fbpx
Wikipedia

Şyaulyay

September 04, 2021

Şyaulyay — Litvada şəhər.

Şyaulyay
lit. Šiauliai
Bayraq Gerb
55°55′41″ şm. e. 23°19′00″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat 1236
Sahəsi
  • 81,13 km²
Mərkəzin hündürlüyü 107 m, 129 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu (+370) 41
Poçt indeksi LT-76001
Nəqliyyat kodu S
siauliai.lt
Xəritəni göstər/gizlə
Şyaulyay
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şyaulyay əhalinin sayına görə Litvanın dördüncü şəhəridir (2001-ci ilin məlumatlarına görə, demək olar ki, 134 min), Şimali Litvanın paytaxtı adlandırılır.

Şyaulyay yerinin "Soule" adı Vilnüsdən əvvəl, 1236-ci ildə salnamələrdə Livon ordeninin şerlərində Saules döyüşünün təsviri zamanı çəkilir. Buna görə 22 sentyabr Şyaulyay ad günü kimi sayılır. Bu şəhər əsası ХV əsrdən əvvəl qoyulmuş Litvanın ən qədim şəhərlər qrupuna daxildir. ХVI əsrdə o Şyaulyay vilayətinin inzibati mərkəzi idi. Tarixi inkişafının bir neçə yüzillikləri ərzində şəhər bu ənənəsi qoruyub saxlayıb. XVIII əsrin sonuna qarmaqarışıq taxta kənddən Şyaulyay müntəzəm düzbucaq şəklində planlaşdırılmış şəhərə çevrildi. Şəhərlilərin yaşayış evləri üç və ya dörd nümunə layihə üzrə kərpic və ya küçə tərəfdən kərpic divar ilə ağacdan inşa edilirdi. 9 noyabr 1791-ci ildə Litva və Polşa Kralı Stanislovas Auqustas öz ixtiyarı ilə Şyaulyay şəhərinin özünüidarəetməsini təsdiq etmişdir. 1795-ci ildə, Rusiya Litvanı özünə birləşdirdikdə, İkinci Yekaterina Şyaulyayı dövlət qəza şəhəri elan etdi. Çar Rusiyasının hər hansı qəza şəhəri kimi Şyaulyayı şəhər sakinlərinin hər üç ildən bir seçdiyi ratuşa üzvləri idarə edirdi. Bu burmistr, ratman, katib və mühasib idi. Şyaulyayın burmistrləri əkinçi Antanas Çyapulyaviçus (1865-1867-ci illər), rus məmuru Novikov (1867-1873-cü illər), mülkədar Aleksandr Qodvevski (1880-1882-ci illər), mülkədar Osvaldas Rimqayla (1890-1905-ci illər), həkim Yuliyonas Şalkauskis (1905-1915-ci illər) və s. idi.

XIX əsrin ikinci yarısında Şyaulyayın Litva əyalətinin həyatının mədəni mərkəzi kimi əhəmiyyəti artdı. Şəhərdə milli dirçəlişin fəaliyyətini inkişaf etdirən, təhsil və mədəniyyəti bəsləyən Litva ziyalıları toplaşmışdı. Şyaulyayda birinci Litva tamaşası qoyulub. 31 oktyabr 1904-cü ildə Şyaulyayda A. Keturakisin "Amerika hamamda" komediyası oynanılıb, 1931-ci ildə isə Şyaulyay Dram Teatrı açılıb, 1939-cu ildə Şyaulyaya Klaypeda Dövlət Teatr köçürülüb, yarım əsrdən artıq keçəndən sonra, 2004-cü ildə isə, "Avilis" kukla teatrı yaradılıb.

1908-1914-cü illərdə mədəni-maarif fəaliyyətlə "Varpas" məşhur Şyaulyay Litva dram, musiqi və mahnı cəmiyyəti məşğul olurdu. 1920-ci ildə "Mədəniyyət" kitab nəşriyyatı cəmiyyəti yaradıldı, həmin il Şyaulyay Ümumi Kitabxanası açılmışdı. 1925-ci ildə M. Valançyus adına Xalq Universiteti, 1927-ci ildə – P. Vişinskis adına Xalq Universiteti, 1928-ci ildə – Y. Basanaviçyus adına Xalq Universiteti, elə həmin il şəhər gimnaziyası oğlan və qız gimnaziyalarına çevrilmişdi, icbari ibtidai təhsil tətbiq edilib. Siyasi səbəblərlə tez-tez dəyişən hadisələrə görə (Vilnüsün və Klaypedanın itirilməsi) Şyaulyay məmləkətin mühüm siyasi, iqtisadi və mədəniyyət mərkəzi oldu.

XIX əsrin ikinci yarısında kapitalizm dövrünün əvvəlində bütün Litva kimi Şyaulyay da sənaye inqilabı və urbanistikanın inkişafı meydanına qədəm atdı. Çar Rusiyası 1836-1858-ci illərdə şəhərdən Riqa-Tilji şosesini keçirtdi. 1871-ci ildə dəmir yolu xətti Lepaya-Romnay Şyaulyayı kəsdi. Avropa və Rusiya ilə rabitə imkanı kiçik şəhərin mühüm bir sənaye mərkəzinə çevrilməsi üçün zəmin yaratdı. 1897-ci ildə Şyaulyay əhalisinin sayına görə (16128 sakin) ikinci şəhər (Kaunasdan sonra) olub, 1909-cu ildə əhalinin 56,4 faizi yəhudilər təşkil edirdi. Yəhudi sənayeçilərini şəhərə rahat rabitə cəlb etmişdi. O dövr üçün çox tərəqqili olan X.Frenkel, Nurokov qardaşlarının, Roqalin qardaşlarının dəri zavodu Rusiya imperiyasında ən iri zavod oldu. 1908-ci ildə X.Frenkel zavodun yanında modern (retsessiya) tərzində yaşayış evi – X.Frenkelin sarayını tikib, bu ev günümüzə qədər qalmış və indi burada Auşros muzeyinin bölməsi yerləşir. Şyaulyayda indiyə qədər 1913-cü ildə əsası qoyulmuş "Ruta" ən köhnə qənnadı məmulatları fabriki və adı ilk dəfə 1786-cı ildə Kral ekonomiyasının inventar siyahılarında çəkilmiş "Quberniya" – Litvanın ən köhnə pivə zavodu işləyir.

Birinci dünya müharibəsi zamanı Şyaulyayda binaların 65 faizi dağılmışdı. 1919-cu ildə müstəqillik uğrunda döyüşlərdən sonra şəhəri bərpa etməyə başladılar. Mərkəzi küçələr yonulmamış daşlarla döşənmiş, onlara Baçyunskaya, daha sonra isə – Rekivskaya elektrik stansiyasından işıqlandırma qoşulmuşdu. 1925-ci ildə su kəmərinin birləşdirilməsi və kanalizasiyanın buraxılması başlandı. Kommunikasiya üçün şyaulyaylılar təkcə poçt və teleqrafdan başqa, telefondan da istifadə edə bilirdi. 1936-cı ildə şəhərdə avtomat-telefonlar quraşdırılmış, 1937-ci ildə isə telefon abunəçilərinin sayı 700 qədər artmışdı. Litvanın müstəqilliyi dövründə iki dünya müharibəsi arasında Şyaulyay XX əsrin əvvəlində yaradılmış sənaye şəhərinin simasını qoruyub saxlamışdı. 1938-ci ildə Litvada buraxılan dərinin 85 faizi, ayaqqabının – 69 faizi, kətan lifinin – 75 faizi, konfet sənayesinin – 35 faizi Şyaulyayda istehsal olunub.

Bu gün Şyaulyay şəhərinin ən parlaq vurğusu – Renessans dövrünün memarlıq abidəsi olan Müq. Pyotr və Pavel kafedral kilsəsidir (1997-ci ilə qədər – kostyol). Gələnlərə o, sanki, şəhərin mərkəzinin, onun ürəyinin harada olduğunu göstərir. Kostyolun qülləsində şəhər sakinlərinin hesabına mexaniki saatlar quraşdırılıb. 1880-ci il yanğınından sonra onlar bərpa edilməyib. Təkcə kostyolun cənub fasadındakı günəş saatı qalıb. Bizim günümüzə qədər XVII-ci əsr memarlıq abidəsinin görünüşü xeyli dəyişib, çünki müharibə və təbii fəlakətlər onu dəfələrlə dağıtmışdır.

Şəhərin mərkəzində Zubov knyazına hədiyyə verilmiş Şyaulyay ekonomiyasının Zubovların (Didjdvaryo) keçmiş malikanəsinin fraqmentləri qalır. 1954-cü ildən burada tədricən Şyaulyay Pedaqoji İnstitutu (indi – Şyaulyay Universiteti) yerləşdi.

1975-ci ildə Şyaulyayın mərkəzində Sovet İttifaqında birinci olan Piyadalar bulvarı salınıb. İndi o kiçik memarlıq formaları: fəvvarələr, heykəltəraşlıq əsərləri ilə bəzədilib. Şəhərin çoxlu muzeyi: dəmir yolu, su kəməri, universitet tarixi, pişiklər, velosipedlər, fotoqrafiya, radio və televiziya muzeyi var. Pişiklər Muzeyi – Litvada yeganə və dünyada ikinci belə muzeydir. Kolleksiyanın böyük hissəsini 30 il ərzində Şyaulyay sakini Vanda Kavalyauskene toplamışdır. 2006-cı ildə muzeydə pişik mövzusunda 14 min eksponat olub.

Litvanın şəhərləri arasında Şyaulyay Litva rekordlar kitabında ən çox: adıçəkilən pişiklər muzeyi, Elvira Balçyunaytenin topladığı ən böyük kuklalar kolleksiyası, Rimantas Vinsent Vaytekunasın topladığı məşhur insanların imzalarının ən zəngin kolleksiyası ilə qeyd olunub.

"Yuone Pastuoge" ("Juonė Pastuogė") musiqili aşxana-mehmanxana klubunda təkcə Litvada ən böyük kovboy papağını deyil, həmçinin 121 kq çəkisində olan velosipedi (dəmirçi Simas Mazelyauskas düzəldib) də görmək olar. Litvada ən böyük prof. Kazis Morkunasın "Saules döyüşü" vitrajı (onun sahəsi – 200 kv. metrə qədərdir), 1995-ci ildə 33 saata müxtəlif yaşlarda və incəsənətin müxtəlif istiqamətlərindən olan altmış rəssamın yaratdığı ən böyük rəsm – "Politsest" başqa yerdə deyil, məhz Şyaulyayda yerləşir. 1999-cu ildə Paulyüs Arlauskas Litvada ən kiçik ekslibrisi (hündürlüyü 5,2 mm və eni 4,8 mm) yaradıb. Unutmaq lazım deyil ki, Zoknyaydakı Şyaulyay hava limanında – sahəsinə görə (təxminən 10 kvadrat kilometr) Litvada ən böyükdür. Bu Sovet İttifaqının Silahlı Qüvvələrinin təyyarələrin təmiri üzrə müəssisəsi olan keçmiş gizli aerodromudur.

Şyaulyaydan 7 km məsafədə Xaçlar Dağıdır. O, dünyada yeganə belə dağ olmaqla yanaşı həm də öz rekordları ilə də məşhurdur. Məsələn, Xaçlar Dağının yanında ən çox sayda zəvvarın (300 min) toplandığı gün papa II İoann Pavelin messası keçirilən 7 sentyabr 1993-cü il tarixi olmuşdur. Ehtimal olunur ki, ilk xaçlar burada XIV əsrin sonunda – XIV əsrin əvvəlində qoyulmağa başlanmışdır. 1850-ci ildə 20-ə yaxın xaç, 1960-cı ildə- 5000-ə yaxın xaç var idi. Hazırda olan xaçlardan 13 mindən çoxu – taxtadan, 2 mindən çoxu – metaldan, yüzdən çoxu – daşdandır. Bundan əlavə dağda 300-dən çox rəsm əsəri, övliyaların təsviri ilə yüzdən çox sovməə var.

Şyaulyayda su yataqlarının ümumi sahəsi – 1280 ha, yəni şəhər ərazisinin 15,7 faizini təşkil edir. Bu Rekivos, Qinkunu, Talşos gölləri, Şvyantupis, Kulpe, Rude, Viyole, Şvede, Şimşa, Tilje, Qinupis kiçik çayları, Banko, Medinupyalis kanallarıdır. 16 park, Talkşay ekoloji cığırı, Şyaulyay Universitetinin Botanika bağı gəzintiyə dəvət edir.

Litva adının çəkilməsinin minilliyinin bayram edilməsi münasibətilə 23 dekabr 2009-cu ildə gecə Talkşos gölü yanında Şyaulyaydan olan dizayner Vilüs Puronasın əsəri olan dəmir tülkünün iri bir heykəli qoyulmuşdur. O gündən Vilnüsün dəmir canavarı, Şyaulyayın isə – hikmət və bacarıq rəmzi – dəmir tülküsü var.

İstinadlar

  1. Statistics Lithuania

September 04, 2021
şyaulyay, litvada, şəhər, Šiauliaibayraq, gerb55, ölkə, litvatarixi, coğrafiyasıilk, məlumat, 1236sahəsi, mərkəzin, hündürlüyü, msaat, qurşağı, 00əhalisiəhalisi, nəf, yanvar, 2018, rəqəmsal, identifikatorlartelefon, kodu, 41poçt, indeksi, 76001nəqliyyat, kodu,. Syaulyay Litvada seher Syaulyaylit SiauliaiBayraq Gerb55 55 41 sm e 23 19 00 s u Olke LitvaTarixi ve cografiyasiIlk melumat 1236Sahesi 81 13 km Merkezin hundurluyu 107 m 129 mSaat qursagi UTC 02 00EhalisiEhalisi 100 575 nef 1 yanvar 2018 1 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 370 41Poct indeksi LT 76001Neqliyyat kodu Ssiauliai ltXeriteni goster gizle Syaulyay Vikianbarda elaqeli mediafayllarSyaulyay ehalinin sayina gore Litvanin dorduncu seheridir 2001 ci ilin melumatlarina gore demek olar ki 134 min Simali Litvanin paytaxti adlandirilir Syaulyay yerinin Soule adi Vilnusden evvel 1236 ci ilde salnamelerde Livon ordeninin serlerinde Saules doyusunun tesviri zamani cekilir Buna gore 22 sentyabr Syaulyay ad gunu kimi sayilir Bu seher esasi HV esrden evvel qoyulmus Litvanin en qedim seherler qrupuna daxildir HVI esrde o Syaulyay vilayetinin inzibati merkezi idi Tarixi inkisafinin bir nece yuzillikleri erzinde seher bu enenesi qoruyub saxlayib XVIII esrin sonuna qarmaqarisiq taxta kendden Syaulyay muntezem duzbucaq seklinde planlasdirilmis sehere cevrildi Seherlilerin yasayis evleri uc ve ya dord numune layihe uzre kerpic ve ya kuce terefden kerpic divar ile agacdan insa edilirdi 9 noyabr 1791 ci ilde Litva ve Polsa Krali Stanislovas Auqustas oz ixtiyari ile Syaulyay seherinin ozunuidareetmesini tesdiq etmisdir 1795 ci ilde Rusiya Litvani ozune birlesdirdikde Ikinci Yekaterina Syaulyayi dovlet qeza seheri elan etdi Car Rusiyasinin her hansi qeza seheri kimi Syaulyayi seher sakinlerinin her uc ilden bir secdiyi ratusa uzvleri idare edirdi Bu burmistr ratman katib ve muhasib idi Syaulyayin burmistrleri ekinci Antanas Cyapulyavicus 1865 1867 ci iller rus memuru Novikov 1867 1873 cu iller mulkedar Aleksandr Qodvevski 1880 1882 ci iller mulkedar Osvaldas Rimqayla 1890 1905 ci iller hekim Yuliyonas Salkauskis 1905 1915 ci iller ve s idi XIX esrin ikinci yarisinda Syaulyayin Litva eyaletinin heyatinin medeni merkezi kimi ehemiyyeti artdi Seherde milli dircelisin fealiyyetini inkisaf etdiren tehsil ve medeniyyeti besleyen Litva ziyalilari toplasmisdi Syaulyayda birinci Litva tamasasi qoyulub 31 oktyabr 1904 cu ilde Syaulyayda A Keturakisin Amerika hamamda komediyasi oynanilib 1931 ci ilde ise Syaulyay Dram Teatri acilib 1939 cu ilde Syaulyaya Klaypeda Dovlet Teatr kocurulub yarim esrden artiq kecenden sonra 2004 cu ilde ise Avilis kukla teatri yaradilib 1908 1914 cu illerde medeni maarif fealiyyetle Varpas meshur Syaulyay Litva dram musiqi ve mahni cemiyyeti mesgul olurdu 1920 ci ilde Medeniyyet kitab nesriyyati cemiyyeti yaradildi hemin il Syaulyay Umumi Kitabxanasi acilmisdi 1925 ci ilde M Valancyus adina Xalq Universiteti 1927 ci ilde P Visinskis adina Xalq Universiteti 1928 ci ilde Y Basanavicyus adina Xalq Universiteti ele hemin il seher gimnaziyasi oglan ve qiz gimnaziyalarina cevrilmisdi icbari ibtidai tehsil tetbiq edilib Siyasi sebeblerle tez tez deyisen hadiselere gore Vilnusun ve Klaypedanin itirilmesi Syaulyay memleketin muhum siyasi iqtisadi ve medeniyyet merkezi oldu XIX esrin ikinci yarisinda kapitalizm dovrunun evvelinde butun Litva kimi Syaulyay da senaye inqilabi ve urbanistikanin inkisafi meydanina qedem atdi Car Rusiyasi 1836 1858 ci illerde seherden Riqa Tilji sosesini kecirtdi 1871 ci ilde demir yolu xetti Lepaya Romnay Syaulyayi kesdi Avropa ve Rusiya ile rabite imkani kicik seherin muhum bir senaye merkezine cevrilmesi ucun zemin yaratdi 1897 ci ilde Syaulyay ehalisinin sayina gore 16128 sakin ikinci seher Kaunasdan sonra olub 1909 cu ilde ehalinin 56 4 faizi yehudiler teskil edirdi Yehudi senayecilerini sehere rahat rabite celb etmisdi O dovr ucun cox tereqqili olan X Frenkel Nurokov qardaslarinin Roqalin qardaslarinin deri zavodu Rusiya imperiyasinda en iri zavod oldu 1908 ci ilde X Frenkel zavodun yaninda modern retsessiya terzinde yasayis evi X Frenkelin sarayini tikib bu ev gunumuze qeder qalmis ve indi burada Ausros muzeyinin bolmesi yerlesir Syaulyayda indiye qeder 1913 cu ilde esasi qoyulmus Ruta en kohne qennadi memulatlari fabriki ve adi ilk defe 1786 ci ilde Kral ekonomiyasinin inventar siyahilarinda cekilmis Quberniya Litvanin en kohne pive zavodu isleyir Birinci dunya muharibesi zamani Syaulyayda binalarin 65 faizi dagilmisdi 1919 cu ilde musteqillik ugrunda doyuslerden sonra seheri berpa etmeye basladilar Merkezi kuceler yonulmamis daslarla dosenmis onlara Bacyunskaya daha sonra ise Rekivskaya elektrik stansiyasindan isiqlandirma qosulmusdu 1925 ci ilde su kemerinin birlesdirilmesi ve kanalizasiyanin buraxilmasi baslandi Kommunikasiya ucun syaulyaylilar tekce poct ve teleqrafdan basqa telefondan da istifade ede bilirdi 1936 ci ilde seherde avtomat telefonlar qurasdirilmis 1937 ci ilde ise telefon abunecilerinin sayi 700 qeder artmisdi Litvanin musteqilliyi dovrunde iki dunya muharibesi arasinda Syaulyay XX esrin evvelinde yaradilmis senaye seherinin simasini qoruyub saxlamisdi 1938 ci ilde Litvada buraxilan derinin 85 faizi ayaqqabinin 69 faizi ketan lifinin 75 faizi konfet senayesinin 35 faizi Syaulyayda istehsal olunub Bu gun Syaulyay seherinin en parlaq vurgusu Renessans dovrunun memarliq abidesi olan Muq Pyotr ve Pavel kafedral kilsesidir 1997 ci ile qeder kostyol Gelenlere o sanki seherin merkezinin onun ureyinin harada oldugunu gosterir Kostyolun qullesinde seher sakinlerinin hesabina mexaniki saatlar qurasdirilib 1880 ci il yanginindan sonra onlar berpa edilmeyib Tekce kostyolun cenub fasadindaki gunes saati qalib Bizim gunumuze qeder XVII ci esr memarliq abidesinin gorunusu xeyli deyisib cunki muharibe ve tebii felaketler onu defelerle dagitmisdir Seherin merkezinde Zubov knyazina hediyye verilmis Syaulyay ekonomiyasinin Zubovlarin Didjdvaryo kecmis malikanesinin fraqmentleri qalir 1954 cu ilden burada tedricen Syaulyay Pedaqoji Institutu indi Syaulyay Universiteti yerlesdi 1975 ci ilde Syaulyayin merkezinde Sovet Ittifaqinda birinci olan Piyadalar bulvari salinib Indi o kicik memarliq formalari fevvareler heykelterasliq eserleri ile bezedilib Seherin coxlu muzeyi demir yolu su kemeri universitet tarixi pisikler velosipedler fotoqrafiya radio ve televiziya muzeyi var Pisikler Muzeyi Litvada yegane ve dunyada ikinci bele muzeydir Kolleksiyanin boyuk hissesini 30 il erzinde Syaulyay sakini Vanda Kavalyauskene toplamisdir 2006 ci ilde muzeyde pisik movzusunda 14 min eksponat olub Litvanin seherleri arasinda Syaulyay Litva rekordlar kitabinda en cox adicekilen pisikler muzeyi Elvira Balcyunaytenin topladigi en boyuk kuklalar kolleksiyasi Rimantas Vinsent Vaytekunasin topladigi meshur insanlarin imzalarinin en zengin kolleksiyasi ile qeyd olunub Yuone Pastuoge Juone Pastuoge musiqili asxana mehmanxana klubunda tekce Litvada en boyuk kovboy papagini deyil hemcinin 121 kq cekisinde olan velosipedi demirci Simas Mazelyauskas duzeldib de gormek olar Litvada en boyuk prof Kazis Morkunasin Saules doyusu vitraji onun sahesi 200 kv metre qederdir 1995 ci ilde 33 saata muxtelif yaslarda ve incesenetin muxtelif istiqametlerinden olan altmis ressamin yaratdigi en boyuk resm Politsest basqa yerde deyil mehz Syaulyayda yerlesir 1999 cu ilde Paulyus Arlauskas Litvada en kicik ekslibrisi hundurluyu 5 2 mm ve eni 4 8 mm yaradib Unutmaq lazim deyil ki Zoknyaydaki Syaulyay hava limaninda sahesine gore texminen 10 kvadrat kilometr Litvada en boyukdur Bu Sovet Ittifaqinin Silahli Quvvelerinin teyyarelerin temiri uzre muessisesi olan kecmis gizli aerodromudur Syaulyaydan 7 km mesafede Xaclar Dagidir O dunyada yegane bele dag olmaqla yanasi hem de oz rekordlari ile de meshurdur Meselen Xaclar Daginin yaninda en cox sayda zevvarin 300 min toplandigi gun papa II Ioann Pavelin messasi kecirilen 7 sentyabr 1993 cu il tarixi olmusdur Ehtimal olunur ki ilk xaclar burada XIV esrin sonunda XIV esrin evvelinde qoyulmaga baslanmisdir 1850 ci ilde 20 e yaxin xac 1960 ci ilde 5000 e yaxin xac var idi Hazirda olan xaclardan 13 minden coxu taxtadan 2 minden coxu metaldan yuzden coxu dasdandir Bundan elave dagda 300 den cox resm eseri ovliyalarin tesviri ile yuzden cox sovmee var Syaulyayda su yataqlarinin umumi sahesi 1280 ha yeni seher erazisinin 15 7 faizini teskil edir Bu Rekivos Qinkunu Talsos golleri Svyantupis Kulpe Rude Viyole Svede Simsa Tilje Qinupis kicik caylari Banko Medinupyalis kanallaridir 16 park Talksay ekoloji cigiri Syaulyay Universitetinin Botanika bagi gezintiye devet edir Litva adinin cekilmesinin minilliyinin bayram edilmesi munasibetile 23 dekabr 2009 cu ilde gece Talksos golu yaninda Syaulyaydan olan dizayner Vilus Puronasin eseri olan demir tulkunun iri bir heykeli qoyulmusdur O gunden Vilnusun demir canavari Syaulyayin ise hikmet ve bacariq remzi demir tulkusu var Istinadlar Redakte Statistics LithuaniaMenbe https az wikipedia org w index php title Syaulyay amp oldid 6029006, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.