fbpx
Wikipedia

İkinci Xarkov döyüşü

Avqust 03, 2021

İkinci Xarkov döyüşü — Alman qüvvələrinin hücumu sovet qüvvələrinin 12 - 28 May 1942-ci ildə İzyum körpüsündən etdikləri hücumuna qarşı edildi. Alman hücumunun operativ məqsədi Sovet hücumlarının həyata keçirildiyi Donets çayındakı Sovet İlium körpüsünün (Barvenkovo ​​çarxı) aradan qaldırılmasıdır. Qırmızı Ordunun 1941-1942-ci il qış hücumu Alman Mərkəzi Ordu Qrupunu Moskvadan geri çəkdi. Ancaq bu əks-hücumlar zamanı Stavka bütün ehtiyat qüvvələrdən istifadə etdi. Sürpriz əks-hücumla uğursuz olan Qırmızı Ordu Xarkov Hücumu, Stavka tərəfindən strateji təşəbbüsün möhkəmləndirilməsi üçün edilən həmlə idi.

İkinci Xarkov döyüşü
Əsas münaqişə: İkinci Dünya müharibəsi

Şərqi Ukraynadakı əməliyyatlar 12 may - 15 iyun 1942
Tarix 12-28 may 1942
Yeri Xarkov
Nəticəsi Berlin-Roma-Tokio oxu qələbəsi
Ərazi dəyişikliyi Ukrayna
Münaqişə tərəfləri
Komandan(lar)

SSRİ-də Semyon Timoşenko

Nasist Almaniyasıda Fedor von Bock, Friedrix Paulus

Tərəflərin qüvvəsi

522500 əskər, 1176 tank, 300 qundağı matorlu top, 1000 təyyarə

350000 əskər, 1000 tank, 1500 təyyarə
Ölənlər və yaralananlar

193213 ölü və ya əsir götürülən, 86727 yaralı, 652 tank 3278 top və minaatan

90000 ölü və yaralı, 540 tank, 1500 top və minaatan, 200 təyyarə
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

12 may 1942-ci ildə Marşal Semyon Timoşenkonun komandanlığı altında sovet qüvvələri qış hücumu zamanı Almaniyanın 16-cı Ordusuna qarşı ümumi hücuma başladı. Əvvəlcə uğurlu olan hücum Almaniyanın əks-hücumları tərəfindən dayandırıldı. Stalin və bir sıra qərargah zabitləri Alman 6-cı Ordusunun gücünü düzgün qiymətləndirməkdə ciddi səhvlərə yol verdilər. Üstəlik, yeni hazırlanan Qırmızı Ordu qüvvələrinin gücünü həddən artıq qiymətləndirdilər. Bu səhvlər alman qüvvələrini Sovet qoşunlarını cəbhənin qalan hissəsindən təcrid etməyə şərait yaratdı.

Əməliyyatdan əvvəl

Ümumi vəziyyət

1941-ci ilin oktyabrında Rostovu geri alan Qırmızı Ordu, Moskvaya qarşı ümumi hücumda Alman qüvvələri ilə qarşı-qarşıya gəldi və dərhal əks-hücuma başladı. 1942-ci ilin fevral ayının sonunda Qırmızı Ordunun gücünün tükənməsi nəticəsində bu hücumlar dayandı. Bu tarixdən etibarən Şərq Cəbhəsində silahlar bir müddət susdu. Stalin almanların artıq ölüm yatağında olduğunu bildirdi. Onun sözlərinə görə, Wehrmachtın hücum gücü tükənmiş və 1942-ci ilin yazında və ya yayında dağılacaqdır. Bu fikri 7 noyabr 1941-ci ildə etdiyi bir nitqində ifadə etdi. Nəticədə düşmənin zəif olduğunu qəbul edərək, erkən yazda yeni bir ümumi hücum başlatmaqla Qırmızı Ordunun qış əks hücumları ilə uğurlarını genişləndirmək qərarına gəldi.

Stalinin qərarı bir müddət müdafiədə qalmağın lazım olduğunu deyən marşal Boris Şaposhnikov, general Aleksandr Vasilevski və marşal Georgi Jukov da daxil olmaqla, zabit heyətinin sərt reaksiyaları ilə üzləşdi. Vasileski xatirələrində "bəli, almanların ehtiyat qüvvələrindən istifadə etdiyinə inanmaq istədik, amma həqiqət daha ağrılı oldu" yazır. General Jukovun sözlərinə görə, Stalin alman qüvvələrinin Moskvaya qarşı nəticəli bir hücumu başlamazdan əvvəl bütün cəbhə üzərindəki yaz hücumlarının tarazlığını pozacağına əmin idi. Əslində Stalin alman qüvvələrinin həm Moskvada, həm də ölkənin cənubunda ümumi hücumlar həyata keçirə biləcək gücdə olduqlarından əmin idi. Təcrübəli generalları tərəfindən xəbərdar edilsə də, Stalin "regional hücum" vasitəsi ilə alman komandanlığını qəfil ovlamaq qərarına gəldi.

SSRİ strategiyası

Qış hücumu başa çatdıqda həm Stalin, həm də Sovet Ali Komandanlığı Stavka, Alman hücumunun son hədəfinin 1941-ci ildə olduğu kimi yenə də Moskva olacağına inanırdı. Əvvəlki il Barbarossa və Tayfun əməliyyatına bənzər ümumi hücum 1942-ci ildə də olacağı fikiri üstünlük təşkil etdirdi. Stavka Almaniyanın Moskvaya istiqamətli ümumi hücumunun məğlub edildiyini düşünsə də, istənilən vaxt yenidən Moskvaya hücum edə biləcək 70 alman bölüyü paytaxtın hələ də təhdid altında olduğunu göstərirdi. Digər tərəfdən Stalinin bir çox generalları və cəbhə komandirləri əsl Alman hücumunun Moskvanı hədəf alacağına inanırdılar. Ancaq əvvəlki qışda uğurlu əks-hücumlar Stalini regional hücumların Alman ordusunun zəiflədəcəyinə inandırdı. Alman qüvvələrinin bu şəkildə zəiflədilməsi Alman komandanlığının Moskvaya yenidən hücum etməsinə mane olazaqdı. Əvvəlcə "aktiv strateji müdafiəyə" razılıq verdi, lakin sonra Baltik dənizindən Qara dənizə qədər uzanan yeddi zolaq üçün regional hücum əmrini verdi. Bu bölgələrdən biri mart ayında orijinal hücum planında nəzərdə tutulan Xarkov idi.

Martın əvvəlində Stavka, parlaq uğurlarla nəticələnən Don bölgəsindəki Barvenkovo-Lozovaya hücum əməliyyatını və Rostov Strateji Hücum Əməliyyatından sonra Cənub-Qərb cəbhəsinə öz zolağında hücum etmək əmri verdi. Toqquşmalar elə həmin ay başladı. Marşal Semyon Timoşenkonun generallarından olan Kirill Moskalenkonun qüvvələri Alman mövqelərini Don çayının şimal hissəsində Xarkovun şərq hissəsində hücum etdi. Şiddətli toqquşmalar aprel ayına qədər davam etdi. General Moskalenko qüvvələri İzium bölgəsində dar bir körpü meydana gətirərək Don çayını uğurla keçdi. Bu vaxt, cənubda Alman müdafiəsinə qarşı daha məhdud bir müvəffəqiyyət oldu. Stalin başa düşdü ki, Pavloqra və Sinelnikovoya, ardınca Xarkov və Poltavaya çatmağı hədəfləyən son hücumun başlana bilər. Martın 15-də sovet komandirləri Stalinə Xarkov istiqamətində hücuma keçmək üçün plan hazırladılar. Marşal Timoşenko martın 20-də yaxınlaşan hücumu müzakirə etmək üçün iclas keçirdi. Marşal Timoşenko Baş Qərargah rəisi General İvan Baqramyanla iclas haqqında hesabatı Moskvaya göndərdi. Sovet qoşunlarının Barvenkovo ​​və Volçansk bölgələrində möhkəmləndirilməsi may ayının əvvəllərində davam etdi. Son detallar Stalinin heyəti və cənub-qərb cəbhəsinin komandiri marşal Timoşenko ilə mart və aprel aylarında görüşlər nəticəsində formalaşdı və 17 apreldə Stavkanın son əmri verildi..

Hücum hazırlığı

Qırmızı Ordunun döyüş Sxemi

11 may 1942-ci il tarixinə Qırmızı Ordu iki cəbhədə altı ordu və bəzi digər birləşmələri topladı. Sovet Cənub-qərb cəbhəsinin komandanlığında 6-cı ordu, 21-ci ordu, 28-ci ordu və 38-ci ordu var idi. Mayın 11-də 21-ci və 23-cü tank korpusu cəmi 269 tank ilə iştirak etdi. Bölgədə üç müstəqil piyada diviziyası və 270-ci piyada diviziyasının bir piyada alayı da mövcud idi. Bogdanovka da 2-ci süvari korpusu var idi. Cənub Cəbhəsinin komandanlığında 9-cu ordu, 57-ci ordu və 30-cu piyada diviziyası və bir piyada alayı var idi. Daha sonra 24-cü tank korpusu, 5-ci süvari korpusu və üç Mühafizə piyada diviziyası bu birliklərə qoşuldu. Ən güclü vəziyyətində belə, cəbhənin hər kilometrinə 11 silah və ya minaatan düşürdü.

Bu yenidənqruplama zamanı palçıq mövsümünə düşməsi, yolların əlverişsiz olması səbəbindən çox çətin keçdi. Bəzi böyük dəyişikliklər təxirə salındı ​​və cənub cəbhəsi və cənub-qərb cəbhəsi planlaşdırıldığından daha uzun müddət yerləşdirildi. General Vasilevskinin xatirələrində söylədiyi kimi, bu vəziyyət qarşısında bəzi sovet nümayəndələrinin tənqidi gündəmə gəldi. Cəbhə komandirlərini qüvvələrin qeyri-adekvatlığında və hücumda yararsızlıqda ittiham etdilər. 38-ci Ordu Komandiri General Moskalenko, yenidən birləşmə planının olmaması və beləliklə idarəçiliyin zəif olması ilə günahlandırıldı. "Faşist Alman Komandanlığının planlarımızı proqnozlaşdırması heç də sürpriz olmadı" dedimişdi.

SSRİ rəhbərliyi və işçi qüvvəsi

Sovet İttifaqının ən yaxşı komandirlərindən marşal Semyon Timoşenko Birinci Dünya müharibəsində və Rusiya Vətəndaş müharibəsində iştirak etmiş təcrübəli komandir idi. Ötən il Somlensk döyüşündə müəyyən qədər uğurlu olmasına baxmayaraq sonda məğlub oldu. Bundan sonra o, qış əks-hücumlarında Rostovda parlaq qələbə qazana bildi. Sonradan, Xarkovda (Xarkovun Birinci Döyüşü) ən azı fabriklərdəki materialların çıxarılmasına müvəffəq oldu. Ordunun Siyasi Komissarı Nikita Xruşşov idi.

Adi sovet əsgəri təcrübəsizdi, nəticədə həddən artıq itki oldu. Müharibənin başlamazdan bir il əvvəl Qırmızı Ordunun dağıdılması Moskva Döyüşündə qələbə ilə bir qədər yüngülləşdirildi. Ancaq Qırmızı Ordu döyüşdən bir müddət əvvəl ölü, yaralı və əsir kimi çox sayda qüvvəsini itirdi. Yalnız Moskva Döyüşünün itkiləri bir milyon təşkil edirdi. Təlim görmüş əsgər çatışmazlığı ilə yanaşı Qırmızı Ordu, Almaniyanın tutduğu sənaye bölgələrinin əhəmiyyətli bir hissəsini tədarükündən məhrum olmasından əziyyət çəkməyə başladı. Nəticədə, bu dövrdə qəbul edilmiş hərbi doktrina "müvəqqəti strateji müdafiə" olmalı idi.

Sovet Baş Qərargahının rəisi marşal Vasilevski 1942-ci ildə Sovet ordusunun yaxşı təlim keçmiş Alman Silahlılarına qarşı genişmiqyaslı hücum əməliyyatlarına hazır olmadığını iddia etdi. Çünki alman ordularının həm miqdarı, həm də keyfiyyəti artıq üstün idi. Üstəlik, 1941-ci ildə məğlubiyyətdən sonra komandanlıq heyəti və gənc zabitlərlə ordu yenidən quruldu.

Alman hazırlıqları

30 apreldə Almaniyanın 6-cı Ordusuna yeni təyin olunmuş general Fridrix Paulus Friderikus Əməliyyatı üçün əmr verdi. Bu əməliyyatın operativ məqsədi mart və aprel aylarında Sovet hücumları zamanı Xarkovdan cənubda meydana gələn İzium ərazisində sovet qüvvələrini məhv etmək idi. Bu vəzifə 6-cı Orduya 30 apreldə göndərilən əmr ilə verildi və "mümkün başlanğıc tarixi" 18 May olaraq göstərildi.

OKW Cənub Ordular Qrupunu gücləndirmək üçün çox səy göstərdi. Cənub Ordular Qrupu Barbarossa əməliyyatı zamanı Mərkəzi Ordular Qrupunun komandiri marşal Fedor von Bokun rəhbərliyində idi. 5 aprel 1941-ci ildə Hitler, həmin ilin yay ümumi hücum strategiyasını diktə edən 41 nömrəli əmir buraxdı. Bu əmrə görə, yay ümumi hücum əməliyyat bölgəsi cəbhənin cənub hissəsi olacaqdır. Aprel ayının sonu və may ayının əvvəlində Cənub Ordular Qrupunun bölmələri digər cəbhələrdən gələn qüvvələrlə birləşərək tam heyət təşkil edəcəkdi. Yay kampaniyasının strateji hədəflərinə qarşı ümumi hücum marşal Von Manstein Krımı nəzarəti altındakı 11-ci ordu ilə birlikdə ələ keçirildikdən sonra başlamalı idi (Sevastopolun mühasirəsi). Əsas hədəf Qafqaz və neft yataqları, ikinci hədəf isə Stalinqrad şəhəri idi.

Əməliyyatın başlama tarixi 18 May olaraq təyin olunduğundan, 6-cı Ordunun bütün elementləri aprel ayında gücləndirilməli idi. Beləliklə, Sovet planlarından xəbərsiz olan Alman ordusu əməliyyat ərazisinə genişmiqyaslı qüvvələr toplamağa çalışırdı. General Paulus Friderikus Əməliyyat Planı layihəsinin son planını mayın 10-da təqdim edəndə Sovet hücumundan çəkinirdi. Beləliklə, Sovet hücumuna qədər marşal Timoşenkoya qarşı Alman ordusu Qafqaza son hücum üçün tam hazır idi.

SSRİ hücumu

Birinci mərhələ

 
İzyum çıxıntısı, Şərq cəbhəsi 1942

Qırmızı Ordu hücumu 12 may 1942-ci ildə səhər 6:30 bir saatlıq artilleriya hazırlığı atəşi ilə başladı. Hazırlıq atəşinin son iyirmi dəqiqəsi ərzində Alman mövqelərinə hava reydləri də bombardmana daxil edildi. Saat 07: 30-da quru qoşunları qoşa sıxışma hərəkəti ilə Volçansk və Barvenkovo ​​rayonlarından hücuma keçdilər. Qırmızı Ordu hücumu Alman müdafiəsindən güclü müqavimətlə üzləşdi. Lakin hava hücumları və artilleriya quru qoşunlarının hücumu ilə əlaqələndirildikdən sonra Almaniyanın müdafiəsi tədricən dağıldı. Toqquşmalar Nepokrytaia yaxınlığında xüsusilə ağır oldu. Bu hissədə Alman müdafiəsi üç bölgədə əks-hücum etdi. Günün sonunda Qırmızı Ordu hücumu Alman müdafiəsinin ən dərin hissəsində 10 km irəliləyə bildi. General Mokalenkonun qeydlərində əməliyyat öncəsi kəşfiyyat və kəşfiyyat hesabatlarının yetərli olmadığını göstərir. Bölgədəki Alman qüvvələrinin ehtiyat bir bölmə olması ehtimal edilsə də, irəliləyən Qırmızı Ordu birləşmələri qarşısında iki Alman ehtiyat diviziyası var idi. Döyüş zamanı ölən bir Alman generalının gündəliyində də Alman komandanlığının bölgədə bir sovet hücumunun hazırlanmasından xəbərdar olduğu aydın olur. Marşal von Bok general Paulusa hava dəstəyi olmadan əks hücuma çıxmamaq barədə xəbərdarlıq etmişdi. Bir neçə sovet tank briqadası general Volter Heitzin 8-ci korpus xətlərinə Xarkovdan 19 km uzaq məsafədən Volçansk ətrafında kömək edərkən bu məsələ yenidən gündəmə gəldi. Bu, Alman qüvvələri üçün ciddi təhlükə yaratdı.

İlkin nailiyyətlər

 
Alman roketatanı

İlk 72 saatlıq güclü yağış və palçıqda keçən döyüşdə Alman Alman 6-cı ordusunun 16 batalyonu ləğv ediləcək səviyyədə zəifləmişdir. General Paulus isə regional əks-hücumlarda iştirak etmir, əsas etibarilə müdafiə qalırdı. Mayın 14-də Qırmızı Ordu müəyyən müvəffəqiyyət əldə etdi, ancaq Alman hücumu ilə ciddi itki verdi və bəzi hücumlara məruz qalan Sovet diviziyaları bu hücumlar qarşısında geri çəkilməli oldu. Yalnız ehtiyatlı Sovet tankları Almaniyanın əks hücumlarını dayandıra bildilər. Marşal Timoşenkonun xəyal qırıqlığı Alman tank itkilərinin çox aşağı olması idi. Məsələn, 3-cü Panzer Divizionunun və 23-cü Panzer Diviziyasının tank itkiləri 35-70 səviyyəsində qiymətləndirildi. Almaniyanın yaxın hava dəstəyi Sovet qoşunlarına da itki verdi. Məsələn, 38-ci Ordu müdafiəyə çəkildi. Mayın 14-də alman qoşunları şimalda sovet mövqelərini regional hücumla zərbələr endirməyə davam etdilər. Sonda Luftwaffe Xarkov ətrafındakı hava hakimiyyətini nəzarətə götürdü. Marşal Timoşenko hava qüvvələrini quru qoşunlarını dəstəkləməkdən çəkib Almaniyanın 4-cü Hava Donanmasına qarşı göndərməyə məcbur oldu. Buna baxmayaraq Sovet qoşunları irəlilədilər. Lakin Sovet hücumunun gücü davamlı müqavimət və xüsusilə də davamlı hava hücumları ilə müşayiət olunan regional əks hücumlar səbəbiylə tükəndi. Günün sonunda 28-ci Ordu artıq Almaniyanın mövqelərinə qarşı hücumlarını davam etdirə bilmədi.

Sovet cənub qrupu şimaldakı hücum qrupları qədər itki vermədi. Əslində, döyüşün ilk üç günündə Alman mövqelərinə qarşı parlaq uğurları var idi. Cənubdakı döyüşlər şiddətli qarşıdurmaların səhnəsi olsa da, Sovet qoşunları bəzi Macarıstan qoşunlarını və bir neçə Alman batalyonunu məğlub etdi. Cənubdakı hücum qruplarının müvəffəqiyyəti, burada qüvvələrin əvvəllər Alman ehtiyat qrupları ilə qarşıdurma apardığı şimaldakı qüvvələrin erkən cəlb edilməsindən də asılıdır. Buna görə Alman Komandanlığı cənub qoşunlarına əlavə qüvvə göndərə bilmədi. Mayın 14-də Hitler General von Kleist-ə əmri ilə 1-ci Panzer Ordusu ilə cəsarətli əks-hücumla təşəbbüs göstərməyi və Friderikus əməliyyatına başlamaq üçün lazımi tədbirlər görməyi əmr etdi.

Hücumun ikinci mərhələsi

Şimalda sovet hücumu 15 və 16 may tarixlərində yeniləndi. Bu hücumlar müharibənin ilk üç gününə bənzər müqavimətlə üzləşdi. Alman müdafiə xətləri Qırmızı Ordu hücumlarını dayandırmağa davam etdi. Sovet komandirinin döyüşdən gözlənilən nəticəni əldə edə bilməməsinin səbəblərindən biri ağır artilleriyanın azlığı idi. Bu güclü istehkamları yarmağa imkan vermədi. Bunun ən yaxşı nümunələrindən biri Ternovaia müdafiəsindəki Alman birliyinin təslim olmaqdan imtina etməsidir. Döyüş o qədər ağır oldu ki, hücum gün ərzində şimalda orta hesabla beş km irəliləmədən sonra dayandı. Növbəti gün ələ keçirilən sovet hücumunun planına əsasən Alman tanklarına qarşı əks-hücumların qarşısı alındı. Yorğun Qırmızı Ordu bölmələri Almaniyanın əks hücumları qarşısında yalnız öz mövqelərini qoruya bildilər. Alman qüvvələri isə əksinə, hər iki hissədə gün-gündən davam edən döyüşlərlə vəziyyəti öz xeyirlərinə dəyişdi. Sovet hücum konsentrasiyasına, cənubdan fasiləsiz möhkəmləndirmələrə və Krımdan göndərilən təyyarələr qruplarına qarşı dar hədəfli əks-hücumlarla günü başa vurdular. Digər tərəfdən, Barvenkovo ​​çayını müvəffəqiyyətlə keçən Sovet 150-ci Piyada Diviziyasının hərəkəti qətiyyətlə davam etdirməməsi, cənubdakı hücum qruplarının uğurlarını genişləndirə bilməməsində mühüm amil idi.

1-ci Panzer Ordusuna qarşı hücum

 
Alman piyada bölüyü

General von Kleistin 3-cü Panzer korpusu və 44-cü korpusun Barvenkovo və Alexandrovka üzərinə uğurlu hücum ilə Alman komandanlığını təşəbbüsü ələ aldı. Güclü hava dəstəyi ilə Von Kleist Sovet mövqelərini yardı və hücumun ilk günündə 10 km irləlilədi. Bir çox sovet qoşunları gecə istirahət etmək üçün arxa tərəfə çəkilsə də, ehtiyat hissədəki qoşunlar nazik cəbhə xəttini gücləndirmək üçün irəli göndərildi. Həmin gün marşal Timoşenko gündəlik işlər barədə Moskvaya məlumat verdi və əlavə qüvvə istədi. Marşal Vasilevskinin ümumi çəkilmə üçün təsdiq almaq cəhdləri Stalin tərəfindən rədd edildi. Vəziyyət pisləşdikcə, 18 mayda Stavka növbəti dəfə hücumun dayandırılmasını və 9-cu Ordunun lövhədən çıxarılmasını təklif etdi. Vəziyyət pisləşdikcə, 18 mayda Stavka növbəti dəfə hücumun dayandırılmasını və 9-cu ordunun çıxarılmasını təklif etdi. Timoşenko və Xruşov Alman Kramotorsk qrupunun yaratdığı təhlükənin şişirdildiyini iddia etdilər. Stalin geri çəkilməyi rədd etdi.

General Paulus 19 may tarixində Marşal Bokdan əmr aldı. Sifarişlə, artıq Merefa üzərindən girintinin şimal istiqamətində başlayan hücuma əmr verilir. Hücum Sovet qüvvələrinin İzyumdakı mühasirəsinə yönəldildi. Yalnız bundan sonra Stalin general Jukova hücumu dayandırmağa və Alman qanad qüvvələrini sovuşturmağa icazə verdi. Ancaq bu tədbir artıq gecikmiş tədbir idi. Alman qüvvələri Sovet müdafiə mövqeləri qarşısında tez bir zamanda böyük bir müvəffəqiyyət qazandılar və 20 mayda arxadan yaxınlaşmağa başladılar. Almaniyanın yeni bölmələri eyni gündə döyüşə göndərildi. Bir neçə Sovet bölməsinin məğlubiyyəti ilə irəliləmə hərəkəti sürətləndi. Marşal Timoşenko, Sovet qoşunları müvəffəqiyyətlə nizamlasa ​​da, mayın 23-ü günün sonunda İzyumdakı qoşunlara geri çəkilməyi əmr etdi. Digər tərəfdən, 9-cu Ordu və 57-ci Ordu mayın 23-də hücumuna hazırlaşırdı. Alman qoşunlarının irəliləməsinin qarşısını almaq üçün sovet qoşunları səylərə başladılar və bir neçə mühasirəyə alınan qoşunu xilas etmək üçün regional əks hücumlara cəhd etdilər. Lakin əksəriyyəti uğursuz oldu. Mayın 24-də Xarkov ətrafındakı sovet qoşunları Alman qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alındı. Almaniyanın bir neçə bölməsi döyüşə atıldı, Sovet qoşunlarının cinahları sıxışdırıldı və dağılmağa məcbur edildi.

SSRİ qüvvələrinin mühasirəsi

İlk geniş mühasirəli parçalanma hərəkəti ertəsi gün, mayın 25-də reallaşdı. Alman generalı Karl Hubert Lanz xatirələrində edilən dəhşətli hücumlarıdan danışmışdır. Sağ qalan Qırmızı Ordu əsgərləri mayın 26-da təqribən 15 kvadrat kilometr ərazidə sıxışmaq məcburiyyətində qaldılar. Sovet qoşunlarının Alman dairəsini şərq istiqamətində qırmaq cəhdləri inadkar müdafiə manevrləri və Luftwaffe basqınları ilə dayandırıldı. Marşal Timoşenko, Alman mühasirəsinin öhdəsindən gələ bilməyəcəyini başa düşdü və mayın 28-də bütün əməliyyatların dayandırılasına qərar verdi. Lakin mühasirəni yarmaq üçün hücumlar mayın 30-dək davam etdi. Ancaq mühasirəyə alınmış sovet əsgərlərinin yalnız onda biri "Barvenkovo ​​siçan tələsi" ndən qaçmağı bacardı. Beevor Sovet itkilərini 240 min olaraq açıqlayır. Digər tərəfdən Glantz 207000 ölü və əsir olduğunu açıqlayır. Hər iki tarixçi almanların itkilərini ölü, yaralı və itkin düşənlərlə birlikdə təxminən 20 min olduğunu açıqlayır. İtki nə olursa olsun, Xarkov hücumu Qırmızı Ordu üçün böyük məğlubiyyət idi. Dolaysıyla bu Qırmızı Ordunun 1941-1942-ci illər qış əks hücumlarının sonunu təşkil edir. Yazda daha kiçik hücumlar gündəmdə olacaq.

Davamı

 
Şəhər küçələrindəki mülkilər

Bir çox tarixçi Sovet İttifaqının İkinci Xarkov döyüşündə məğlubiyyətinin əsas səbəblərini göstərməyə çalışdı. Bəzi Sovet generalları Şərq Cəbhəsində 1941 - 1942 Sovet hücumlarına məğlub olduqdan sonra Stavka və Stalini çatışmazlıqda ittiham edir və 1942-ci ilin yazında Wehrmacht-ın hərbi gücünü yüksək qiymətləndirirlər. Xatirələrində Djukov bu əməliyyatın uğursuzluğunun asanlıqla proqnozlaşdırıla biləcəyini izah edir. Onun sözlərinə görə, hücum əməliyyatı çox təcrübəsiz aparılıb. Almaniyanın İzyumunumun sol cinahından əks hücum təhlükəsi xəritədə də aydın görünürdü. Jukovun fikrincə, Sovet məğlubiyyətinin əsas səbəbi Stalinin buraxdığı səhvlərdədir. Stalin cənub-qərb hissəsindəki Alman ordularının təhlükəsini qiymətləndirə bilmədi və mövcud strateji tədbirini bu bölgədən Almaniyanın mümkün hücumuna qarşı hərəkət etmək üçün dəyişdirmədi. Əslində, Stalin Baş Qərargah rəisi Jukovun cənub-qərb hissəsindəki Alman hücumuna qarşı çıxmaq üçün sovet qüvvələrinin cənub-qərb yanaşmasını ört-basdır etmək üçün güclü bir müdafiə yaratmaq təklifini rədd etdi. Bundan əlavə, aşağı səviyyəli generallar da (xüsusən də Cənub-qərb cəbhə generalları), eynilə rəqibin gücünü zəif qiymətləndirən alman generalları kimi, əvvəlki dövrlərin uğurlarını davam etdirmək istəyirdilər. SSRİ-nin qış əks hücumları Wehrmachtı zəiflətmişdi, ancaq məhv edə bilmədi. General Kirill Moskalenkonun adi bir əsgərinin dediyi kimi "Bu faşistlər qış yuxusundan sonra oyanacaqlar". Stalinin son vaxtlar silahlandırılmış, buna görə də kifayət qədər təchiz olunmamış və yetərli səviyyədə hazırlanmamış qoşunlardan istifadə tendensiyası onun həm Qırmızı Ordunun döyüş qabiliyyəti, həm də Wehrmachtın müdafiə və əks hücum etmək qabiliyyətini səhv izah etməsinə əsaslanır. Wehrmacht bu məsələdə öz bacarığını Stalinqradın mühasirəsinə səbəb olacaq Almaniyanın Mavi Vəziyyətində açıq şəkildə ortaya qoyurdu. Wehrmacht Stalinqrad döyüşünün sonunda böyük bir dağıntıya məruz qalsa da. Buna baxmayaraq Birinci Xarkov Müharibəsi Sovet qüvvələrinin müvəffəqiyyətli bir hücum reallaşdırmaq səlahiyyətini sübut etdi. Bu döyüş Almaniyanın yay hücumlarının qarşısını almağa yönəlmiş ilk genişmiqyaslı Sovet cəhdlərindən biri kimi görülə bilər. Bu cəhd sonrakı aylarda Stavka tərəfindən planlaşdırılan və həyata keçirilən Mars Əməliyyatı, Uran Əməliyyatı və Saturn Əməliyyatı kimi ümumi hücumlarla davam etdirildi. Bu üç əməliyyatdan yalnız son ikisi həlledici qələbə qazandı. Qırmızı Ordu da müharibəni öz xeyrinə çevirmək imkanına yaxınlaşır. Bu inkişaf Qırmızı Ordunun 1943-cü ilin iyul ayında Kursk döyüşündə strateji təşəbbüs ələ keçirməsinə səbəb oldu. İkinci Xarkov Döyüşünün Stalinə təsiri əslində müsbət idi və komandirlərinə və zabitlərinə daha çox etibar etməyə başladı. Stalin 1941-ci ildə hərbi uzaqgörənliyinin az olması və 1942-ci ildə Almaniyanın hərbi gücünü qiymətləndirə bilmədiyi üçün çox əziyyət çəkdi. Nəticədə tamamilə məmurlarına etibar etməyə başladı. Digər tərəfdən, Hitlerin zabitlərinə inamı getdikcə azaldı və nəticədə hətta Franz Halder 1942-ci ilin sentyabrında Baş Qərargah rəisi vəzifəsindən kənarlaşdırıldı. Qırmızı Ordunun müharibədən əvvəl müharibə şəraitində uyğun bir hücum təşkil edə bilməməsi və alman kəşfiyyatının Sovet hərəkatları haqqında bilik əldə etməsi döyüşün nəticəsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. Şimaldakı Qırmızı Ordu qoşunlarının zəif döyüş effektivliyi və Stavkanın cəbhə qərargahının zəif kəşfiyyat hazırlığı, hücumların uğursuzluğuna səbəb oldu. Buna baxmayaraq, döyüş qabiliyyətinin zəif olmasına baxmayaraq, Qırmızı Ordu əvvəlcə səriştəli olmasa da, nəticədə müharibənin qalib gəlməsinə səbəb olan taktiki praktikada irəliləmişdir.

Bütün bunlara baxmayaraq Qırmızı Ordunun İkinci Xarkov döyüşündə verdiyi itkilər müharibənin yaxın gələcəyi üçün böyük problem yaratdı. O qədər çox idi ki, Almaniyanın 1942-ci il yay hücumu Mavi Vəziyyətlə başlayanda Qırmızı Ordunun lazımi ehtiyat qüvvəsi yox idi. Nəticədə parçalanan cəbhə ehtiyatla bağlana bilmədi və Wehrmacht Qırmızı Ordunu Stalinqrada qədər gerilətdi.

Xarici keçidlər

  • 41 nömrəli "Fürer Əmri" (İngiliscə)

İstinadlar

  1. "Под Харьковом в мае 1942 года" (rus. ). militera.lib.ru. 26 noyabr 2019 tarixində .
  2. ↑ (rus. ). militera.lib.ru http://militera.lib.ru/db/halder/1942_04.html (#bare_url_missing_title). 26 noyabr 2019 tarixində .
  3. ↑ Жуков (2000). ОЛМА-ПРЕСС. 573. ISBN 5-224-01089-6.
  4. A.M. Vasilevski (1978). The matter of my whole life. Moscow: Politizdat.
  5. ↑ David M. Glants, Kharkov 1942: Anatomy of a Military Disaster. Sh: 21 - 37
  6. ↑ David M. Glantz (1998). Kharkov 1942. Da Capo Press. 287. ISBN 1-885119-54-2.
  7. ↑ K.S. Moskalenko (1969). Soviet Military Review. Moscow: Science.
  8. Antony Beevor. Stalingrad. Penguin Publishing Group. 560.
  9. ↑ "Воронежско-Харьковская наступательная операция" (rus. ). wwii-soldat.narod.ru. 27 noyabr 2019 tarixində .
  10. K.S. Moskalenko (1969). Soviet Military Review. Moscow: Science. səh. 192.
  11. K.S. Moskalenko (1969). Soviet Military Review. Moscow: Science. səh. 196.
  12. ↑ Liddell Hart, İkinci Dünya Müharibəsi Tarixi cilt 1, Sh: 264
  13. Жуков (2000). ОЛМА-ПРЕСС. səh. 90. ISBN 5-224-01089-6.
  14. Жуков (2000). ОЛМА-ПРЕСС. səh. 64,65. ISBN 5-224-01089-6.

Avqust 03, 2021
ikinci, xarkov, döyüşü, alman, qüvvələrinin, hücumu, sovet, qüvvələrinin, 1942, ildə, izyum, körpüsündən, etdikləri, hücumuna, qarşı, edildi, alman, hücumunun, operativ, məqsədi, sovet, hücumlarının, həyata, keçirildiyi, donets, çayındakı, sovet, ilium, körpüs. Ikinci Xarkov doyusu Alman quvvelerinin hucumu sovet quvvelerinin 12 28 May 1942 ci ilde Izyum korpusunden etdikleri hucumuna qarsi edildi Alman hucumunun operativ meqsedi Sovet hucumlarinin heyata kecirildiyi Donets cayindaki Sovet Ilium korpusunun Barvenkovo carxi aradan qaldirilmasidir Qirmizi Ordunun 1941 1942 ci il qis hucumu Alman Merkezi Ordu Qrupunu Moskvadan geri cekdi Ancaq bu eks hucumlar zamani Stavka butun ehtiyat quvvelerden istifade etdi Surpriz eks hucumla ugursuz olan Qirmizi Ordu Xarkov Hucumu Stavka terefinden strateji tesebbusun mohkemlendirilmesi ucun edilen hemle idi Ikinci Xarkov doyusuEsas munaqise Ikinci Dunya muharibesiSerqi Ukraynadaki emeliyyatlar 12 may 15 iyun 1942Tarix 12 28 may 1942Yeri XarkovNeticesi Berlin Roma Tokio oxu qelebesiErazi deyisikliyi UkraynaMunaqise terefleriSSRI Nasist Almaniyasi Italiya RuminiyaKomandan lar SSRI de Semyon Timosenko Nasist Almaniyasida Fedor von Bock Friedrix PaulusTereflerin quvvesi522500 esker 1176 tank 300 qundagi matorlu top 1000 teyyare 1 2 350000 esker 1000 tank 1500 teyyare 2 Olenler ve yaralananlar193213 olu ve ya esir goturulen 86727 yarali 652 tank 3278 top ve minaatan 2 90000 olu ve yarali 540 tank 1500 top ve minaatan 200 teyyare 2 Vikianbarda elaqeli mediafayllar12 may 1942 ci ilde Marsal Semyon Timosenkonun komandanligi altinda sovet quvveleri qis hucumu zamani Almaniyanin 16 ci Ordusuna qarsi umumi hucuma basladi Evvelce ugurlu olan hucum Almaniyanin eks hucumlari terefinden dayandirildi Stalin ve bir sira qerargah zabitleri Alman 6 ci Ordusunun gucunu duzgun qiymetlendirmekde ciddi sehvlere yol verdiler Ustelik yeni hazirlanan Qirmizi Ordu quvvelerinin gucunu hedden artiq qiymetlendirdiler Bu sehvler alman quvvelerini Sovet qosunlarini cebhenin qalan hissesinden tecrid etmeye serait yaratdi Mundericat 1 Emeliyyatdan evvel 1 1 Umumi veziyyet 1 2 SSRI strategiyasi 2 Hucum hazirligi 2 1 Qirmizi Ordunun doyus Sxemi 2 2 SSRI rehberliyi ve isci quvvesi 2 3 Alman hazirliqlari 3 SSRI hucumu 3 1 Birinci merhele 3 2 Ilkin nailiyyetler 3 3 Hucumun ikinci merhelesi 3 4 1 ci Panzer Ordusuna qarsi hucum 3 5 SSRI quvvelerinin muhasiresi 3 6 Davami 4 Xarici kecidler 5 IstinadlarEmeliyyatdan evvel RedakteUmumi veziyyet Redakte 1941 ci ilin oktyabrinda Rostovu geri alan Qirmizi Ordu Moskvaya qarsi umumi hucumda Alman quvveleri ile qarsi qarsiya geldi ve derhal eks hucuma basladi 1942 ci ilin fevral ayinin sonunda Qirmizi Ordunun gucunun tukenmesi neticesinde bu hucumlar dayandi Bu tarixden etibaren Serq Cebhesinde silahlar bir muddet susdu Stalin almanlarin artiq olum yataginda oldugunu bildirdi Onun sozlerine gore Wehrmachtin hucum gucu tukenmis ve 1942 ci ilin yazinda ve ya yayinda dagilacaqdir Bu fikri 7 noyabr 1941 ci ilde etdiyi bir nitqinde ifade etdi Neticede dusmenin zeif oldugunu qebul ederek erken yazda yeni bir umumi hucum baslatmaqla Qirmizi Ordunun qis eks hucumlari ile ugurlarini genislendirmek qerarina geldi Stalinin qerari bir muddet mudafiede qalmagin lazim oldugunu deyen marsal Boris Saposhnikov general Aleksandr Vasilevski ve marsal Georgi Jukov da daxil olmaqla zabit heyetinin sert reaksiyalari ile uzlesdi Vasileski xatirelerinde beli almanlarin ehtiyat quvvelerinden istifade etdiyine inanmaq istedik amma heqiqet daha agrili oldu yazir General Jukovun sozlerine gore Stalin alman quvvelerinin Moskvaya qarsi neticeli bir hucumu baslamazdan evvel butun cebhe uzerindeki yaz hucumlarinin tarazligini pozacagina emin idi Eslinde Stalin alman quvvelerinin hem Moskvada hem de olkenin cenubunda umumi hucumlar heyata kecire bilecek gucde olduqlarindan emin idi 3 Tecrubeli generallari terefinden xeberdar edilse de Stalin regional hucum vasitesi ile alman komandanligini qefil ovlamaq qerarina geldi SSRI strategiyasi Redakte Qis hucumu basa catdiqda hem Stalin hem de Sovet Ali Komandanligi Stavka Alman hucumunun son hedefinin 1941 ci ilde oldugu kimi yene de Moskva olacagina inanirdi Evvelki il Barbarossa ve Tayfun emeliyyatina benzer umumi hucum 1942 ci ilde de olacagi fikiri ustunluk teskil etdirdi Stavka Almaniyanin Moskvaya istiqametli umumi hucumunun meglub edildiyini dusunse de istenilen vaxt yeniden Moskvaya hucum ede bilecek 70 alman boluyu paytaxtin hele de tehdid altinda oldugunu gosterirdi Diger terefden Stalinin bir cox generallari ve cebhe komandirleri esl Alman hucumunun Moskvani hedef alacagina inanirdilar Ancaq evvelki qisda ugurlu eks hucumlar Stalini regional hucumlarin Alman ordusunun zeifledeceyine inandirdi 4 Alman quvvelerinin bu sekilde zeifledilmesi Alman komandanliginin Moskvaya yeniden hucum etmesine mane olazaqdi Evvelce aktiv strateji mudafieye raziliq verdi lakin sonra Baltik denizinden Qara denize qeder uzanan yeddi zolaq ucun regional hucum emrini verdi Bu bolgelerden biri mart ayinda orijinal hucum planinda nezerde tutulan Xarkov idi 5 Martin evvelinde Stavka parlaq ugurlarla neticelenen Don bolgesindeki Barvenkovo Lozovaya hucum emeliyyatini ve Rostov Strateji Hucum Emeliyyatindan sonra Cenub Qerb cebhesine oz zolaginda hucum etmek emri verdi Toqqusmalar ele hemin ay basladi Marsal Semyon Timosenkonun generallarindan olan Kirill Moskalenkonun quvveleri Alman movqelerini Don cayinin simal hissesinde Xarkovun serq hissesinde hucum etdi Siddetli toqqusmalar aprel ayina qeder davam etdi General Moskalenko quvveleri Izium bolgesinde dar bir korpu meydana getirerek Don cayini ugurla kecdi Bu vaxt cenubda Alman mudafiesine qarsi daha mehdud bir muveffeqiyyet oldu 5 Stalin basa dusdu ki Pavloqra ve Sinelnikovoya ardinca Xarkov ve Poltavaya catmagi hedefleyen son hucumun baslana biler Martin 15 de sovet komandirleri Staline Xarkov istiqametinde hucuma kecmek ucun plan hazirladilar Marsal Timosenko martin 20 de yaxinlasan hucumu muzakire etmek ucun iclas kecirdi Marsal Timosenko Bas Qerargah reisi General Ivan Baqramyanla iclas haqqinda hesabati Moskvaya gonderdi Sovet qosunlarinin Barvenkovo ve Volcansk bolgelerinde mohkemlendirilmesi may ayinin evvellerinde davam etdi Son detallar Stalinin heyeti ve cenub qerb cebhesinin komandiri marsal Timosenko ile mart ve aprel aylarinda gorusler neticesinde formalasdi ve 17 aprelde Stavkanin son emri verildi 5 Hucum hazirligi RedakteQirmizi Ordunun doyus Sxemi Redakte 11 may 1942 ci il tarixine Qirmizi Ordu iki cebhede alti ordu ve bezi diger birlesmeleri topladi Sovet Cenub qerb cebhesinin komandanliginda 6 ci ordu 21 ci ordu 28 ci ordu ve 38 ci ordu var idi Mayin 11 de 21 ci ve 23 cu tank korpusu cemi 269 tank ile istirak etdi Bolgede uc musteqil piyada diviziyasi ve 270 ci piyada diviziyasinin bir piyada alayi da movcud idi Bogdanovka da 2 ci suvari korpusu var idi Cenub Cebhesinin komandanliginda 9 cu ordu 57 ci ordu ve 30 cu piyada diviziyasi ve bir piyada alayi var idi Daha sonra 24 cu tank korpusu 5 ci suvari korpusu ve uc Muhafize piyada diviziyasi bu birliklere qosuldu En guclu veziyyetinde bele cebhenin her kilometrine 11 silah ve ya minaatan dusurdu 6 7 Bu yenidenqruplama zamani palciq movsumune dusmesi yollarin elverissiz olmasi sebebinden cox cetin kecdi Bezi boyuk deyisiklikler texire salindi ve cenub cebhesi ve cenub qerb cebhesi planlasdirildigindan daha uzun muddet yerlesdirildi General Vasilevskinin xatirelerinde soylediyi kimi bu veziyyet qarsisinda bezi sovet numayendelerinin tenqidi gundeme geldi Cebhe komandirlerini quvvelerin qeyri adekvatliginda ve hucumda yararsizliqda ittiham etdiler 38 ci Ordu Komandiri General Moskalenko yeniden birlesme planinin olmamasi ve belelikle idareciliyin zeif olmasi ile gunahlandirildi Fasist Alman Komandanliginin planlarimizi proqnozlasdirmasi hec de surpriz olmadi dedimisdi SSRI rehberliyi ve isci quvvesi Redakte Sovet Ittifaqinin en yaxsi komandirlerinden marsal Semyon Timosenko Birinci Dunya muharibesinde ve Rusiya Vetendas muharibesinde istirak etmis tecrubeli komandir idi Oten il Somlensk doyusunde mueyyen qeder ugurlu olmasina baxmayaraq sonda meglub oldu Bundan sonra o qis eks hucumlarinda Rostovda parlaq qelebe qazana bildi Sonradan Xarkovda Xarkovun Birinci Doyusu en azi fabriklerdeki materiallarin cixarilmasina muveffeq oldu Ordunun Siyasi Komissari Nikita Xrussov idi Adi sovet esgeri tecrubesizdi neticede hedden artiq itki oldu Muharibenin baslamazdan bir il evvel Qirmizi Ordunun dagidilmasi Moskva Doyusunde qelebe ile bir qeder yungullesdirildi Ancaq Qirmizi Ordu doyusden bir muddet evvel olu yarali ve esir kimi cox sayda quvvesini itirdi Yalniz Moskva Doyusunun itkileri bir milyon teskil edirdi Telim gormus esger catismazligi ile yanasi Qirmizi Ordu Almaniyanin tutdugu senaye bolgelerinin ehemiyyetli bir hissesini tedarukunden mehrum olmasindan eziyyet cekmeye basladi Neticede bu dovrde qebul edilmis herbi doktrina muveqqeti strateji mudafie olmali idi Sovet Bas Qerargahinin reisi marsal Vasilevski 1942 ci ilde Sovet ordusunun yaxsi telim kecmis Alman Silahlilarina qarsi genismiqyasli hucum emeliyyatlarina hazir olmadigini iddia etdi Cunki alman ordularinin hem miqdari hem de keyfiyyeti artiq ustun idi Ustelik 1941 ci ilde meglubiyyetden sonra komandanliq heyeti ve genc zabitlerle ordu yeniden quruldu Alman hazirliqlari Redakte 30 aprelde Almaniyanin 6 ci Ordusuna yeni teyin olunmus general Fridrix Paulus Friderikus Emeliyyati ucun emr verdi Bu emeliyyatin operativ meqsedi mart ve aprel aylarinda Sovet hucumlari zamani Xarkovdan cenubda meydana gelen Izium erazisinde sovet quvvelerini mehv etmek idi Bu vezife 6 ci Orduya 30 aprelde gonderilen emr ile verildi ve mumkun baslangic tarixi 18 May olaraq gosterildi OKW Cenub Ordular Qrupunu guclendirmek ucun cox sey gosterdi Cenub Ordular Qrupu Barbarossa emeliyyati zamani Merkezi Ordular Qrupunun komandiri marsal Fedor von Bokun rehberliyinde idi 5 aprel 1941 ci ilde Hitler hemin ilin yay umumi hucum strategiyasini dikte eden 41 nomreli emir buraxdi Bu emre gore yay umumi hucum emeliyyat bolgesi cebhenin cenub hissesi olacaqdir Aprel ayinin sonu ve may ayinin evvelinde Cenub Ordular Qrupunun bolmeleri diger cebhelerden gelen quvvelerle birleserek tam heyet teskil edecekdi Yay kampaniyasinin strateji hedeflerine qarsi umumi hucum marsal Von Manstein Krimi nezareti altindaki 11 ci ordu ile birlikde ele kecirildikden sonra baslamali idi Sevastopolun muhasiresi Esas hedef Qafqaz ve neft yataqlari ikinci hedef ise Stalinqrad seheri idi 3 Emeliyyatin baslama tarixi 18 May olaraq teyin olundugundan 6 ci Ordunun butun elementleri aprel ayinda guclendirilmeli idi Belelikle Sovet planlarindan xebersiz olan Alman ordusu emeliyyat erazisine genismiqyasli quvveler toplamaga calisirdi General Paulus Friderikus Emeliyyat Plani layihesinin son planini mayin 10 da teqdim edende Sovet hucumundan cekinirdi 8 Belelikle Sovet hucumuna qeder marsal Timosenkoya qarsi Alman ordusu Qafqaza son hucum ucun tam hazir idi 6 SSRI hucumu RedakteBirinci merhele Redakte Izyum cixintisi Serq cebhesi 1942 Qirmizi Ordu hucumu 12 may 1942 ci ilde seher 6 30 bir saatliq artilleriya hazirligi atesi ile basladi Hazirliq atesinin son iyirmi deqiqesi erzinde Alman movqelerine hava reydleri de bombardmana daxil edildi Saat 07 30 da quru qosunlari qosa sixisma hereketi ile Volcansk ve Barvenkovo rayonlarindan hucuma kecdiler Qirmizi Ordu hucumu Alman mudafiesinden guclu muqavimetle uzlesdi Lakin hava hucumlari ve artilleriya quru qosunlarinin hucumu ile elaqelendirildikden sonra Almaniyanin mudafiesi tedricen dagildi Toqqusmalar Nepokrytaia yaxinliginda xususile agir oldu Bu hissede Alman mudafiesi uc bolgede eks hucum etdi Gunun sonunda Qirmizi Ordu hucumu Alman mudafiesinin en derin hissesinde 10 km irelileye bildi General Mokalenkonun qeydlerinde emeliyyat oncesi kesfiyyat ve kesfiyyat hesabatlarinin yeterli olmadigini gosterir 9 Bolgedeki Alman quvvelerinin ehtiyat bir bolme olmasi ehtimal edilse de irelileyen Qirmizi Ordu birlesmeleri qarsisinda iki Alman ehtiyat diviziyasi var idi Doyus zamani olen bir Alman generalinin gundeliyinde de Alman komandanliginin bolgede bir sovet hucumunun hazirlanmasindan xeberdar oldugu aydin olur Marsal von Bok general Paulusa hava desteyi olmadan eks hucuma cixmamaq barede xeberdarliq etmisdi 10 Bir nece sovet tank briqadasi general Volter Heitzin 8 ci korpus xetlerine Xarkovdan 19 km uzaq mesafeden Volcansk etrafinda komek ederken bu mesele yeniden gundeme geldi Bu Alman quvveleri ucun ciddi tehluke yaratdi 11 Ilkin nailiyyetler Redakte Alman roketatani Ilk 72 saatliq guclu yagis ve palciqda kecen doyusde Alman Alman 6 ci ordusunun 16 batalyonu legv edilecek seviyyede zeiflemisdir General Paulus ise regional eks hucumlarda istirak etmir esas etibarile mudafie qalirdi Mayin 14 de Qirmizi Ordu mueyyen muveffeqiyyet elde etdi ancaq Alman hucumu ile ciddi itki verdi ve bezi hucumlara meruz qalan Sovet diviziyalari bu hucumlar qarsisinda geri cekilmeli oldu Yalniz ehtiyatli Sovet tanklari Almaniyanin eks hucumlarini dayandira bildiler Marsal Timosenkonun xeyal qiriqligi Alman tank itkilerinin cox asagi olmasi idi Meselen 3 cu Panzer Divizionunun ve 23 cu Panzer Diviziyasinin tank itkileri 35 70 seviyyesinde qiymetlendirildi Almaniyanin yaxin hava desteyi Sovet qosunlarina da itki verdi Meselen 38 ci Ordu mudafieye cekildi Mayin 14 de alman qosunlari simalda sovet movqelerini regional hucumla zerbeler endirmeye davam etdiler Sonda Luftwaffe Xarkov etrafindaki hava hakimiyyetini nezarete goturdu Marsal Timosenko hava quvvelerini quru qosunlarini desteklemekden cekib Almaniyanin 4 cu Hava Donanmasina qarsi gondermeye mecbur oldu Buna baxmayaraq Sovet qosunlari irelilediler Lakin Sovet hucumunun gucu davamli muqavimet ve xususile de davamli hava hucumlari ile musayiet olunan regional eks hucumlar sebebiyle tukendi 9 Gunun sonunda 28 ci Ordu artiq Almaniyanin movqelerine qarsi hucumlarini davam etdire bilmedi Sovet cenub qrupu simaldaki hucum qruplari qeder itki vermedi Eslinde doyusun ilk uc gununde Alman movqelerine qarsi parlaq ugurlari var idi Cenubdaki doyusler siddetli qarsidurmalarin sehnesi olsa da Sovet qosunlari bezi Macaristan qosunlarini ve bir nece Alman batalyonunu meglub etdi Cenubdaki hucum qruplarinin muveffeqiyyeti burada quvvelerin evveller Alman ehtiyat qruplari ile qarsidurma apardigi simaldaki quvvelerin erken celb edilmesinden de asilidir 9 Buna gore Alman Komandanligi cenub qosunlarina elave quvve gondere bilmedi Mayin 14 de Hitler General von Kleist e emri ile 1 ci Panzer Ordusu ile cesaretli eks hucumla tesebbus gostermeyi ve Friderikus emeliyyatina baslamaq ucun lazimi tedbirler gormeyi emr etdi Hucumun ikinci merhelesi Redakte Simalda sovet hucumu 15 ve 16 may tarixlerinde yenilendi Bu hucumlar muharibenin ilk uc gunune benzer muqavimetle uzlesdi Alman mudafie xetleri Qirmizi Ordu hucumlarini dayandirmaga davam etdi Sovet komandirinin doyusden gozlenilen neticeni elde ede bilmemesinin sebeblerinden biri agir artilleriyanin azligi idi Bu guclu istehkamlari yarmaga imkan vermedi Bunun en yaxsi numunelerinden biri Ternovaia mudafiesindeki Alman birliyinin teslim olmaqdan imtina etmesidir 7 Doyus o qeder agir oldu ki hucum gun erzinde simalda orta hesabla bes km irelilemeden sonra dayandi Novbeti gun ele kecirilen sovet hucumunun planina esasen Alman tanklarina qarsi eks hucumlarin qarsisi alindi Yorgun Qirmizi Ordu bolmeleri Almaniyanin eks hucumlari qarsisinda yalniz oz movqelerini qoruya bildiler 6 Alman quvveleri ise eksine her iki hissede gun gunden davam eden doyuslerle veziyyeti oz xeyirlerine deyisdi Sovet hucum konsentrasiyasina cenubdan fasilesiz mohkemlendirmelere ve Krimdan gonderilen teyyareler qruplarina qarsi dar hedefli eks hucumlarla gunu basa vurdular Diger terefden Barvenkovo cayini muveffeqiyyetle kecen Sovet 150 ci Piyada Diviziyasinin hereketi qetiyyetle davam etdirmemesi cenubdaki hucum qruplarinin ugurlarini genislendire bilmemesinde muhum amil idi 6 1 ci Panzer Ordusuna qarsi hucum Redakte Alman piyada boluyu General von Kleistin 3 cu Panzer korpusu ve 44 cu korpusun Barvenkovo ve Alexandrovka uzerine ugurlu hucum ile Alman komandanligini tesebbusu ele aldi Guclu hava desteyi ile Von Kleist Sovet movqelerini yardi ve hucumun ilk gununde 10 km irleliledi Bir cox sovet qosunlari gece istirahet etmek ucun arxa terefe cekilse de ehtiyat hissedeki qosunlar nazik cebhe xettini guclendirmek ucun ireli gonderildi Hemin gun marsal Timosenko gundelik isler barede Moskvaya melumat verdi ve elave quvve istedi Marsal Vasilevskinin umumi cekilme ucun tesdiq almaq cehdleri Stalin terefinden redd edildi Veziyyet pislesdikce 18 mayda Stavka novbeti defe hucumun dayandirilmasini ve 9 cu Ordunun lovheden cixarilmasini teklif etdi Veziyyet pislesdikce 18 mayda Stavka novbeti defe hucumun dayandirilmasini ve 9 cu ordunun cixarilmasini teklif etdi Timosenko ve Xrusov Alman Kramotorsk qrupunun yaratdigi tehlukenin sisirdildiyini iddia etdiler Stalin geri cekilmeyi redd etdi 3 General Paulus 19 may tarixinde Marsal Bokdan emr aldi Sifarisle artiq Merefa uzerinden girintinin simal istiqametinde baslayan hucuma emr verilir Hucum Sovet quvvelerinin Izyumdaki muhasiresine yoneldildi Yalniz bundan sonra Stalin general Jukova hucumu dayandirmaga ve Alman qanad quvvelerini sovusturmaga icaze verdi Ancaq bu tedbir artiq gecikmis tedbir idi Alman quvveleri Sovet mudafie movqeleri qarsisinda tez bir zamanda boyuk bir muveffeqiyyet qazandilar ve 20 mayda arxadan yaxinlasmaga basladilar 9 Almaniyanin yeni bolmeleri eyni gunde doyuse gonderildi Bir nece Sovet bolmesinin meglubiyyeti ile irelileme hereketi suretlendi Marsal Timosenko Sovet qosunlari muveffeqiyyetle nizamlasa da mayin 23 u gunun sonunda Izyumdaki qosunlara geri cekilmeyi emr etdi Diger terefden 9 cu Ordu ve 57 ci Ordu mayin 23 de hucumuna hazirlasirdi Alman qosunlarinin irelilemesinin qarsisini almaq ucun sovet qosunlari seylere basladilar ve bir nece muhasireye alinan qosunu xilas etmek ucun regional eks hucumlara cehd etdiler 3 Lakin ekseriyyeti ugursuz oldu Mayin 24 de Xarkov etrafindaki sovet qosunlari Alman quvveleri terefinden muhasireye alindi Almaniyanin bir nece bolmesi doyuse atildi Sovet qosunlarinin cinahlari sixisdirildi ve dagilmaga mecbur edildi 3 SSRI quvvelerinin muhasiresi Redakte Ilk genis muhasireli parcalanma hereketi ertesi gun mayin 25 de reallasdi Alman generali Karl Hubert Lanz xatirelerinde edilen dehsetli hucumlaridan danismisdir Sag qalan Qirmizi Ordu esgerleri mayin 26 da teqriben 15 kvadrat kilometr erazide sixismaq mecburiyyetinde qaldilar Sovet qosunlarinin Alman dairesini serq istiqametinde qirmaq cehdleri inadkar mudafie manevrleri ve Luftwaffe basqinlari ile dayandirildi Marsal Timosenko Alman muhasiresinin ohdesinden gele bilmeyeceyini basa dusdu ve mayin 28 de butun emeliyyatlarin dayandirilasina qerar verdi Lakin muhasireni yarmaq ucun hucumlar mayin 30 dek davam etdi Ancaq muhasireye alinmis sovet esgerlerinin yalniz onda biri Barvenkovo sican telesi nden qacmagi bacardi 9 Beevor Sovet itkilerini 240 min olaraq aciqlayir Diger terefden Glantz 207000 olu ve esir oldugunu aciqlayir Her iki tarixci almanlarin itkilerini olu yarali ve itkin dusenlerle birlikde texminen 20 min oldugunu aciqlayir Itki ne olursa olsun Xarkov hucumu Qirmizi Ordu ucun boyuk meglubiyyet idi Dolaysiyla bu Qirmizi Ordunun 1941 1942 ci iller qis eks hucumlarinin sonunu teskil edir Yazda daha kicik hucumlar gundemde olacaq 6 Davami Redakte Seher kucelerindeki mulkiler Bir cox tarixci Sovet Ittifaqinin Ikinci Xarkov doyusunde meglubiyyetinin esas sebeblerini gostermeye calisdi Bezi Sovet generallari Serq Cebhesinde 1941 1942 Sovet hucumlarina meglub olduqdan sonra Stavka ve Stalini catismazliqda ittiham edir ve 1942 ci ilin yazinda Wehrmacht in herbi gucunu yuksek qiymetlendirirler Xatirelerinde Djukov bu emeliyyatin ugursuzlugunun asanliqla proqnozlasdirila bileceyini izah edir 12 Onun sozlerine gore hucum emeliyyati cox tecrubesiz aparilib Almaniyanin Izyumunumun sol cinahindan eks hucum tehlukesi xeritede de aydin gorunurdu Jukovun fikrince Sovet meglubiyyetinin esas sebebi Stalinin buraxdigi sehvlerdedir Stalin cenub qerb hissesindeki Alman ordularinin tehlukesini qiymetlendire bilmedi ve movcud strateji tedbirini bu bolgeden Almaniyanin mumkun hucumuna qarsi hereket etmek ucun deyisdirmedi Eslinde Stalin Bas Qerargah reisi Jukovun cenub qerb hissesindeki Alman hucumuna qarsi cixmaq ucun sovet quvvelerinin cenub qerb yanasmasini ort basdir etmek ucun guclu bir mudafie yaratmaq teklifini redd etdi Bundan elave asagi seviyyeli generallar da xususen de Cenub qerb cebhe generallari eynile reqibin gucunu zeif qiymetlendiren alman generallari kimi evvelki dovrlerin ugurlarini davam etdirmek isteyirdiler SSRI nin qis eks hucumlari Wehrmachti zeifletmisdi ancaq mehv ede bilmedi 7 General Kirill Moskalenkonun adi bir esgerinin dediyi kimi Bu fasistler qis yuxusundan sonra oyanacaqlar 7 Stalinin son vaxtlar silahlandirilmis buna gore de kifayet qeder techiz olunmamis ve yeterli seviyyede hazirlanmamis qosunlardan istifade tendensiyasi onun hem Qirmizi Ordunun doyus qabiliyyeti hem de Wehrmachtin mudafie ve eks hucum etmek qabiliyyetini sehv izah etmesine esaslanir Wehrmacht bu meselede oz bacarigini Stalinqradin muhasiresine sebeb olacaq Almaniyanin Mavi Veziyyetinde aciq sekilde ortaya qoyurdu Wehrmacht Stalinqrad doyusunun sonunda boyuk bir dagintiya meruz qalsa da Buna baxmayaraq Birinci Xarkov Muharibesi Sovet quvvelerinin muveffeqiyyetli bir hucum reallasdirmaq selahiyyetini subut etdi 13 Bu doyus Almaniyanin yay hucumlarinin qarsisini almaga yonelmis ilk genismiqyasli Sovet cehdlerinden biri kimi gorule biler Bu cehd sonraki aylarda Stavka terefinden planlasdirilan ve heyata kecirilen Mars Emeliyyati Uran Emeliyyati ve Saturn Emeliyyati kimi umumi hucumlarla davam etdirildi Bu uc emeliyyatdan yalniz son ikisi helledici qelebe qazandi 14 Qirmizi Ordu da muharibeni oz xeyrine cevirmek imkanina yaxinlasir Bu inkisaf Qirmizi Ordunun 1943 cu ilin iyul ayinda Kursk doyusunde strateji tesebbus ele kecirmesine sebeb oldu Ikinci Xarkov Doyusunun Staline tesiri eslinde musbet idi ve komandirlerine ve zabitlerine daha cox etibar etmeye basladi Stalin 1941 ci ilde herbi uzaqgorenliyinin az olmasi ve 1942 ci ilde Almaniyanin herbi gucunu qiymetlendire bilmediyi ucun cox eziyyet cekdi Neticede tamamile memurlarina etibar etmeye basladi Diger terefden Hitlerin zabitlerine inami getdikce azaldi ve neticede hetta Franz Halder 1942 ci ilin sentyabrinda Bas Qerargah reisi vezifesinden kenarlasdirildi 7 Qirmizi Ordunun muharibeden evvel muharibe seraitinde uygun bir hucum teskil ede bilmemesi ve alman kesfiyyatinin Sovet herekatlari haqqinda bilik elde etmesi doyusun neticesine ehemiyyetli derecede tesir etdi 3 Simaldaki Qirmizi Ordu qosunlarinin zeif doyus effektivliyi ve Stavkanin cebhe qerargahinin zeif kesfiyyat hazirligi hucumlarin ugursuzluguna sebeb oldu Buna baxmayaraq doyus qabiliyyetinin zeif olmasina baxmayaraq Qirmizi Ordu evvelce seristeli olmasa da neticede muharibenin qalib gelmesine sebeb olan taktiki praktikada irelilemisdir Butun bunlara baxmayaraq Qirmizi Ordunun Ikinci Xarkov doyusunde verdiyi itkiler muharibenin yaxin geleceyi ucun boyuk problem yaratdi O qeder cox idi ki Almaniyanin 1942 ci il yay hucumu Mavi Veziyyetle baslayanda Qirmizi Ordunun lazimi ehtiyat quvvesi yox idi 12 Neticede parcalanan cebhe ehtiyatla baglana bilmedi ve Wehrmacht Qirmizi Ordunu Stalinqrada qeder geriletdi Xarici kecidler Redakte41 nomreli Furer Emri Ingilisce Istinadlar Redakte Pod Harkovom v mae 1942 goda rus militera lib ru 26 noyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 rus militera lib ru http militera lib ru db halder 1942 04 html bare url missing title 26 noyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 5 6 Zhukov 2000 OLMA PRESS 573 ISBN 5 224 01089 6 A M Vasilevski 1978 The matter of my whole life Moscow Politizdat 1 2 3 David M Glants Kharkov 1942 Anatomy of a Military Disaster Sh 21 37 1 2 3 4 5 David M Glantz 1998 Kharkov 1942 Da Capo Press 287 ISBN 1 885119 54 2 1 2 3 4 5 K S Moskalenko 1969 Soviet Military Review Moscow Science Antony Beevor Stalingrad Penguin Publishing Group 560 1 2 3 4 5 Voronezhsko Harkovskaya nastupatelnaya operaciya rus wwii soldat narod ru 27 noyabr 2019 tarixinde arxivlesdirilib K S Moskalenko 1969 Soviet Military Review Moscow Science seh 192 K S Moskalenko 1969 Soviet Military Review Moscow Science seh 196 1 2 Liddell Hart Ikinci Dunya Muharibesi Tarixi cilt 1 Sh 264 Zhukov 2000 OLMA PRESS seh 90 ISBN 5 224 01089 6 Zhukov 2000 OLMA PRESS seh 64 65 ISBN 5 224 01089 6 Menbe https az wikipedia org w index php title Ikinci Xarkov doyusu amp oldid 5989409, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.