fbpx
Wikipedia

İran Kürdüstanı

September 01, 2021

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Kürdüstan (dəqiqləşdirmə).

İran Kürdüstanı və ya Şərqi Kürdüstan (kürd. Rojhilatê Kurdistanê/ڕۆژھەڵاتی کوردستان‎) — İranın İraq ilə sərhədlərində yerləşən şimal-qərbi ərazilərində, əsasən kürdlərin yaşadığı əraziyə verilən ad. İran Kürdüstanı Qərbi Azərbaycan ostanı, Kürdüstan ostanı və Kirmanşah ostanını əhatə edir.

Kürdlər İranın şimal-qərbi ərazilərini Kürdüstanın dörd hissəsindən biri hesab edir. Digərlərinə Rojava və ya Qərbi Kürdüstan (Suriya) Şimali Kürdüstan (Türkiyə) və Cənubi Kürdüstan (İraq) aiddir.

2006-cı ildə keçirilən sonuncu əhalinin siyahıyaalmasında əldə edilən məlumatlara görə, kürd əhaliyə malik üç ostanı – Kürdüstan, Kirmanşah və İlam ostanlarında ümumilikdə və habelə Qərbi Azərbaycan ostanı'nın cənubi şəhərlərində ümumilikdə 6.730.000 nəfər yaşayır. İlam ostanının cənubunda əsasən lurlar yaşayır.

İran kürdləri İran əhalisinin təxminən 7–10 %-ni təşkil edir. Bir sıra mənbəyə görə, İran kürdlərinin əksəriyyəti şiədir, lakin başqa mənbələr əksinə, onların əksəriyyətinin sünni olduğunu iddia edir. İran İslam İnqilabı zamanı kürd siyasi partiyaları muxtariyyət ilə maraqlanmayan şiə kürdləri öz tərəflərinə çəkməkdə uğursuz olmuşdurlar. Buna baxmayaraq, 1990-cı illərdən bəri kürd milliyətçiliyi şiə kürdlərə də yayılmışdır. Buna əsas səbəb şimaldakı kürdlərin zorakılıq ilə yatırılmasıdır.

Tarixi

  Əsas məqalə: Kürdüstan

Simko Şikak üsyanı

  Əsas məqalə: Simko Şikak üsyanı (1918–22)

Birinci Dünya müharibəsində Qacar hakimiyyətinin zəifliyi bəzi kürd tayfa rəislərinə bu xaotik vəziyyətdən istifadə etməyə həvəsləndirmişdi. Şikak tayfasının rəisi Simko 1918-ci ildən 1922-ci ilə qədər Urmiya gölünün qərbində öz rejimini təsis etmişdir. Həvrəman vilayətinin başçısı Cəfər sultan Mərivan ilə Hələbcə arasındakı ərazinin nəzarətini 1925-ci ilə qədər ələ keçirmişdir. 1922-ci ildə sonralar birinci Pəhləvi monarxı Rza xan kürd tayfa rəislərinə qarşı tədbirlər görməyə başlamışdır. Simko regionu 1922-ci ilin payızında regionu tərk etməli olmuş və səkkiz il gizli həyat yaşamalı olmuşdur. İran rejimi 1930-cu ildə onu təslim olmağa cəlb edəndə hökumət ona Üşnəviyyə yaxınlıqlarında tələ qurmuş və öldürmüşdür. Bundan sonra Rza şah kürdlərə qarşı qəddar, ancaq effektiv bir siyasət yürütmüşdür. Yüzlərlə kürd tayfa rəisi deportasiya olunmuşdur. Həmçinin, onların sahibləndiyi ərazilər hökumət tərəfindən müsadirə edilmişdir.

İkinci Dünya müharibəsi

Antihitler koalisiyası 1941-ci ilin sentyabr ayında İrana soxulanda İran Silahlı Qüvvələri çox keçməmiş dağıdılmışdır və onların silah-sursatı kürdlər tərəfindən ələ keçirilmişdir. Kürd tayfa rəislərinin oğulları bu şəraitdən istifadə etmiş və Tehran şəhərindəki sürgünlərindən qaçmışdır. Kürd tayfa rəisi olan Həmə Rəşid Sərdəşt, Banə və Mərivan şəhərlərini ələ keçirmişdir. O və onun qüvvələri 1944-cü ilin payızında İran qoşunları tərəfindən məğlub edilmişdir.

Məhabad Cümhuriyyəti

  Əsas məqalə: Məhabad Cümhuriyyəti
 
İran daxilində Məhabad Cümhuriyyətinin xəritəsi.

İran İkinci Dünya müharibəsində öz neytrallığı bəyan etsə də, antihitler koalisiyası tərəfindən işğal olunmuşdu. Azərbaycan böhranı zamanı, SSRİ-nin dəstəyi ilə 1946-cı ildə Qazı Məhəmmədin öndərliyi altındakı Komeley Ciyanevey Kürd hərəkatı tərəfindən Məhabad şəhərində respublika təsis olunmuşdur. Bu kiçik ölkə Məhabad, Bükan, Piranşəhər və Üşnəviyyə şəhərlərini əhatə etdiyindən ölkənin varlığını bütün İran kürdləri dəstəkləmirdi. Məhabad Cümhuriyyəti bir ildən az bir müddətdə mövcud olmuşdur. Sovet qüvvələrini bu zaman regiondan çəkilmiş və mərkəzi İran hökumətinin qüvvələrinin seperatçıları məğlub etməsinə icazə vermişdir.

İran İslam inqilabı

  Əsas məqalə: İran İslam İnqilabı

Kürd siyasi təşkilatlar şaha qarşı bir inqilabı böyük maraq ilə dəstəkləyirdilər. Bu inqilab 1979-cu ilin fevral ayında Ayətullah Xamneyini ölkənin başçısına çevirmişdir. Şah kürdlərin muxtariyyət əldə etmək və mərkəzi hökumətin onların daxili işlərinə daha az qarışmasına nail olmaq səylərinə qarşı çıxmışdır. Şah rejimi hakimiyyətdə olan farslardan bir qədər fərqli bir dilə və mədəniyyətə sahib kürdlərin xarici qüvvələr tərəfindən sui-istifadə olunacağına inanırdı. Bu böhran 1979-cu ildə kürdlərə yeni konstitusiyanın yazılmasından məsul olan "Mütəxəssislər şurası"nda yer vərilməməsindən sonra daha da dərinləşmişdi. Ayətullah Xamneyini Əbdül Rəhman Qasımlını bu şuranın birinci yığıncağına qoşulmasına imkan verməmişdir.

Pəhləvi sülaləsinin süquta uğramasından sonra İran Kürdüstanında milliyətçilik dalğası yayılmağa başlamış, hətta inqilab əleyhinə üsyanlar qaldırılmışdır. 1979-cu ilin əvvəllərində kürd fraksiyalar ilə İran inqilabi hökumətinin qüvvələri arasında hərbi münaqişə başlamışdır. Kürd silahlı dəstələri əsasən İran Kürdüstanının Demokratik Partiyası və solçu İran Kürdüstanı Komalə Partiyasından təşkil olunmuşdu.

1979-cu ilin dekabr ayında səsləndirdiyi nitqdə Əli Xamenei etnik azlıqlar anlayışının İslam doktrinasına qarşı olduğunu vurğulamışdır. O həmçinin, "Müsəlman ölkələrinin birləşməsini görmək istəməyənlər"i etnik azlıqlar arasında milliyətçilik problemləri yaratmaq ilə günahkarlandırmışdır. Onun bu düşüncələri ruhani rəhbərlik tərəfindən dəstəklənmişdir.

1996-cı il hadisələri

2 dekabr 1996-cı ildə görkəmli sünni ruhanisi Molla Məhəmməd Rabiyeyin ölümü şəhərində sünni kürdlər ilə hüquq-mühafizə qüvvələri arasında şiddətli döyüşlərə səbəb olmuşdur. Molla Rabiyey Kirmanşah şəhərindəki Əl-Şəfeyi məscidində imam idi. Mitinqlər daha üç gün davam etmiş və Kürdüstan ostanında yerləşən başqa şəhər və qəsəbələrə yayılmışdır.

Xatəmi dövrü

1997-ci ildə keçirilən İran prezident seçkilərində sünni kürdlər də iştirak etmişdir. Həm mülki, həm də ki hərbi kürd müxalif qrupları kürdlərdən xahiş etmişdir ki, seçkilərə "laqeyd yanaşmasın"lar. Prezident Məhəmməd Hatəmi kürd mədəniyyətinin və tarixini tərifləmişdi. Kürdlərin bu vaxtlardakı tələbləri əsasən kürd dili və yüksək vəzifəli səlahiyyətliləri ilə bağlı idi. Hatəmi birinci prezidentlik dövründə Abdulla Ramazanzadəni Kürdüstan ostanının birinci kürd qubernatoru təyin etmişdir. O həmçinin, bir neçə sünni və şiə kürdü öz və ya kabinet üzvlərinin məsləhətçiləri kimi işə almışdır. Hatəmi ikinci prezidentlik dövründə kabinet üzvlüyünə iki dənə kürd əsilli şiə siyasətçini təyin etmişdir. Altıncı parlamentə 18 kürd siyasətçi seçilmişdi. Kürdüstan və Kirmanşah ostanlarını təmsil edən 40 nəfərlik parlament fraksiyası təsis edilmişdir.

1999-cu il hadisələri

1999-cu ilin fevral ayında kürd milliyətçilər Məhabad, Sənəndəc və Urmiya kimi bir neçə şəhərin küçələrinə çıxmış və İran hökuməti əleyhinə, Abdullah Öcalan lehinə mitinqlər keçirdilər. Bu, sərhədlərarası kürd hərəkatı olaraq dəyərləndirilmişdir. Bu mitinqlər hökumət qüvvələri tərəfindən şiddətli şəkildə yatırılmışdır. İnsan hüquqları üzrə ixtisaslaşmış müxtəlif qruplara görə, ən azı 20 nəfər öldürülmüşdür.

2005-ci il hadisələri

9 iyul 2005-ci ildə kürd müxalifətçi fəal Şirvan Qədiri və daha iki kürd əsilli şəxs İran hüquq-mühafizə işçiləri tərəfindən Məhabad şəhərində qətlə yetirilmişdir. Növbəti altı həftə Məhabad, Piranşəhr, Sənəndəc, Sərdəşt, Üşnəviyyə, Banə, Saqqız kimi kürd əhaliyə sahib şəhər, qəsəbə və kəndlərdə iğtişaşlar və mitinqlər təşkil olunmuşdur. Bu iğtişaşlarda onlarla insan öldürülmüş və yaralanmışdır, yüzlərlə insan isə həbs edilmişdir. 13 mart 2006-cı ildə İran insan hüquqları vəkili, Şirvan Qədirinin hüquqşünası Saleh Nikbəxt Qədirinin qatilinin bir hüquq-mühafizə işçisi olduğunu və onun qanunsuzcasına öldürüldüyünü açıqlamışdır. O həmçinin, qatil və qətl əmirini verən ilə yerli məhkəmə sisteminin əməkdaşlıq etdiyini qeyd etmişdir.

Qeydlər

  1. Qərbi Azərbaycan ostanının əhalisini 76.2% ilə əsasən azərbaycanlılar təşkil edir, ancaq ostan əhalisinin 21.7%-i kürdlərdir. Kürdlər əsasən Sərdəşt, Məhabad, Piranşəhr və Bükan şəhristanlarında yaşayırlar.

İstinadlar

  1. Күрдүстaн Милли Һөкумәти // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддə]. VI ҹилд: Куба – Мисир. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1982. сәһ. 48. (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char)
  2. فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسه ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور(شاخص های غیرثبتی){گزارش}:گزارش های پیشرفت طرح ها وکلان شهرها/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس *بهاء:۱۰۰۰۰۰ ریال-شابک:۷-۶۸-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۵ ص:جدول(بخش رنگی)،نمودار(بخش رنگی)*یادداشت:عنوان دیگر:طرح و بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور(شاخص های غیرثبتی) سال ۱۳۸۹ *توصیفگر:شاخص های غیرثبتی+شاخص های فرهنگی+گزارش های پیشرفت طرح ها و کلان شهرها *توصیفگر:ایران ۳۸۶۲۸۹ *تهران۱۹۹۰۶۶ /مشهد۲۹۲۳۴۱ /اصفهان ۱۷۰۰۱۷/تبریز۱۸۴۸۱/کرج ۲۷۸۲۵۲/شیراز۲۵۱۷۰۳/اهواز۱۷۶۴۰۳/قم۲۷۰۸۷۷ *شناسنامه افزوده:واعظی،منصور،۱۳۳۳-۷۳۵۰۶۸ *شناسنامه افزوده:شرکت پژوهشگران خبره پارس /شورای فرهنگ عمومی *مرکز پخش:خیابان ولیعصر،زرتشت غربی،خیابان کامبیز،بخش طباطبایی رفیعی،پلاک۱۸،تلفن:۷-۸۸۹۷۸۴۱۵ *لیتوگرافی،چاپ وصحافی:سازمان چاپ و انتشارات اوقاف // General Culture Council of Islamic Republic of Iran for West Azerbaijan province (fars). Ketabe Nashr. 2012.
  3. Federal Research Division (2004). Iran: A Country Study (ingilis). Kessinger Publishing. səh. 121. ISBN 978-1-4191-2670-3. The Kurdish area of Iran includes most of West Azerbaijan. (#parameter_ignored)
  4. İqlton, Uilyam (1988). An Introduction to Kurdish Rugs and Other Weavings (ingilis). University of California Press. ISBN [[Special:BookSources/0940793172}|0940793172}]]. ranian Kurdistan is relatively narrow where it touches the Soviet border in the north and is hemmed in on the east by the Azerbaijani Turks. Extending south along the border west of Lake Urmia is the tribal territory.
  5. Bengio, Ofra (2014). Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland (ingilis). University of Texas Press. ISBN 9780292758131.
  6. "The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition, 2005". Bartleby.com (ingilis). December 26, 2007 tarixində .
  7. "Provinces of Iran". Statoids.com (ingilis). October 22, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.
  8. "Mideast Daily News". Themedialine.org (ingilis). February 5, 2015 tarixində .
  9. "Archived copy". Iranhrdc.org (ingilis). February 5, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.
  10. M. Dodd, Edvard (1920). "Grace Of the Kurds". Saradistribution.com (ingilis). October 25, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.
  11. "Discrimination against Kurdish Iranians unchecked and on the rise". Amnesty.org (ingilis). July 30, 2008. February 18, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.[ölü keçid]
  12. Əli Cavanmərdi, Meredit Büel (November 19, 2012). "Iranian Kurds Fight Discrimination, Hope for Change". Voanews.com (ingilis). February 5, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019. (#parameter_ignored_suggest)
  13. Leynonen, Anu (January 27, 2017). "Unity or Diversity? Turkish Nationalism, Kurds, and the Turkish Mainstream Press" (PDF). Helda.helsinki.fi (ingilis). Helsinki: University of Helsinki Press. ISBN 978-951-51-2890-4. March 31, 2019 tarixində (PDF).
  14. "قومیت واحد، دلیل ایجاد یک کشور مستقل نیست". Ghatreh.com (kürd). July 3, 2017. February 8, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.
  15. "Iranian Kurdistan". Unpo.org (ingilis). Unpresented Nations and Peoples Organization. March 25, 2008. December 2, 2010 tarixində . İstifadə tarixi: August 18, 2019.
  16. Romano, Deyvid (2006). (ingilis). Nyu-York: Cambridge University Press. səh. 235. ISBN 0-521-85041-X https://books.google.az/books?id=T0ryM_xe9UIC&dq=0-521-85041-X&source=gbs_navlinks_st (#bare_url_missing_title). (#parameter_ignored)
  17. MakDouall, Deyvid (1996). A Modern History of the Kurds (ingilis). London: I.B. Tauris. səh. 270. doi:https://doi.org/10.1017/S0026318400034167 (#bad_doi). ISBN 1-85043-653-3.
  18. MakDouall, Deyvid (1996). A modern history of the Kurds (ingilis). London: I.B. Tauris. səh. 278. ISBN 1850436533. OCLC 34010749.
  19. Elfinston, U. G. (1946). "The Kurdish Question". Journal of International Affairs (ingilis). Royal Institute of International Affairs. 22 (1): 97. JSTOR 3017874.
  20. Elfinston, U. G. (1946). "The Kurdish Question". Journal of International Affairs (ingilis). Royal Institute of International Affairs. 22 (1): 97–98. JSTOR 3017874.
  21. Günter, Maykl (October 10, 2007). "The possibilities for an independent Kurdish state" (PDF). Kurdishrightsconference.org (ingilis). Kurdish Rights Conference. October 10, 2007 tarixində (PDF).[ölü keçid]
  22. Nurizadə, Əli Rza (April 27, 2004). "The Tragedy of Being Kurd in Iran". Nourizadeh.com (ingilis). March 4, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: August 21, 2019.
  23. MakDouall, Deyvid (1996). Subjects of the Shi'i Republic // (PDF) (ingilis). London: I.B. Tauris. səh. 261–287. 2019-08-21 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-23.
  24. MakDouall, Deyvid (1996). Ayatollah Khomeini's Speech, Radio Tehran, December 17, 1979. Quoted in David McDowall // (PDF) (ingilis). London: I.B. Tauris. səh. 271. August 21, 2019 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 23, 2019.
  25. "Iran". hrw.org (ingilis). Human Rights Organization. March 13, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: August 19, 2019. (#chapter_ignored)
  26. Neriya, Jak (2012). The Future of Kurdistan: Between Turkey, the Iraq War, and the Syrian Revolt (PDF) (ingilis). Yərusəlim: Jerusalem Center for Public Affairs. səh. 18. ISBN 978-965-218-109-1. In 1997, Sunni Kurds took part in the presidential election. Both civilian and military Kurdish opposition groups asked Kurds to do so. The winner, President Mohammad Khatami, praised the glory of Kurdish culture and history. From the Kurdish side, demands mainly concerned the Kurdish language and the appointment of top-level officials. In his first term, Khatami appointed Abdollah Ramezanzadeh to be the first Kurdish governor of the Iranian province of Kurdistan. He also appointed several Sunni and Shia Kurds as his own or cabinet members’ advisers. In his second term Khatami had two Kurdish cabinet members, both of them Shia.
  27. "The Nation and Its Minorities: Ethnicity, Unity and State Policy in Iran". Samii Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East (ingilis). 20 (1–2): 128–137. 2000.
  28. Natali, D. (2000). Manufacturing Identity and Managing Kurds in Iraq, Turkey and Iran: A Study in Evolution of Nationalism. PhD Dissertation in Political Science (ingilis). University of Pennsylvania. səh. 238.
  29. "Iran: Country Reports on Human Rights Practices – 1999". US Department of State Archive (ingilis). Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. February 23, 2000. August 19, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 19, 2019.
  30. "لاوانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌ تایبه‌تی کچان به‌ به‌شداربوون بۆ نێو ریزه‌کانی گه‌ریلا له‌ چالاکی هه‌ڤاڵ شیلان و رێبازی به‌رخۆدانی ئه‌و خاوه‌ن ده‌رده‌که‌ون" (ingilis). April 29, 2006. May 25, 2011 tarixində .[ölü keçid]
  31. Hovard, Maykl. "Iran sends in troops to crush border unrest". Iranfocus.com (ingilis). Iran Focus. March 12, 2008 tarixində .[ölü keçid]
  32. Neriya, Jak (2012). The Future of Kurdistan: Between Turkey, the Iraq War, and the Syrian Revolt (PDF) (ingilis). Yərusəlim: Jerusalem Center for Public Affairs. səh. 19. ISBN 978-965-218-109-1. On 9 July 2005, the Kurdish opposition activist Shivan Qaderi (also known as Shwane Qadri or Sayed Kamal Asfaram) and two other Kurdish men were shot by Iranian security forces in Mahabad. According to witnesses, the security forces then tied Qaderi’s body to a Toyota jeep and dragged it through the streets. Iranian authorities confirmed that Qaderi, “who was on the run and wanted by the judiciary,” was shot and killed while allegedly evading arrest.

Xarici keçidlər

  • Ethnic groups and the state: Azaris, Kurds and Baluch of Iran, by R. Farzanfar, PhD Dissertation, Massachusetts Institute of Technology, Dept. of Political Science, 1992
  • PJAK Intensifies Its Struggle for Iranian Kurdistan by Chris Zambelis
  • Human Rights Watch report on ethnic minorities
  • Status of the Kurds in Iranian Kurdistan
  • The tragedy of being Kurd in Iran, by Ali Reza Nourizadeh
  • Photography of Kurdistan
  • Kurdish Academy of Language (KAL)

September 01, 2021
iran, kürdüstanı, adın, digər, istifadə, formaları, üçün, kürdüstan, dəqiqləşdirmə, şərqi, kürdüstan, kürd, rojhilatê, kurdistanê, ڕۆژھەڵاتی, کوردستان, iranın, iraq, ilə, sərhədlərində, yerləşən, şimal, qərbi, ərazilərində, əsasən, kürdlərin, yaşadığı, əraziyə. Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kurdustan deqiqlesdirme Iran Kurdustani 1 ve ya Serqi Kurdustan kurd Rojhilate Kurdistane ڕۆژھەڵاتی کوردستان Iranin Iraq ile serhedlerinde yerlesen simal qerbi erazilerinde esasen kurdlerin yasadigi eraziye verilen ad Iran Kurdustani Qerbi Azerbaycan ostani a Kurdustan ostani ve Kirmansah ostanini ehate edir 3 4 Kurdler Iranin simal qerbi erazilerini Kurdustanin dord hissesinden biri hesab edir Digerlerine Rojava ve ya Qerbi Kurdustan Suriya Simali Kurdustan Turkiye ve Cenubi Kurdustan Iraq aiddir 5 6 2006 ci ilde kecirilen sonuncu ehalinin siyahiyaalmasinda elde edilen melumatlara gore kurd ehaliye malik uc ostani Kurdustan Kirmansah ve Ilam ostanlarinda umumilikde ve habele Qerbi Azerbaycan ostani nin cenubi seherlerinde umumilikde 6 730 000 nefer yasayir 7 Ilam ostaninin cenubunda esasen lurlar yasayir Iran kurdleri Iran ehalisinin texminen 7 10 ni teskil edir 8 9 10 11 12 Bir sira menbeye gore Iran kurdlerinin ekseriyyeti siedir 13 14 lakin basqa menbeler eksine onlarin ekseriyyetinin sunni oldugunu iddia edir 15 Iran Islam Inqilabi zamani kurd siyasi partiyalari muxtariyyet ile maraqlanmayan sie kurdleri oz tereflerine cekmekde ugursuz olmusdurlar 16 17 Buna baxmayaraq 1990 ci illerden beri kurd milliyetciliyi sie kurdlere de yayilmisdir Buna esas sebeb simaldaki kurdlerin zorakiliq ile yatirilmasidir 18 Mundericat 1 Tarixi 1 1 Simko Sikak usyani 1 2 Ikinci Dunya muharibesi 1 2 1 Mehabad Cumhuriyyeti 1 3 Iran Islam inqilabi 1 4 1996 ci il hadiseleri 1 5 Xatemi dovru 1 6 1999 cu il hadiseleri 1 7 2005 ci il hadiseleri 2 Qeydler 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerTarixi Redakte Esas meqale KurdustanSimko Sikak usyani Redakte Esas meqale Simko Sikak usyani 1918 22 Birinci Dunya muharibesinde Qacar hakimiyyetinin zeifliyi bezi kurd tayfa reislerine bu xaotik veziyyetden istifade etmeye heveslendirmisdi Sikak tayfasinin reisi Simko 1918 ci ilden 1922 ci ile qeder Urmiya golunun qerbinde oz rejimini tesis etmisdir Hevreman vilayetinin bascisi Cefer sultan Merivan ile Helebce arasindaki erazinin nezaretini 1925 ci ile qeder ele kecirmisdir 1922 ci ilde sonralar birinci Pehlevi monarxi Rza xan kurd tayfa reislerine qarsi tedbirler gormeye baslamisdir Simko regionu 1922 ci ilin payizinda regionu terk etmeli olmus ve sekkiz il gizli heyat yasamali olmusdur Iran rejimi 1930 cu ilde onu teslim olmaga celb edende hokumet ona Usneviyye yaxinliqlarinda tele qurmus ve oldurmusdur Bundan sonra Rza sah kurdlere qarsi qeddar ancaq effektiv bir siyaset yurutmusdur Yuzlerle kurd tayfa reisi deportasiya olunmusdur Hemcinin onlarin sahiblendiyi eraziler hokumet terefinden musadire edilmisdir 19 Ikinci Dunya muharibesi Redakte Antihitler koalisiyasi 1941 ci ilin sentyabr ayinda Irana soxulanda Iran Silahli Quvveleri cox kecmemis dagidilmisdir ve onlarin silah sursati kurdler terefinden ele kecirilmisdir Kurd tayfa reislerinin ogullari bu seraitden istifade etmis ve Tehran seherindeki surgunlerinden qacmisdir Kurd tayfa reisi olan Heme Resid Serdest Bane ve Merivan seherlerini ele kecirmisdir O ve onun quvveleri 1944 cu ilin payizinda Iran qosunlari terefinden meglub edilmisdir 20 Mehabad Cumhuriyyeti Redakte Esas meqale Mehabad Cumhuriyyeti Iran daxilinde Mehabad Cumhuriyyetinin xeritesi Iran Ikinci Dunya muharibesinde oz neytralligi beyan etse de antihitler koalisiyasi terefinden isgal olunmusdu Azerbaycan bohrani zamani SSRI nin desteyi ile 1946 ci ilde Qazi Mehemmedin onderliyi altindaki Komeley Ciyanevey Kurd herekati terefinden Mehabad seherinde respublika tesis olunmusdur Bu kicik olke Mehabad Bukan Piranseher ve Usneviyye seherlerini ehate etdiyinden olkenin varligini butun Iran kurdleri desteklemirdi Mehabad Cumhuriyyeti bir ilden az bir muddetde movcud olmusdur Sovet quvvelerini bu zaman regiondan cekilmis ve merkezi Iran hokumetinin quvvelerinin seperatcilari meglub etmesine icaze vermisdir 21 Iran Islam inqilabi Redakte Esas meqale Iran Islam InqilabiKurd siyasi teskilatlar saha qarsi bir inqilabi boyuk maraq ile destekleyirdiler Bu inqilab 1979 cu ilin fevral ayinda Ayetullah Xamneyini olkenin bascisina cevirmisdir Sah kurdlerin muxtariyyet elde etmek ve merkezi hokumetin onlarin daxili islerine daha az qarismasina nail olmaq seylerine qarsi cixmisdir Sah rejimi hakimiyyetde olan farslardan bir qeder ferqli bir dile ve medeniyyete sahib kurdlerin xarici quvveler terefinden sui istifade olunacagina inanirdi Bu bohran 1979 cu ilde kurdlere yeni konstitusiyanin yazilmasindan mesul olan Mutexessisler surasi nda yer verilmemesinden sonra daha da derinlesmisdi Ayetullah Xamneyini Ebdul Rehman Qasimlini bu suranin birinci yigincagina qosulmasina imkan vermemisdir 22 Pehlevi sulalesinin suquta ugramasindan sonra Iran Kurdustaninda milliyetcilik dalgasi yayilmaga baslamis hetta inqilab eleyhine usyanlar qaldirilmisdir 1979 cu ilin evvellerinde kurd fraksiyalar ile Iran inqilabi hokumetinin quvveleri arasinda herbi munaqise baslamisdir Kurd silahli desteleri esasen Iran Kurdustaninin Demokratik Partiyasi ve solcu Iran Kurdustani Komale Partiyasindan teskil olunmusdu 23 1979 cu ilin dekabr ayinda seslendirdiyi nitqde Eli Xamenei etnik azliqlar anlayisinin Islam doktrinasina qarsi oldugunu vurgulamisdir O hemcinin Muselman olkelerinin birlesmesini gormek istemeyenler i etnik azliqlar arasinda milliyetcilik problemleri yaratmaq ile gunahkarlandirmisdir Onun bu dusunceleri ruhani rehberlik terefinden desteklenmisdir 24 1996 ci il hadiseleri Redakte 2 dekabr 1996 ci ilde gorkemli sunni ruhanisi Molla Mehemmed Rabiyeyin olumu seherinde sunni kurdler ile huquq muhafize quvveleri arasinda siddetli doyuslere sebeb olmusdur Molla Rabiyey Kirmansah seherindeki El Sefeyi mescidinde imam idi Mitinqler daha uc gun davam etmis ve Kurdustan ostaninda yerlesen basqa seher ve qesebelere yayilmisdir 25 Xatemi dovru Redakte 1997 ci ilde kecirilen Iran prezident seckilerinde sunni kurdler de istirak etmisdir Hem mulki hem de ki herbi kurd muxalif qruplari kurdlerden xahis etmisdir ki seckilere laqeyd yanasmasin lar Prezident Mehemmed Hatemi kurd medeniyyetinin ve tarixini teriflemisdi Kurdlerin bu vaxtlardaki telebleri esasen kurd dili ve yuksek vezifeli selahiyyetlileri ile bagli idi Hatemi birinci prezidentlik dovrunde Abdulla Ramazanzadeni Kurdustan ostaninin birinci kurd qubernatoru teyin etmisdir O hemcinin bir nece sunni ve sie kurdu oz ve ya kabinet uzvlerinin meslehetcileri kimi ise almisdir Hatemi ikinci prezidentlik dovrunde kabinet uzvluyune iki dene kurd esilli sie siyasetcini teyin etmisdir 26 Altinci parlamente 18 kurd siyasetci secilmisdi Kurdustan ve Kirmansah ostanlarini temsil eden 40 neferlik parlament fraksiyasi tesis edilmisdir 27 1999 cu il hadiseleri Redakte 1999 cu ilin fevral ayinda kurd milliyetciler Mehabad Senendec ve Urmiya kimi bir nece seherin kucelerine cixmis ve Iran hokumeti eleyhine Abdullah Ocalan lehine mitinqler kecirdiler Bu serhedlerarasi kurd herekati olaraq deyerlendirilmisdir 28 Bu mitinqler hokumet quvveleri terefinden siddetli sekilde yatirilmisdir Insan huquqlari uzre ixtisaslasmis muxtelif qruplara gore en azi 20 nefer oldurulmusdur 29 2005 ci il hadiseleri Redakte 9 iyul 2005 ci ilde kurd muxalifetci feal Sirvan Qediri 30 ve daha iki kurd esilli sexs Iran huquq muhafize iscileri terefinden Mehabad seherinde qetle yetirilmisdir Novbeti alti hefte Mehabad Piransehr Senendec Serdest Usneviyye Bane Saqqiz kimi kurd ehaliye sahib seher qesebe ve kendlerde igtisaslar ve mitinqler teskil olunmusdur 31 Bu igtisaslarda onlarla insan oldurulmus ve yaralanmisdir yuzlerle insan ise hebs edilmisdir 13 mart 2006 ci ilde Iran insan huquqlari vekili Sirvan Qedirinin huquqsunasi Saleh Nikbext Qedirinin qatilinin bir huquq muhafize iscisi oldugunu ve onun qanunsuzcasina oldurulduyunu aciqlamisdir O hemcinin qatil ve qetl emirini veren ile yerli mehkeme sisteminin emekdasliq etdiyini qeyd etmisdir 32 Qeydler Redakte Qerbi Azerbaycan ostaninin ehalisini 76 2 ile esasen azerbaycanlilar teskil edir ancaq ostan ehalisinin 21 7 i kurdlerdir Kurdler esasen Serdest Mehabad Piransehr ve Bukan sehristanlarinda yasayirlar 2 Istinadlar Redakte Kүrdүstan Milli Һokumәti Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde VI ҹild Kuba Misir Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1982 sәһ 48 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران شماره کتابشناسه مل ی ۲۸۹۰۶۹۰ عنوان و نام پدیدآورنده طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی گزارش گزارش های پیشرفت طرح ها وکلان شهرها به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری منصور واعظی اجرا شرکت پژوهشگران خبره پارس بهاء ۱۰۰۰۰۰ ریال شابک ۷ ۶۸ ۶۶۲۷ ۶۰۰ ۹۷۸ وضعیت نشر تهران موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ وضعیت ظاهری ۲۹۵ ص جدول بخش رنگی نمودار بخش رنگی یادداشت عنوان دیگر طرح و بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی سال ۱۳۸۹ توصیفگر شاخص های غیرثبتی شاخص های فرهنگی گزارش های پیشرفت طرح ها و کلان شهرها توصیفگر ایران ۳۸۶۲۸۹ تهران۱۹۹۰۶۶ مشهد۲۹۲۳۴۱ اصفهان ۱۷۰۰۱۷ تبریز۱۸۴۸۱ کرج ۲۷۸۲۵۲ شیراز۲۵۱۷۰۳ اهواز۱۷۶۴۰۳ قم۲۷۰۸۷۷ شناسنامه افزوده واعظی منصور ۱۳۳۳ ۷۳۵۰۶۸ شناسنامه افزوده شرکت پژوهشگران خبره پارس شورای فرهنگ عمومی مرکز پخش خیابان ولیعصر زرتشت غربی خیابان کامبیز بخش طباطبایی رفیعی پلاک۱۸ تلفن ۷ ۸۸۹۷۸۴۱۵ لیتوگرافی چاپ وصحافی سازمان چاپ و انتشارات اوقاف General Culture Council of Islamic Republic of Iran for West Azerbaijan province fars Ketabe Nashr 2012 Federal Research Division 2004 Iran A Country Study ingilis Kessinger Publishing seh 121 ISBN 978 1 4191 2670 3 The Kurdish area of Iran includes most of West Azerbaijan parameter ignored Iqlton Uilyam 1988 An Introduction to Kurdish Rugs and Other Weavings ingilis University of California Press ISBN Special BookSources 0940793172 0940793172 ranian Kurdistan is relatively narrow where it touches the Soviet border in the north and is hemmed in on the east by the Azerbaijani Turks Extending south along the border west of Lake Urmia is the tribal territory Bengio Ofra 2014 Kurdish Awakening Nation Building in a Fragmented Homeland ingilis University of Texas Press ISBN 9780292758131 The Columbia Encyclopedia Sixth Edition 2005 Bartleby com ingilis December 26 2007 tarixinde arxivlesdirilib Provinces of Iran Statoids com ingilis October 22 2016 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 Mideast Daily News Themedialine org ingilis February 5 2015 tarixinde arxivlesdirilib Archived copy Iranhrdc org ingilis February 5 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 M Dodd Edvard 1920 Grace Of the Kurds Saradistribution com ingilis October 25 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 Discrimination against Kurdish Iranians unchecked and on the rise Amnesty org ingilis July 30 2008 February 18 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 olu kecid Eli Cavanmerdi Meredit Buel November 19 2012 Iranian Kurds Fight Discrimination Hope for Change Voanews com ingilis February 5 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 parameter ignored suggest Leynonen Anu January 27 2017 Unity or Diversity Turkish Nationalism Kurds and the Turkish Mainstream Press PDF Helda helsinki fi ingilis Helsinki University of Helsinki Press ISBN 978 951 51 2890 4 March 31 2019 tarixinde arxivlesdirilib PDF قومیت واحد دلیل ایجاد یک کشور مستقل نیست Ghatreh com kurd July 3 2017 February 8 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 Iranian Kurdistan Unpo org ingilis Unpresented Nations and Peoples Organization March 25 2008 December 2 2010 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 18 2019 Romano Deyvid 2006 ingilis Nyu York Cambridge University Press seh 235 ISBN 0 521 85041 X https books google az books id T0ryM xe9UIC amp dq 0 521 85041 X amp source gbs navlinks st bare url missing title parameter ignored MakDouall Deyvid 1996 A Modern History of the Kurds ingilis London I B Tauris seh 270 doi https doi org 10 1017 S0026318400034167 bad doi ISBN 1 85043 653 3 MakDouall Deyvid 1996 A modern history of the Kurds ingilis London I B Tauris seh 278 ISBN 1850436533 OCLC 34010749 Elfinston U G 1946 The Kurdish Question Journal of International Affairs ingilis Royal Institute of International Affairs 22 1 97 JSTOR 3017874 Elfinston U G 1946 The Kurdish Question Journal of International Affairs ingilis Royal Institute of International Affairs 22 1 97 98 JSTOR 3017874 Gunter Maykl October 10 2007 The possibilities for an independent Kurdish state PDF Kurdishrightsconference org ingilis Kurdish Rights Conference October 10 2007 tarixinde arxivlesdirilib PDF olu kecid Nurizade Eli Rza April 27 2004 The Tragedy of Being Kurd in Iran Nourizadeh com ingilis March 4 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 21 2019 MakDouall Deyvid 1996 Subjects of the Shi i Republic Modern History of the Kurds PDF ingilis London I B Tauris seh 261 287 2019 08 21 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 08 23 MakDouall Deyvid 1996 Ayatollah Khomeini s Speech Radio Tehran December 17 1979 Quoted in David McDowall Modern History of the Kurds PDF ingilis London I B Tauris seh 271 August 21 2019 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi August 23 2019 Iran hrw org ingilis Human Rights Organization March 13 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 chapter ignored Neriya Jak 2012 The Future of Kurdistan Between Turkey the Iraq War and the Syrian Revolt PDF ingilis Yeruselim Jerusalem Center for Public Affairs seh 18 ISBN 978 965 218 109 1 In 1997 Sunni Kurds took part in the presidential election Both civilian and military Kurdish opposition groups asked Kurds to do so The winner President Mohammad Khatami praised the glory of Kurdish culture and history From the Kurdish side demands mainly concerned the Kurdish language and the appointment of top level officials In his first term Khatami appointed Abdollah Ramezanzadeh to be the first Kurdish governor of the Iranian province of Kurdistan He also appointed several Sunni and Shia Kurds as his own or cabinet members advisers In his second term Khatami had two Kurdish cabinet members both of them Shia The Nation and Its Minorities Ethnicity Unity and State Policy in Iran Samii Comparative Studies of South Asia Africa and the Middle East ingilis 20 1 2 128 137 2000 Natali D 2000 Manufacturing Identity and Managing Kurds in Iraq Turkey and Iran A Study in Evolution of Nationalism PhD Dissertation in Political Science ingilis University of Pennsylvania seh 238 Iran Country Reports on Human Rights Practices 1999 US Department of State Archive ingilis Bureau of Democracy Human Rights and Labor February 23 2000 August 19 2019 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi August 19 2019 لاوانی رۆژهه ڵاتی کوردستان به تایبه تی کچان به به شداربوون بۆ نێو ریزه کانی گه ریلا له چالاکی هه ڤاڵ شیلان و رێبازی به رخۆدانی ئه و خاوه ن ده رده که ون ingilis April 29 2006 May 25 2011 tarixinde arxivlesdirilib olu kecid Hovard Maykl Iran sends in troops to crush border unrest Iranfocus com ingilis Iran Focus March 12 2008 tarixinde arxivlesdirilib olu kecid Neriya Jak 2012 The Future of Kurdistan Between Turkey the Iraq War and the Syrian Revolt PDF ingilis Yeruselim Jerusalem Center for Public Affairs seh 19 ISBN 978 965 218 109 1 On 9 July 2005 the Kurdish opposition activist Shivan Qaderi also known as Shwane Qadri or Sayed Kamal Asfaram and two other Kurdish men were shot by Iranian security forces in Mahabad According to witnesses the security forces then tied Qaderi s body to a Toyota jeep and dragged it through the streets Iranian authorities confirmed that Qaderi who was on the run and wanted by the judiciary was shot and killed while allegedly evading arrest Xarici kecidler RedakteEthnic groups and the state Azaris Kurds and Baluch of Iran by R Farzanfar PhD Dissertation Massachusetts Institute of Technology Dept of Political Science 1992 PJAK Intensifies Its Struggle for Iranian Kurdistan by Chris Zambelis Human Rights Watch report on ethnic minorities Status of the Kurds in Iranian Kurdistan The tragedy of being Kurd in Iran by Ali Reza Nourizadeh Photography of Kurdistan Kurdistanica Encyclopedia of Kurdistan Kurdish Academy of Language KAL Menbe https az wikipedia org w index php title Iran Kurdustani amp oldid 6069443, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.