Vikipediya azad ensiklopediya şəms Qeys Razifars شمس قیس رازی Doğum tarixi XII əsrDoğum yeri Rey Rey şəhristanı Tehran o

Vikipediya azad ensiklopediya Sems Qeys Razifars شمس قیس رازی Dogum tarixi XII esrDogum yeri Rey Rey sehristani Tehran ostani IranVefat tarixi XIII esrFealiyyeti dilciFealiyyet illeri 1204 1230 Semseddin Mehemmed bin Qeys er Razi fars شمس قیس رازی XII esr Rey Tehran ostani XIII esr XIII esr Iran sairi Heyati span Semseddin Mehemmed bin Qeys er Razi evvelce Xarezmsahlardan Elaeddin Mehemmed bin Tekisin dovrunde sonra ise onun oglu Celaleddin Manqburnunun dovrunde yasayib yaratmisdir Qeys er Razinin anadan oldugu il melum deyildir lakin Razi nisbesi onun Tehranin yaxinligindaki Rey seherinden oldugunu bildirir Umumiyyetle orta esr menbelerinde meselen Haci Xelifenin Kesf ez zunun XIX esrde yaranmis Semseddin Saminin Qamusul elam ve diger eserlerde Sems Qeys Razi haqqinda demek olar ki melumata rast gelmirik Qeys Razinin heyat ve yaradiciligi haqqinda biz yene de en cox melumata onun el Mocem fi meayiri esar el Ecem eserinin dibacesinde tesaduf edirik Buradan melum olur ki Qeys Razi uzun muddet Maverennehr ve Xorasanda yasamisdir O teqriben hicri qemeri 601 ci il miladi teqvimle 1204 cu ilden sonra bes alti il Buxarada hicri qemeri 614 miladi tarixle 1217 ci ilde ise Mervde yasamisdir O umumiyyetle Xarezmsah Elaeddin Mehemmed bin Tekisin yaxin adamlarindan olmus hetta 1217 ci ilde Xarezmsah Bagdada yurus ederken Qeys Razi de onunla olmusdur Sonralar monqollar Xarezmsahi teqib ederken de Qeys Razi sahin destesinde olmusdur Iraq yurusunun ugurla neticelenmemesinden sonra Sems Qeys bir nece il Iraq ve Iraqi Ecem torpaqlarinda yasamisdir Cingiz xanin oglanlari Sabutay ve Cebe 1220 ci ilde Xaremsahi teqib ederken Xarezmsahla monqol qosunlari arasinda Hemedan ve Isfahan seherleri arasinda yerlesen Ferrezin qalasi yaxinliginda doyusde Qeys Razi de olmus ve hemin qarma qarisiqliqlarin neticesinde eserlerini itirmisdir ki sonradan bir qeder pul muqabilinde hemin eserlerin bezi sehifelerini elde etmisdir Umumiyyetle Qeys Razi monqol hucumlarinin butun dehsetlerini oz gozlerile gormus ve hetta iki defe monqollara esir dusmusdur ki ancaq tesaduf neticesinde onlarin elinden xilas ola bilmisdir Hicri qemeri tarixle 624 miladi tarixle ise 1226 ci ilde Sems Qeys Siraza gelmis burada fasr vilayetinin hakimi Sed ibn Zengiye 1195 1230 siginmis ve onun vefatindan sonra onun oglu meshur fars sairi Sedi Sirazinin himayecisi olan Ebubekr ibn Sed ibn Zenginin 1230 1258 yaninda yasayib yaratmisdir Yaradiciligi span Qeys Razi bir eserini Tibyanul luget et Turki ele lisanul Qanqli ni 1223 1231 ci illerde Azerbaycanda hakimiyyet surmus Xarezmsah Celaleddin Manqburniya ithaf etmisdir Onun 1226 ci ilde Sirazda oldugunu nezere alsaq demeli o bu eseri 1223 1226 ci iller arasinda yazmisdir ki Qeys Razinin de teqriben bu illerde Azerbaycanda yasadigini guman etmek olar Menbeler ve Sems Qeys er Razinin heyat ve yaradiciligi ile mesgul olan tedqiqatcilar onun qelemine aid bir nece eserin adini cekirler Kitabul kafi fil eruzeyn vel qevafi el Moreb fi meayir esarul Ereb el Mocem fi meayir esarul Ecem Hedayiqul Ecem ve bir de Tibyanul luget et Turki ele lisanul Qanqli Qeyd edek bu eserlerden bizim dovrumuze yalniz el Mocem fi meayir esarul Ecem eseri gelib catmisdir Tedqiqatcilara gore Qeys Razi Kitabul kafi fil eruzeyn vel qevafi eserini hele 1217 ci ilde Mervde olarken yazmaga baslamisdir Adindan melum olur ki bu kitab ereb ve fars eruzlarindan danisan onlarin birge nezeri esaslarindan behs eden bir eserdir Gorunur Ferrezin qalasi yaxinliginda da bu eserin elyazmalari dagilib ve itib batmisdir Sonralar Siraza gelen Qeys Razi 1232 ci ilde bu eseri tamamlamis sonra ise yerli alimlerin fars seirinin bilicilerinin xahisi ile bu eseri iki yere bolmus ereb eruz ve qafiyesinden behs eden hisseni el Moreb fi meayir esarul ereb fars eruz ve qafiyesinin nezeri esaslarindan behs eden hisseni ise el Mocem fi meayir esarul Ecem adlandirmisdir Belelikle Qeys Razi el Mocem fi meayir esarul Ecem eserini teqriben 1235 ci ilde Sirazda tamamlamisdir Tedqiqatcilarin qeydine gore Qeys Razinin 1235 ci ilden sonraki taleyi ise melum deyildir Edebiyyat span Shams ad Din Muhammad nbn Kajs ar Razi Svod pravil persidskoj poezii al Mu dzham fi ma ajir ash ar al adzham Ch II O nauke rifmy i kritiki poezii Per s persidsk issled i komment N Yu Chalisovoj M Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura RAN 1997 470 s Seriya Pamyatniki pismennosti Vostoka vyp CVI ISBN 5 02 016567 0 1 Sharifov Mahmadyor Shams i Kajs i Razi i ego literaturno kriticheskie vzglyady dissertaciya kandidata filologicheskih nauk 10 01 03 Dushanbe 1984 141 c Yusif Ziya Shirvani Muhammed ibn Kejs i ego tyurkoyazychnyj glossarij Uchenye zapiski 1 Izdanie AGU Baku 1971 Semseddin Mehemmed bin Qeys er Razi El Mocem fi meayir esar el Ecem Tehran 1387 Mehemmed bin Ebdulvehhab Qezvini Muqeddimeye mosehheh Semseddin Mehemmed bin Qeys er Razi El Mocem fi meayir esar el Ecem Tehran 1387 Semseddin Muhammed b Kays er Razi el Mucem fi meayiri esari l Acem Muhammed Kazvini nesrinin Muderris Rezavi tarafindan tekrar gozden gecirilmis metni ve her iki nasirin onsozleriyle Tehran 1338 hs den ofset suretiyle Moderres Rezevi Muqeddimeye mosehheh Semseddin Mehemmed bin Qeys er Razi El Mocem fi meayir esar el Ecem Tehran 1387 M Fuad Koprulu Harezmsahlar Devrinde Bir Turk Lisancisi Muhammed b Kays ve Eseri TY V 26 1927 s 97 100 J W Clinton Shams i Qays on the Nature of Poetry Edebiyat The Journal of Middle Eastern Literatures I 2 Philadelphia 1989 s 101 127 W E Smyth What is a Name The Issue of Language in Early Persian Works on Poetics a e V 2 1994 s 291 302 J T P de Bruijn Shams i kays EI Ing IX 297 298 Nihad M Cetin Aruz DIA III 431 432 433 Istinadlar span Shams i Qays Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi N Yu Chalisova Persidskaya poeziya na vesah poetiki Shams ad din Muhammad ibn Kajs ar Razi Svod pravil persidskoj poezii Moskva 1997 c 16 Yusif Ziya Shirvani Muhammed ibn Kejs i ego tyurkoyazychnyj glossarij Uchenye zapiski 1 Izdanie AGU Baku 1971 42 Yusif Ziya Shirvani Muhammed ibn Kejs i ego tyurkoyazychnyj glossarij Uchenye zapiski 1 Izdanie AGU Baku 1971 42 Xarici kecidler span Normativ yoxlamaBIBSYS 666 LCCN n79066641 NKC jn19992001074 NTA 151572364 SUDOC 202969010 VIAF 120724319 WorldCat VIAF 120724319 Kateqoriyalar XII esrde dogulanlarReyde dogulanlarXIII esrde vefat edenlerElifba sirasina gore yazici ve sairlerIran sairleriIran dilcileriXIII esr sairleriGizli kateqoriya ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifeler