu dovrde yerli hakimiyyet zeifleyir ve vilayetde Qacarlar sulalesinin nufuzu artmaga baslayir Kurd alimlerinin ekseriyyeti Bani Erdalan sulalesinin oz menseyini Sasanilerden Erdesur Papakandan oldugunu yazir Seref Xan Bidlisi qeyd edir ki sulalenin banisi Baba Ardalan Diyarbekrde hokmranliq eden Mervanilerden idi ve o hemin dovrde Sehruzurun hakimi idi K Ric ve basqalarinin fikrine gore Bani Erdalan ailesi sulalesi oz baslangicini quran goran tayfa birlesmesinin bir qolu olan mamuilerden almisdir Tedqiqatcilar bele hesab edir ki bu sulalenin banisi Baba Erdalan 1169 cu ilde Erdalanda deyil sehrizur vilayetinde hakimiyyete gelmisdir Sulalenin ilk hokmdarlari olan Baba Erdalan Kalul I Xizir Il yas II Xizirin dovrunde vilayetin sahesi genis erazileri Sehrizur Palanqan Koy Herir Baban Sehrbazar Revanduz Erdebil ve Imadiyeni ehate edirdi 1550 ci ilde I Sah Tehmasibin gosterisi ile qizilbaslarin sefevilerin qosunu Erdalan uzerine hucuma kecir Vilayetin hakimi Bike beyin qehramancasina doyusu neticesinde qizilbaslar geriye qacmaga mecbur olurlar 1561 1562 ci illerde Bagdad emiri Osman pasa sulalenin ilk iqametgahi olmus Zalm qalasini ve Sehrizuru isgal edir Xosrov ibn Mehemmedin verdiyi melumata gore uc ilden sonra 1565 ci ilde Beni Erdalanin hakimi Sultan Eli bey Sehrizuru osmanlilardan geri alir Bani Erdalan hakimi Teymur xan Sultan Eli beyin oglu 1579 1590 oz hakimiyyetini guclendirerek ve Sah Tehmasibin olumunden istifade ederek Kirmansah Sunqur Dinever ve Gorusu da Bani Erdalanin terkibine daxil edir O evvelce Osmanli sultani Murad xana itaetkarliq gosterse de sonradan vilayeti musteqil idare etmeye baslayir Vaxtindan evvel goruslularla muharibede olumu Teymur xanin musteqil Kurdustan dovleti qurmaq arzusunu ureyinde qoydu Teymur xanin olumunden sonra hakimiyyete gelen Helo xan Palanqan Hesenabad Merivan qalalarini tikdi bezi tetqiqatlara gore berpa etdi ve sulalenin ilk iqametgahi olan Zalm qalasini berpa edib daha da mohkemlendirdi Tedricen oz hakimiyyetini ve ordusunu guclendiren Helo xan Iran sahi I Sah Abbas Sefevi ve Osmanli sultanina bas eymeyib vilayeti musteqil idare etmeye basladi 1611 ci ilde Iran sahinin emri ile Luristan hakimi Huseyn xan Lurun basciligi altinda boyuk qosun birlesmeleri Erdalanin uzerine hucuma kecir Helo xana itaetsizliyine gore ders vermek isteyen Sah Abbasin qosunu meglub olub geriye qayidir Buna gore sah Abbas ozu Erdalan uzerine yerimeye baslayir lakin etrafdakilarin mesleheti ile Helo xana hucum etmeyib geri donur Oz bacisi Helo xanin oglu Xan Ehmed xana ere veren Sah Abbas onu Erdalanin hakimi teyin edir 1616 ci ilde hakimiyyete gelen Xan Ehmed xan Erdalan vilayetinin erazisini daha da genislendirir ve onun iqtisadi siyasi qudretini xeyli gucledirir Tarixci Isgender bey Turkmen sah Abbasin dovrunde hakimlik etmis qudretli 17 kurd ve lur onlar da kurd xalqinin bir qoludur emirleri icerisinde birinci sirada Helo xanin oglu Xan Ehmed xanin adini cekir I Sah Abbasin olumunden 19 yanvar 1629 sonra Xan Ehmed xan qizilbaslarin tabeliyinden cixib oz adina pul kesdirmeye ve Tam musteqil hokmranliq etmeye baslayir Xan Ehmed xan Erdalan vilayetinin sahesini Kirmansahdan ve Hemedandan Urmiyayadek Maragadan Mosul ve Imadiyeyedek genislendirir 1638 ci ilde Sah Sefi Zal xanin basciligi altinda Xan Ehmed xan Osmanli sultani terefinden ona komeye gonderilen turk doyuscu desteleri ile birlikde sah Sefinin qosununu Merivan golu etrafinda darmadagin edir Hemin doyusden sonra Mosula geden Xan Ehmed xan burada vefat edir 1682 ci ilde Suleyman sah Sefevinin emri ile Kurdustanin hakimiyyetine Teymur xan Acarlu teyin olunur 2 O 1687 ci iledek buranin hakimi olur 1704 cu ilde Kurdustanin hakimi Heseneli xan Mehemmedmomin xan oglu Beydili Samli teyin edilir 3 Heseneli xan 1707 ci iledek Kurdustani idare edir 1707 ci ilde Kurdustanin hakimi Huseyneli xan Mehemmedmomin xan oglu Beydili Samli teyin edilir 4 Huseyneli xan 1710 cu iledek Kurdustan valisi olur 1744 cu ilde Nadir sah Qirxli Avsar Kurdustana Haci Movlamverdi xan Qacari hakim gonderdi Bir muddetden sonra onu Subhanverdi xan Beni Erdalani ile evezledi 5 1746 ci ilde Nadir sah Qirxli Avsar Kurdustana Meshedli Mehemmedrza bey Gurcunu hakim teyin edir Bir muddetden sonra onu yeniden Subhanverdi xan Beni Erdalani ile evezleyir 6 Xosrov xan Beni Erdalanin hakimiyyeti illerinde 1756 57 1790 91 Erdalan Xanliginin herbi siyasi qudreti daha da guclenir musteqilliyi artir Bele ki 1779 cu ilde Kerim xan Zendin olumunden sonra hakimiyyeti ele kecirmeye calisan Qacarlar sulalesi yalniz Xosrov xan Bani Erdalanin herbi komeyi sayesinde oz meqsedine nail olur Aga Mehemmed xan Qacarin hakimiyyet basina kecmesine yaxin komeklik gosteren Xosrov xan Bani Erdalan tedricen ozunu musteqil aparmaga baslayir Onun bu itaetsizliyi Aga Mehemmed xan Qacarin xosuna gelmir ve o oz muttefiqinin Xosrov xan uzerine qosun gonderir Hemedan yaxinliginda bas veren siddetli doyusde Xosrov xan qalib gelir ve agir itkiye meruz qalan Aga Mehemmed xan Qacar geri cekilmeli olur Tarixcilerin verdiyi melumatlara gore bu doyusde ders alan Aga Mehemmed xan sonralar birbasa Xosrov xanin uzerine hucuma kecmeye curet etmir Bani Erdalan axirinci qudretli hokmdarlarindan biri olan Emenullah xan Xosrov xanin oglu 20 ilden yuxari 1799 1825 bir dovrde vilayeti demek olar ki tam musteqil idare etmisdir Menbelerin verdiyi melumata gore O Sah kral movqeyine malik olub sozun tam menasinda musteqil idi Rus alimi F Cyornozubov fars ve ermeni menbeleri esasinda vilayet haqqinda yazdigi deyerli eserinde Sirler ve Gunes olkesi Erdalan yaxud Iran Kurdustani qeyd edir ki Emenullah xanin adi butun dunyada meshur idi Hindler inglislerle muharibe zamani Iran sahina ve Emenullah xana komek ucun muraciet etmisdiler Eger Iranda kimese heykel qoyulmasi qerara alinsaydi subhesiz ki kurdler Erdalanin bu boyuk dovlet xadimine Emenullah xana ustunluk vererdiler 1825 ci ilde Emenullah xan vefat etdikden sonra onun yerine oglu Xosrov xan Nakam saire Mesturenin eri kecir O 1819 cu ilde Feteli sah Qacarin qizi Valiye xanim ile evlenmisdi 1835 ci ilde Xosrov xan Nakam 30 yasinda vefat edir Erinin olumunden sonra Valiye xanim vilayeti idare etmeye baslayir ve belelikle burada hakimiyyet Qacarlar sulalesinin nufuzu altina kecir 1865 ci ilde Xosrov xan Nakamin ikinci oglu Qulam sah II Emenallah vilayetin hakimi teyin olunur onun olumunden sonra 1868 ci ilde Iran sahi Nasireddin sah Qacar Erdalan vilayetine yerli sulaleden deyil erdalanlilarin hakimiyyete getirdiyi Qacarlar sulalesinden olan oz dayisi Nesreddin sahin dayisi Motemmed ed Dovleni hakim vali teyin edir Belekile esrler boyu musteqli hokmranliq eden Bani Erdelan sulalesinin hakimiyyetine son qoyulur Lakin tarixcilerin yazdigina gore sonralar da bu sulalenin numayendeleri sah sarayinda boyuk nufuza malik olmuslar Erdalan sulalesi RedakteI Bab ErdalanI CululI XizraI IlyasII XizraI HesenI BablulI MunzirI Memun BeyI Bege BeyII Memun BeyI Surxab BeyI Sultan Eli BeyI Besat Bey 1578 I Teymur Xan 1578 1589 I Halu Xan 1589 1616 I Ehmed Xan 1593 1616 1637 I Suleyman Xan 1637 1657 I Kelb Eli Xan 1657 1679 II Ehmed Xan 1679 1679 1688 1694 I Xosrov Xan 1679 1682 II Teymur Xan Arjalu 1682 1688 I Mehemmed Xan 1694 1701 II Mehemmed Xan Gurca 1701 1704 I Hesen Eli Xan 1704 1706 I Huseyin Eli Xan 1706 1709 I Key Xosrov Bey 1709 1710 I Abbas Quli Xan 1710 1716 1719 1723 I Eli Qulu Xan 1716 1719 I Xane Pasa Baban 1723 1729 I Subhan Verdi Xan 1729 1732 1733 1743 1744 1745 1746 1748 I Xalid Pasa Baban 1732 1733 I Mustafa Xan 1733 1733 III Ehmed Xan 1743 1744 I Movla Verdi Xan 1745 1746 I Mehemmed Riza Bek Gurca 1746 1746 II Hesen Eli Xan 1746 1746 1748 1750 1751 I Kerim Xan 1750 1752 1779 II Xosrov Xan 1752 1752 1756 1763 1766 1790 I Selim Pasa Baban 1752 1756 1758 I Suleyman Pasa Baban 1763 1764 I Eli xan 1764 1766 I Lutf Eli xan 1790 1794 III Hesen Eli xan 1794 1799 1802 I Emenullah xan 1799 1824 III Xosrov xan 1804 1824 1834 I Riza Qulu xan 1823 1834 1846 1846 1847 1848 1848 II Emenullah xan 1846 1846 1848 IV Xosrov xan Nakam 1847 1848 Istinadlar Redakte Sharaf han ibn Shamsaddin Bidlisi Sharaf name t I Perevod predislovie primechaniya i prilozheniya E I Vasilevoj M 1967 str 87 Hosrov ibn Muhammad Bani Ardalan Hronika Moskva 1984 str 125 Hosrov ibn Muhammad Bani Ardalan Hronika Moskva 1984 str 127 Hosrov ibn Muhammad Bani Ardalan Hronika Moskva 1984 str 127 Hosrov ibn Muhammad Bani Ardalan Hronika Moskva 1984 str 134 Hosrov ibn Muhammad Bani Ardalan Hronika Moskva 1984 str 135 Hemcinin bax RedakteSoran Emirliyi Botan Emirliyi Baban EmirliyiMenbe https az wikipedia org w index php title Erdalan xanligi amp oldid 5217984, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.